Những “làng đá” miền sơn cước

(LĐTĐ) Từ lâu, hễ nhắc đến xã Phúc Sen thuộc huyện Quảng Uyên (Cao Bằng) là người ta sẽ nghĩ đến nơi phát tích và duy trì những nghề truyền thống như làng hương, rèn dao, làm trang phục truyền thống. Tuy nhiên, ít ai biết rằng ở Phúc Sen còn nổi tiếng bởi cảnh đẹp tự nhiên với màu xanh mướt của rừng núi và những phiến đá được con người tạo thành thứ hữu ích như làm hàng rào, đường đi bộ, ngăn cách vị trí ruộng nương. Khi đi sâu vào trong các xóm Khao A, Khao B, Đâu Cọ, Phia Chang trên, Phia Chang dưới… đâu đâu cũng thấy những hàng rào đá được xếp rất khéo léo, chắc chắn đến độ tinh xảo. Chưa hết, hiện ở vùng đất thuộc xã Đàm Thủy (huyện Trùng Khánh) còn có hẳn một ngôi làng với những căn nhà được xây dựng hoàn toàn bằng đá.
nhung lang da mien son cuoc Bản tình ca miền sơn cước
nhung lang da mien son cuoc Mù Cang Chải đẹp ngỡ ngàng mùa nước đổ

Ý nghĩa độc đáo

Tục thờ thần đá không chỉ có ở tộc người Lô Lô sinh sống ở huyện Bảo Lạc (Cao Bằng) diễn ra vào hàng năm, người Tày cũng có tục thờ thần đá nhưng không được tổ chức linh đình, kéo dài nhiều ngày. Trong khi dân tộc Lô Lô tiến hành thờ cúng vào tiết trời thanh minh tháng 3 hàng năm thì người Tày lại thờ cúng khi gia đình hay làng xóm có dịp lễ cúng tổ tiên, thổ công.

Việc thờ cúng “thần đá” cũng không cầu kỳ, nhiều đồ lễ mà chỉ cần một mâm cúng gồm rượu, gà hoặc vịt, tiền âm phủ thì có thể tiến hành lễ cúng, thậm chí cần một vài nhánh hương trầm dùng để tỏ lòng thành kính và biết ơn.

Bà Lục Thị Mạy (78 tuổi) ở xóm Pác Rằng, xã Phúc Sen (huyện Quảng Uyên) cho biết: “Không biết khi nào những hàng rào được mọi người xếp bằng đá nữa. Vì từ khi tôi sinh ra đã có những hàng rào đá khắp xóm làng. Tôi được nghe người già kể lại, hàng rào đá được dựng lên để bảo vệ nhà cửa, ruộng vườn.

Những hòn đá lại được nhặt và đào ở giữa những đám ruộng nương có nhiều đá, vì vậy vừa có thể mở rộng diện tích canh tác lại vừa có thể làm thành hàng rào cho đám lúa, ngô. Đối với người Nùng chúng tôi, đá như một linh hồn sống mãi mãi gắn bó với con người”.

nhung lang da mien son cuoc
Những ngôi nhà sàn làm bằng đá ở Khuổi Kỵ

Có lẽ từ ngàn đời gắn bó với núi đá nên đồng bào Tày, Nùng trên vùng đất này có tín ngưỡng thờ đá. Nhiều người già còn quả quyết đá là khởi nguồn của sự sống và là trung tâm của vũ trụ. Đá thiêng liêng như một vị thần giúp che chở những khắc nghiệt của thiên nhiên. Đá được sử dụng rất nhiều trong sinh hoạt đời sống hàng ngày của người đồng bào dân tộc thiểu số; nhà được xây bằng đá, vách đá, móng được làm bằng đá hộc; chân tảng cũng được làm bằng đá và gia công lại; đá được sử dụng trong các công trình như hàng rào, đập nước, cối xay, bếp lò…

Có ý nghĩa linh thiêng nên người dân luôn coi đá như một phần trong cuộc sống. Tự bao giờ mái nhà sàn người Tày dựa lưng vào vách núi bên rừng già tạo nên phong cảnh đẹp hữu tình. Đường vào bản là hàng cây cổ thụ xếp thành hàng như một bờ rào khổng lồ, có cây mấy người ôm không xuể. Những năm khô hạn, ở đây vẫn có nước. Mưa lốc đổ xuống ầm ầm như thác nhưng lúa, ngô trên nương rẫy không trôi vì bên trên có rừng ngăn nước…

Cứ làm lễ xong có trời mưa gieo ngô, trồng lúa, chim chóc, thú rừng lại kéo về… Bởi thế, những bức tường đá đã phủ hoen màu thời gian vẫn vững chắc tồn tại, mà không ai phá cả. Thậm chí bất cứ ai khi đi ngang qua những bức tường đá, chứng kiến chúng chẳng may bị hư hỏng là bà con lại tự động nhặt đá lắp lại.

Nét đẹp chưa được khai phá

Nằm cách huyện Quảng Uyên khoảng 50km, xóm Khuổi Kỵ, xã Đàm Thủy (huyện Trùng Khánh) cũng nổi tiếng bởi những ngôi nhà sàn được làm hoàn toàn bằng đá. Trải qua những thăng trầm của lịch sử, giờ đây trong tâm thức người dân nơi đây “thần đá” vẫn gắn bó và tồn tại trong ý niệm của họ. Một cao niên ở làng Khuổi Kỵ cho biết, vào những năm 1594-1677, khi nhà Mạc lên vùng đất Cao Bằng để xây dựng thành quách để bảo vệ đất nước, những ngôi nhà sàn bằng đá đã được xây dựng nên như một “pháo đài” độc nhất vô nhị chỉ dành riêng cho những bậc quyền quý. Hiện Khuổi Kỵ có 14 căn nhà sàn bằng đá và để bảo tồn, phục dựng lại nó các cơ quan chức năng Cao Bằng phải tiêu tốn ngót 3 năm trời xếp đá. Mãi đến năm 2010 “làng đá” Khuổi Kỵ được hoàn thành với những nét kiến trúc độc đáo.

nhung lang da mien son cuoc

Tùy thuộc vào căn nhà sàn lớn hay nhỏ, thường là 3 gian - 2 chái và 1 gian - 2 chái, thì chuyện dựng nhà sàn gỗ của người Tày cũng cần ít nhất quãng thời gian 5 năm với hàng chục khối gỗ lớn, lạt, số lượng cột, kèo… Ở Khuổi Kỵ, khi dựng nhà sàn đá lại chú trọng hơn đến khâu lựa chọn đá và sắp xếp chúng. Chẳng hạn, để xếp được một bức tường bằng đá thì người thợ phải mất vài tháng, có khi gần một năm. Khi xếp đá đến độ cao khoảng 2,5m, người thợ sẽ tính đến chuyện đặt dầm gỗ, sau đó xếp những tấm ván hoặc tre để làm sàn, đồng thời chia cách tầng 1 và tầng 2.

Những viên đá được chọn để dựng nhà gần như có kích thước tương đồng và chúng sẽ được gắn kết với nhau bằng hỗn hợp vôi trộn cát. Cũng giống như người Nùng An ở xã Phúc Sen, huyện Quảng Uyên, người Tày ở làng Khuổi Kỵ cũng có các hàng rào, đường đi lại hoàn toàn được làm bằng đá núi. Đáng chú ý, để xếp được những bức tường đã rất khó, nhưng để lên tầng cho ngôi nhà càng khó hơn. Khi xếp đá đến độ cao khoảng 2,5 mét, người thợ sẽ tính đến chuyện đặt những cây cột dài, thẳng làm kèo. Sau đó người ta xếp những tấm ván hoặc tre để rải làm nền, đồng thời chia cách tầng 1 và tầng 2.

Việc lên tầng cho ngôi nhà đá khó khăn ở chỗ, càng lên cao thì việc điều chỉnh độ chính xác càng phải tỷ mẩn hơn. Nếu không đáp ứng được những yêu cầu kỹ thuật thì sẽ khiến nhà đá bị siêu vẹo, dễ đổ. Chiều cao của nhà thường từ 7 - 8 mét. Giai đoạn cuối cùng trong việc dựng một ngôi nhà đá chính là lợp ngói âm dương. Loại ngói này sẽ giữ cho ngôi nhà đá mang đậm vẻ cổ kính. Bên cạnh đó, thay vì trồng cây gai hay chặt cây về dựng hàng rào như các nơi khác, bà con làng Khuổi Kỵ đã tận dụng đá tự nhiên để dựng lên những bức rào đá một cách kiên cố.

Từ thác Bản Giốc đi vào làng Khuổi Kỵ khoảng 2km trên đường vào động Ngườm Ngao. Ðây được xem như điểm nhấn văn hóa độc đáo nằm giữa 2 thắng cảnh thiên nhiên nổi tiếng của Cao Bằng. Quần thể làng Khuổi Kỵ trải rộng khoảng 10.000m2, dựa lưng vào núi đá, phía trước là khoảng đất rộng chừng 2.000m2 để trồng cây lương thực và dòng suối Khuổi Kỵ chạy qua phía trước làm cho ngôi làng trở nên đẹp khá ấn tượng.

Bước chân vào làng, sự khác biệt hiện lên rõ ràng trong mắt du khách. Lối vào đi qua những con đường lát đá, kè đá 2 bên; tường bao được làm bằng đá; nhà được xây bằng đá; móng được làm bằng đá hộc; chân tảng kê cột cũng được làm bằng đá và gia công lại; cuộc sống đồng bào dân tộc nơi đây cũng thân thiện với đá, sử dụng chất liệu đá như cối xay, bếp, đập nước…Làng Khuổi Ky hiện có 14 căn nhà sàn bằng đá, trải rộng trong khuôn viên chừng 1ha, dựa lưng vào núi đá, mặt nhìn ra dòng suối Khuổi Kỵ.

Có lẽ đây là một nét đặc sắc riêng của người Tày vùng Trùng Khánh, tương tự như nét tín ngưỡng tâm linh về đá của họ. Trong tâm thức của họ, đá được hình thành từ sâu trong lòng đất, trải qua điều kiện địa chất phức tạp và lâu dài; hấp thụ tinh hoa của đất trời, mang trong mình nguồn năng lượng và linh tính rất cao.

Hà Phong

Có thể bạn quan tâm

Ý kiến bạn đọc

Nên xem

Các điểm bắn pháo hoa Tết Ất Tỵ tại Hà Nội

Các điểm bắn pháo hoa Tết Ất Tỵ tại Hà Nội

(LĐTĐ) Thực hiện chỉ đạo của UBND thành phố Hà Nội, trong dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ năm 2025, Hà Nội sẽ có 30 điểm bắn pháo hoa, chia thành 31 trận địa ở khắp các quận, huyện và thị xã. Trong đó, 10 trận địa sẽ bắn pháo hoa tầm cao kết hợp tầm thấp và 21 trận địa bắn pháo hoa tầm thấp.
Chủ tịch LĐLĐ thành phố Hà Nội Phạm Quang Thanh thăm, tặng quà Tết cho người lao động

Chủ tịch LĐLĐ thành phố Hà Nội Phạm Quang Thanh thăm, tặng quà Tết cho người lao động

(LĐTĐ) Nhân dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, chiều 14/1, đồng chí Phạm Quang Thanh - Ủy viên Đoàn Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Việt Nam, Thành ủy viên, Chủ tịch LĐLĐ thành phố Hà Nội đã đến thăm, tặng quà Tết cho công nhân lao động tại các doanh nghiệp trong khu công nghiệp Nội Bài và huyện Sóc Sơn.
Từ 20/1, xe ô tô chở học sinh được lưu thông qua cầu Chương Dương

Từ 20/1, xe ô tô chở học sinh được lưu thông qua cầu Chương Dương

(LĐTĐ) Sở Giao thông vận tải (GTVT) Hà Nội vừa có thông báo về việc tổ chức giao thông qua cầu Chương Dương. Đáng chú ý, từ ngày 20/1, xe ô tô chở học sinh được cho phép lưu thông qua cầu này theo cả hai chiều.
LĐLĐ quận Đống Đa vinh dự nhận Cờ thi đua xuất sắc của Tổng LĐLĐ Việt Nam

LĐLĐ quận Đống Đa vinh dự nhận Cờ thi đua xuất sắc của Tổng LĐLĐ Việt Nam

(LĐTĐ) Ngày 14/1, Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) quận Đống Đa tổ chức Hội nghị tổng kết phong trào Công nhân, viên chức, lao động (CNVCLĐ) và hoạt động công đoàn năm 2024; triển khai nhiệm vụ và phát động phong trào thi đua năm 2025. Đồng chí Nguyễn Chính Hữu, Phó Chủ tịch LĐLĐ Thành phố và đồng chí Nguyễn Anh Cường, Phó Bí thư Thường trực Quận ủy, Chủ tịch HĐND quận Đống Đa tới dự Hội nghị.
Đảng bộ quận Hai Bà Trưng đạt nhiều kết quả cao trong công tác năm 2024

Đảng bộ quận Hai Bà Trưng đạt nhiều kết quả cao trong công tác năm 2024

(LĐTĐ) Quận ủy Hai Bà Trưng vừa tổ chức tổng kết công tác xây dựng Đảng năm 2024 và triển khai phương hướng, nhiệm vụ công tác năm 2025.
Ấm áp “Tết sum vầy - Xuân ơn Đảng”  huyện Ứng Hòa

Ấm áp “Tết sum vầy - Xuân ơn Đảng” huyện Ứng Hòa

(LĐTĐ) Mới đây, Liên đoàn Lao động huyện Ứng Hòa đã tổ chức chương trình, “Tết sum vầy - Xuân ơn Đảng” và chợ Tết Công đoàn năm 2025. Nhiều hoạt động thiết thực đã tạo không khí vui tươi, đầm ấm, đưa Tết đến sớm với công nhân, viên chức, lao động, nhất là người lao động có hoàn cảnh khó khăn.
Xét xử cựu Chủ tịch Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam và đồng phạm

Xét xử cựu Chủ tịch Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam và đồng phạm

(LĐTĐ) Ngày 14/1, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội đưa bị cáo Nguyễn Đức Thái (61 tuổi, cựu Chủ tịch Hội đồng thành viên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam) cùng 7 đồng phạm ra xét xử về các tội Đưa hối lộ; Nhận hối lộ; Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng.

Tin khác

Trưởng ban Dân vận Thành ủy Hà Nội thăm, tặng quà Tết tại Thạch Thất và Quốc Oai

Trưởng ban Dân vận Thành ủy Hà Nội thăm, tặng quà Tết tại Thạch Thất và Quốc Oai

(LĐTĐ) Nhân dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, ngày 14/1, Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, Trưởng ban Dân vận Thành ủy Hà Nội Đỗ Anh Tuấn đã đến thăm, tặng quà Tết gia đình tiêu biểu, thương binh tại huyện Thạch Thất và huyện Quốc Oai; động viên và chúc Tết cán bộ, chiến sĩ Công an xã Cấn Hữu (huyện Quốc Oai).
Cấp bách xử lý ô nhiễm không khí, ùn tắc giao thông, làm sống lại các dòng sông chết tại Hà Nội

Cấp bách xử lý ô nhiễm không khí, ùn tắc giao thông, làm sống lại các dòng sông chết tại Hà Nội

(LĐTĐ) Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu Hà Nội và các địa phương xây dựng và triển khai ngay các đề án, dự án để huy động nguồn lực xử lý ô nhiễm không khí, ùn tắc giao thông tại Hà Nội, làm sống lại các dòng sông chết, bảo đảm an toàn thực phẩm cho người dân… báo cáo Chính phủ về cơ chế, nguồn lực, hoàn thành trong quý I/2025.
Vùng Đồng bằng sông Hồng phải tăng trưởng 2 con số để cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới

Vùng Đồng bằng sông Hồng phải tăng trưởng 2 con số để cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới

(LĐTĐ) Sáng 14/1, Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì Hội nghị lần thứ 5 Hội đồng điều phối vùng Đồng bằng sông Hồng và công bố Quy hoạch Thủ đô Hà Nội thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050; Điều chỉnh Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065.
Chuẩn y ông Nguyễn Lộc Hà giữ chức Phó Bí thư Tỉnh ủy Bình Dương

Chuẩn y ông Nguyễn Lộc Hà giữ chức Phó Bí thư Tỉnh ủy Bình Dương

(LĐTĐ) Lãnh đạo Tỉnh ủy Bình Dương đã trao quyết định của Ban Bí thư về việc chuẩn y ông Nguyễn Lộc Hà, Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND) tỉnh Bình Dương giữ chức Phó Bí thư Tỉnh ủy Bình Dương nhiệm kỳ 2020 - 2025.
Thẩm định dự thảo Nghị quyết về xử lý một số nội dung liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy

Thẩm định dự thảo Nghị quyết về xử lý một số nội dung liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy

(LĐTĐ) Bộ Tư pháp vừa tổ chức phiên họp Hội đồng thẩm định dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về việc xử lý một số nội dung liên quan đến sắp xếp tổ chức bộ máy.
Hoàn thiện phương án sắp xếp tổ chức cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, huyện

Hoàn thiện phương án sắp xếp tổ chức cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, huyện

(LĐTĐ) Ngày 12/1, Ban Chỉ đạo về tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Chính phủ (Ban Chỉ đạo) có Công văn số 05/CV-BCĐTKNQ18 gửi Tỉnh ủy, Thành ủy và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc bổ sung, hoàn thiện phương án sắp xếp tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh, huyện.
Lãnh đạo thành phố Hà Nội gặp mặt đại diện các cơ quan báo chí

Lãnh đạo thành phố Hà Nội gặp mặt đại diện các cơ quan báo chí

(LĐTĐ) Nhân dịp Xuân Ất Tỵ 2025, sáng 10/1, thành phố Hà Nội tổ chức gặp mặt đại biểu là các nhà quản lý, phóng viên, biên tập viên các cơ quan thông tấn, báo chí Trung ương và Thành phố. Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh; Phó Bí thư thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong chủ trì buổi gặp mặt.
TP.HCM: Ra quân thực hiện năm an toàn giao thông 2025

TP.HCM: Ra quân thực hiện năm an toàn giao thông 2025

(LĐTĐ) Ngày 10/1/2025, Ban An toàn giao thông (ATGT) Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) tổ chức lễ phát động ra quân thực hiện năm ATGT 2025 với chủ đề: "Hành trình an toàn, kiến tạo tương lai".
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà thăm, tặng quà Tết tại Đồng Nai

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà thăm, tặng quà Tết tại Đồng Nai

(LĐTĐ) Sáng 9/1, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà và Đoàn công tác Chính phủ đã tới thăm, tặng quà Tết cho 400 hộ gia đình chính sách, hộ nghèo; công nhân, người lao động có hoàn cảnh khó khăn tại huyện Long Thành, tỉnh Đồng Nai.
Bình Dương: Nhiều hoạt động chăm lo Tết cho người dân có hoàn cảnh khó khăn

Bình Dương: Nhiều hoạt động chăm lo Tết cho người dân có hoàn cảnh khó khăn

(LĐTĐ) Đoàn công tác của tỉnh Bình Dương đã đến thăm, tặng quà các gia đình chính sách, hộ nghèo, trẻ em và công nhân lao động có hoàn cảnh khó khăn trên địa bàn tỉnh.
Xem thêm
Phiên bản di động