Quốc hội xem xét cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 9, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đã trình Quốc hội dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật.

Nghị quyết được xây dựng nhằm thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương của Đảng trong việc xử lý những khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật; xây dựng quy trình đặc biệt để xử lý ngay một số vướng mắc, bất cập trong các quy định tại các văn bản quy phạm pháp luật có tính cấp bách; bảo đảm kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong quá trình xử lý các khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật.

Dự thảo Nghị quyết gồm 7 điều, quy định về tiêu chí xác định, nguyên tắc, phương án, quy trình và trách nhiệm trong việc xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật.

Về tiêu chí xác định khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật, dự thảo Nghị quyết quy định 3 tiêu chí, gồm: Quy định mâu thuẫn, chồng chéo trong cùng một văn bản quy phạm pháp luật hoặc giữa các văn bản quy phạm pháp luật; Quy định của văn bản quy phạm pháp luật không rõ ràng, không hợp lý, không khả thi, gây khó khăn trong áp dụng, thực hiện pháp luật; Quy định của văn bản quy phạm pháp luật tạo gánh nặng chi phí tuân thủ; hạn chế việc đổi mới, sáng tạo, phát triển mô hình kinh doanh mới, khơi thông nguồn lực, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, hội nhập quốc tế.

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh. Ảnh: Quốc hội

Dự thảo Nghị quyết đưa ra 5 nguyên tắc khi xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật, định hướng cho quá trình sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật để xử lý khó khăn, vướng mắc, bảo đảm chặt chẽ, tránh tùy tiện trong thực thi.

Có hai phương án xử lý, gồm: Giải thích hoặc hướng dẫn áp dụng văn bản quy phạm pháp luật theo quy định tại Điều 60, 61 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; Ban hành văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh hoặc sửa đổi, bổ sung các quy định hiện hành.

Thảo luận tại tổ về dự thảo Nghị quyết, nhiều đại biểu bày tỏ đồng tình với sự cần thiết ban hành Nghị quyết với cơ sở chính trị, pháp lý, thực tiễn như được nêu trong Tờ trình của Chính phủ; cơ bản nhất trí phạm vi điều chỉnh của Nghị quyết.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân (Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Thành phố Hồ Chí Minh) nhìn nhận, việc Quốc hội ban hành Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật là hết sức cần thiết. Dự thảo Nghị quyết đã góp phần thể chế hóa Nghị quyết số 66-NQ/TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.

Các đại biểu thảo luận tại tổ. Ảnh: Quốc hội

Theo đại biểu, để dự thảo Nghị quyết được thực thi có hiệu quả, cần bổ sung vào Điều 3 về nguyên tắc xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật cần bảo đảm tính hợp hiến, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Trong trường hợp phải xử lý những vụ việc mang tính cấp thiết hay thí điểm thì Chính phủ có thể thực hiện việc sửa đổi, bổ sung những nội dung đã được ban hành một cách phù hợp.

Cụ thể như trong thời gian các luật, nghị quyết của Quốc hội chưa được sửa đổi, bổ sung theo khoản 2 Điều 4, để xử lý những khó khăn, vướng mắc, Chính phủ được ban hành nghị quyết quy phạm pháp luật để điều chỉnh một số quy định có liên quan tại luật, nghị quyết của Quốc hội do Chính phủ trình, báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội tại phiên họp, kỳ họp gần nhất...

Đại biểu Trần Văn Tuấn (Đoàn ĐBQH tỉnh Bắc Giang) cho rằng, Nghị quyết này nếu được Quốc hội thông qua sẽ có hiệu lực chưa đầy 2 năm. Thực hiện Nghị quyết này, sẽ có những văn bản quy phạm pháp luật được ban hành để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong các quy định pháp luật, nhưng sau đó có thể chính nó lại gây khó khăn, vướng mắc thì hậu quả xử lý thế nào?

Theo đại biểu, cần lường trước vấn đề này có thể xảy ra và có giải pháp để xử lý bảo đảm chặt chẽ. Đây cũng chính là kiểm soát quyền lực khi thực hiện Nghị quyết này.

Đại biểu Thạch Phước Bình (Đoàn ĐBQH tỉnh Trà Vinh) phân tích, việc cho phép Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành nghị quyết có tính quy phạm để điều chỉnh tạm thời các vướng mắc pháp lý, giúp rút ngắn quy trình xử lý, đáp ứng yêu cầu cấp bách của thực tiễn là giải pháp hiệu quả trong bối cảnh nhiều mô hình kinh doanh mới phát sinh nhanh hơn tốc độ sửa đổi của hệ thống pháp luật.

Ngoài ra, việc quy định rõ thời hạn hiệu lực của Nghị quyết, từ ngày 1/7/2025 đến hết ngày 28/2/2027 là một điểm cộng nhằm ngăn chặn tình trạng sử dụng giải pháp tạm thời kéo dài một cách tùy tiện.

Đại biểu Thạch Phước Bình cũng cho rằng, việc nghị quyết quy phạm có thể điều chỉnh tạm thời nội dung của luật đặt ra vấn đề lớn về tính pháp lý và mối quan hệ giữa các tầng bậc của pháp luật. Nếu không được kiểm soát chặt chẽ thì cơ chế nêu trong Nghị quyết này có thể làm suy giảm vai trò tối thượng của luật.

Vì vậy, cần quy định rõ giới hạn nội dung mà Nghị quyết tạm thời được phép điều chỉnh, tránh việc thay đổi các quy tắc nền tảng đã được luật định. Đồng thời, phải bổ sung quy trình bắt buộc lấy ý kiến phản biện từ các tổ chức xã hội nghề nghiệp, hiệp hội ngành nghề và chuyên gia độc lập để bảo đảm tính đa chiều trong xây dựng chính sách...