Xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật theo yêu cầu Nghị quyết 66-NQ/TW

Ngày 31/7, Bộ Tư pháp tổ chức tọa đàm “Xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật theo yêu cầu Nghị quyết 66-NQ/TW”. Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc và Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp Lê Vệ Quốc đồng chủ trì tọa đàm.

Xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật

Phát biểu tại tọa đàm, Cục trưởng Cục Phổ biến, giáo dục pháp luật và Trợ giúp pháp lý, Bộ Tư pháp Lê Vệ Quốc nhìn nhận, xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật được đặt ra tại Nghị quyết số 66-NQ/TW có ý nghĩa rất quan trọng trong bối cảnh toàn hệ thống chính trị đang tập trung cao độ thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy, sớm đưa mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động, tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế để thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển, đặc biệt là thực hiện mục tiêu Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa theo tinh thần của Nghị quyết số 27-NQ/TW.

Do đó, việc nghiên cứu kỹ lưỡng cấu trúc nội tại cũng như cách thức tồn tại khách quan của văn hóa tuân thủ pháp luật trong đời sống xã hội là nền tảng để nhận diện đầy đủ các yếu tố tác động, từ đó xác định các điều kiện bảo đảm cho sự hình thành và phát triển bền vững của văn hóa này.

Những yếu tố đó bao gồm hệ thống pháp luật công bằng, dễ tiếp cận; môi trường chính trị - xã hội ổn định; sự gương mẫu của đội ngũ cán bộ, công chức; vai trò định hướng của truyền thông cũng như nhận thức và hành vi pháp lý của mỗi công dân.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc chủ trì tọa đàm.

Với vai trò là cơ quan tham mưu chủ trì xây dựng Nghị quyết số 66-NQ/TW, Bộ Tư pháp sẽ đề xuất thể chế hóa nội dung "văn hóa tuân thủ pháp luật" thành chức năng, nhiệm vụ cụ thể trong chương trình công tác của hệ thống chính trị và chính quyền các cấp.

Việc thể chế hóa này không chỉ là yêu cầu kỹ thuật lập pháp mà còn là bước chuyển quan trọng nhằm đưa văn hóa tuân thủ pháp luật trở thành một bộ phận cấu thành trong mọi chính sách phát triển quốc gia, góp phần củng cố niềm tin của người dân vào pháp luật và thiết chế công quyền.

Tại tọa đàm, các đại biểu đã thảo luận về khái niệm, nội hàm, cấu trúc cấu thành, các yếu tố ảnh hưởng cũng như một số giải pháp xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật.

Theo đó, có thể đưa ra khái niệm về văn hóa tuân thủ pháp luật theo nghĩa rộng: Là những giá trị, chuẩn mực, thói quen được hình thành, duy trì trong cộng đồng và được thể hiện qua thái độ tôn trọng pháp luật, niềm tin và nhận thức đúng đắn về pháp luật, hành vi ứng xử, chấp hành pháp luật một cách chủ động, tích cực, tự giác, đầy đủ.

Văn hóa tuân thủ pháp luật được thể hiện thông qua ý thức chấp hành cũng như trong nhận thức và hành vi tôn trọng, tuân thủ pháp luật của mỗi cá nhân. Một xã hội có văn hóa pháp luật phát triển là xã hội trong đó đa số công dân có trình độ ý thức pháp luật cao: hiểu đúng, tin tưởng, tự nguyện thực hiện pháp luật và đấu tranh chống lại các hành vi vi phạm pháp luật. Chỉ khi pháp luật được tôn trọng, thực hiện một cách tự giác, văn hóa tuân thủ mới thực sự trở thành nền tảng cho sự phát triển dân chủ, kỷ cương và công bằng trong xã hội.

Tạo điều kiện cho người dân tuân thủ pháp luật tự nguyện, tự giác

Theo Phó Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Phạm Thị Thanh Hương, văn hóa tuân thủ pháp luật được coi là có vai trò quan trọng không thể thiếu trong sự nghiệp xây dựng, hoàn thiện pháp luật, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và tinh thần thượng tôn Hiến pháp, pháp luật.

Phó Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội Phạm Thị Thanh Hương tham luận tại tọa đàm.

Tại thành phố Hà Nội, các Kế hoạch phổ biến, giáo dục pháp luật (PBGDPL) hằng năm của Thành phố đều đưa nội dung “Đổi mới công tác PBGDPL và tập trung xây dựng văn hoá tuân thủ pháp luật” là kim chỉ nam trong các hoạt động PBGDPL của cấp, các ngành từ Thành phố đến cơ sơ.

Bên cạnh đó, Thành phố chú trọng lồng ghép xây dựng tuân thủ văn hoá pháp luật qua xây dựng Chương trình người Hà Nội thanh lịch văn minh, là 1 trong 10 Chương trình công tác trọng tâm của Đảng bộ Thành phố Hà Nội. Tuân thủ, xây dựng văn hoá pháp luật cũng được Thành phố đưa vào trong các Kế hoạch triển khai Ngày pháp luật Việt Nam hằng năm; Thành phố cũng đã ban hành 2 Bộ Quy tắc ứng xử, lồng ghép văn hoá tuân thủ pháp luật trong văn hoá đời sống của cán bộ, công chức, viên chức và Nhân dân...

Nhờ vậy, việc gắn văn hoá với việc tuân thủ pháp luật, coi tuân thủ pháp luật là một tiêu chuẩn của con người văn hoá, xây dựng con người Hà Nội đã làm cho ý thức tự tôn tìm hiểu pháp luật, tuân thủ pháp luật được nâng cao.

Trong bối cảnh yêu cầu đổi mới tư duy trong công tác xây dựng, tổ chức thi hành pháp luật, đổi mới công tác PBGDPL và xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật trong cán bộ, Nhân dân, Phó Giám đốc Sở Tư pháp Hà Nội đã đề xuất một số giải góp phần đổi mới công tác PBGDPL và xây dựng “văn hóa tuân thủ pháp luật” trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Trong đó, cần coi việc tuân thủ pháp luật là một thành tố quan trọng của văn hoá, đó là khi đánh giá tuân thủ pháp luật cần được đánh giá là một trong tiêu chí để đánh giá về tiêu chí văn hoá trong đời sống dân cư (văn hoá trong gia đình, trong cộng đồng, trong cơ quan, đơn vị), văn hoá tuân thủ pháp luật trong tiêu chí đánh giá nhiệm vụ tại cơ quan, đơn vị.

Tăng cường công tác dân chủ, công khai nhằm tạo điều kiện cho Nhân dân tham gia một cách tích cực vào việc soạn thảo, thảo luận đóng góp ý kiến về các dự thảo các văn bản pháp luật. Qua đó để người dân tiếp cận hiểu rõ mục đích nghĩa chính sách ngay từ khi soạn thảo nhằm nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật khi được ban hành.

Đồng thời, tạo điều kiện cho người dân tuân thủ pháp luật một cách tự nguyện, tự giác. Đó là không những thể chế (chính sách, quy định) hợp lý mà còn là hạ tầng xã hội, hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng công nghệ đầy đủ. Ví dụ như muốn người dân tuân thủ pháp luật về giao thông thì không chỉ quy định pháp luật rõ ràng, chế tài, cơ chế giám sát đủ mạnh mà còn là hạ tầng giao thông đủ đáp ứng yêu cầu đi lại cho người dân, phương thức quản lý giao thông khoa học, thuận tiện...

Phát biểu kết luận Tọa đàm, nhấn mạnh sự cần thiết của việc xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật, Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Ngọc cho rằng, văn hóa tuân thủ pháp luật cần phải trở thành chuẩn mực trong xã hội. Người dân là chủ thể, là trung tâm nên người dân phải hiểu nội hàm khái niệm "văn hóa tuân thủ pháp luật", từ đó biết được phải làm gì để trở thành người có văn hóa tuân thủ pháp luật.

Trong đó, yếu tố cần là "tuân thủ pháp luật"; yếu tố đủ là hành vi, ứng xử với pháp luật trở thành sự tự giác, chủ động, trở thành thói quen, nếp sống rồi nâng lên thành nét "văn hóa".

Giải pháp để nâng cao văn hóa tuân thủ pháp luật là cần tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật; đổi mới công tác truyền thông chính sách, phổ biến giáo dục pháp luật; nâng cao tính gương mẫu của đội ngũ cán bộ, công chức, đảng viên; khơi dậy vai trò chủ thể của nhân dân trong việc kiến tạo và thực hành văn hóa tuân thủ pháp luật...