Kỳ 3: Đâu là nguyên nhân?

	Kỳ 2: Nhiều hệ lụy
	Kỳ 1: Trung tâm thương mại vắng như... “chùa bà Đanh”

Thiết kế bất hợp lý

Được khởi công năm 2007 và đưa vào hoạt động từ tháng 10/2010,TTTM Hàng Da là mô hình kết hợp chợ truyền thống với TTTM hiện đại, đạt tiêu chuẩn chợ loại một, với hơn 500 tiểu thương đăng ký kinh doanh.

Khu vực tầng hầm của TTTM được bố trí làm chợ dân sinh. So với chợ cũ, chợ mới được quản lý chặt chẽ hơn, các gian hàng được phân khu rõ ràng, có hệ thống điều hòa không khí, đèn chiếu sáng, nước thải, rác thải được xử lý đúng quy định...

Tuy nhiên, sau một thời gian đi vào hoạt động, trái với kỳ vọng ban đầu, TTTM Hàng Da vẫn vắng vẻ trong khi các chợ truyền thống khác tấp nập người mua, bán. Tình trạng ế ẩm, vắng khách từ khi khai trương đến nay đã khiến hơn phần lớn các tiểu thương phải treo biển cần thanh lý, chuyển nhượng cửa hàng hoặc bỏ kinh doanh.

Mô hình chợ nằm trong TTTM đã bộc lộ những bất hợp lý sau một thời gian đi vào hoạt động. Tổ chức mô hình chợ trong TTTM có nhiều điểm chưa thực sự phù hợp. Dễ dàng nhận thấy lý do đầu tiên mà người dân không muốn vào mua sắm ở chợ trong TTTM là do lối vào chợ Hàng Da nằm khuất phía sau, chỗ gửi xe chật và nhỏ, gây nên tâm lý ngại, sợ mất thời gian.

Còn đối với các tiểu thương, ngoài chi phí thuê gian hàng, tiểu thương phải đóng nhiều loại phí như vệ sinh, điện nước… khá cao, khiến giá các mặt hàng cao hơn bên ngoài.

Chợ Hàng Da trở nên vắng tanh sau khi được nâng cấp thành TTTM (Ảnh: L.Thắm)

Nói về sự bất tiện của chợ trong TTTM chị Nguyễn Hà Trang cho rằng: “Chợ truyền thống gắn với siêu thị đang có những bất cập, chưa tạo điều kiện tối đa cho người dân. Ví dụ, đi mua một mớ rau 5.000 đồng nhưng lại phải thêm tiền gửi xe 3.000 đồng, trong khi đó chỉ cần tấp xe vào lề đường mua mớ rau chỉ 3.000 - 4.000 đồng, nên người dân sẽ lựa chọn ghé vào chợ cóc vừa nhanh chóng, vừa đỡ tốn kém”.

Không thuận tiện đi lại, tốn nhiều thời gian, giá cả cao chính là lý do thường xuyên được người dân đưa ra khi được hỏi về nguyên nhân vì sao không mặn mà với chợ trong các TTTM.

Việc nâng cấp chợ cũ thành TTTM được tiến hành theo chủ trương xã hội hóa của Thành phố. Do các TTTM được xây dựng dựa trên vốn đầu tư của chủ đầu tư và sau khi hoàn thành các chủ đầu tư là người sử dụng và khai thác các TTTM này.

Với số vốn đầu tư lớn, chủ doanh nghiệp phải chọn phương án đầu tư có lợi nhất cho mình, như kết hợp xây chợ với TTTM hoặc hệ thống văn phòng cho thuê. Theo yêu cầu của Thành phố, chủ đầu tư phải bố trí cho các hộ kinh doanh tại tầng một và tầng hai khi chợ mới xây xong.

Tuy nhiên, hầu hết các chợ xây dựng mới đều kinh doanh đa mặt hàng từ thời trang, giày dép, đến thực phẩm khô, thực phẩm tươi sống… khiến cho sự kết hợp này trở thành khập khiễng, không phát huy được lợi thế của mình như dự định ban đầu.

Không chỉ riêng chợ Hàng Da mà hầu hết các TTTM được chuyển đổi từ chợ dân sinh như TTTM Ô Chợ Dừa, Cửa Nam, Cống Vị, Thanh Trì… đều không thu hút được hộ kinh doanh do địa điểm không thuận lợi, thiết kế không hợp lý.

Khó thay đổi thói quen của người dân

Một nguyên nhân khiến cho các TTTM rơi vào tình trạng vắng khách không chỉ nằm ở khâu quy hoạch, thiết kế bất hợp lý mà còn đến từ tâm lý của người dân từ xưa đến nay.

Hiện nay, trên địa bàn thành phố có hơn 400 chợ chính, trong đó riêng các quận nội thành có hơn 100 chợ truyền thống. Bình quân một quận nội thành có 10 chợ truyền thống. Tuy nhiên người dân tại một số khu vực, đặc biệt là các khu dân cư, khu đô thị mới không muốn đi chợ này thay vào đó là những ngôi chợ tạm, chợ cóc được mọc tràn lan.

Nguyên nhân dẫn tới tình trạng trên là do việc mua sắm ở chợ cóc, chợ tạm rất nhanh chóng và thuận tiện, bởi ở đó tập trung đầy đủ mặt hàng thiết yếu phục vụ cho đời sống hằng ngày của người dân, giờ giấc họp chợ lại rất linh hoạt.

Người dân có thói quen mua sắm tại các chợ cóc vì tiện lợi, hàng hoá rẻ lại nhanh chóng (Ảnh: L.Thắm)

"Chợ cóc, chợ tạm mọc lên nhan nhản. Người dân lại có thói quen mua sắm tại các chợ cóc này vì tiện lợi, hàng hoá rẻ lại nhanh chóng. Khi vào các TTTM, người dân lại phải gửi xe, hàng hoá lại giá cao hơn nên họ không thích vào" - đó là đông đảo ý kiến của các tiểu thương giải thích vì sao trong chợ, trung tâm thương mại luôn vắng khách.

Là một khách hàng thường xuyên ghé vào mua thực phẩm ở chợ Ngô Sĩ Liên, Chị Nguyễn Thu Hằng (ở Văn Miếu, Đống Đa) chi sẻ: “Do đi làm về muộn nên tôi thường mua thực phẩm ở những chợ cóc, chợ tạm. Việc vào chợ truyền thống sẽ mất nhiều thời gian còn về độ an toàn của thực phẩm tôi thấy không khác nhiều so với đồ trong chợ hay ở siêu thị. Hơn nữa, tôi chủ yếu mua hàng của người quen nên khá yên tâm”.

Vì đã quen với việc ghé vào chợ cóc, chợ tạm mua đồ nên ý thức của người dân, về chất lượng cũng như độ an toàn của các thực phẩm được bày bán trong chợ có phần bị xem nhẹ. Trong khi điều đáng lo ngại nhất ở các ngôi chợ tạm, chợ cóc là do không chịu sự quản lý của các lực lượng chức năng, đa phần người bán từ các nơi khác trở về nên giá cả không ổn định, hàng hóa tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất vệ sinh an toàn thực phẩm.

Quy hoạch bất hợp lý, tâm lý cố hữu của người dân đang là một câu hỏi lớn cho các nhà quản lý, phải làm sao để đưa các TTTM này đi vào hoạt động hiệu quả như dự định ban đầu.

(Còn nữa)