Những điều cần biết khi cúng tất niên và cúng giao thừa ngày Tết

Theo truyền thống, lễ cúng tất niên thường được tổ chức vào chiều ngày 30 Tết (hoặc 29 Tết nếu tháng Chạp không đủ 30 ngày). Mâm cơm cúng tất niên không cần quá cầu kỳ, chủ yếu thể hiện được tấm lòng của người cúng để tri ân đất, trời, thần linh đã phù hộ gia đình trong năm qua.

Tại các gia đình vào ngày 30 Tết cần chuẩn bị 2 mâm, một mâm cúng tất niên, còn một mâm khác chuẩn bị cho cúng giao thừa. Người đàn ông lớn tuổi nhất trong nhà thắp hương và đọc văn khấn, rồi các thành viên khác làm lễ vái. Nội dung chính là mời thần linh, gia tiên về ăn Tết cùng gia đình.

Ảnh minh họa.

Những năm trước đây, mâm cỗ của người Việt thường gồm 4 bát và 4 đĩa; cỗ lớn là 6 bát và 6 đĩa hoặc 8 bát và 8 đĩa. Mâm 6 bát và 6 đĩa bao gồm bát măng, bát bóng, bát mực, bát nấm thả, bát miến, bát mọc và 8 đĩa như thịt gà luộc, giò lụa, chả quế, trứng muối, dưa hành, bánh chưng, lòng gà xào dứa và cá kho. Nhưng ngày này, những món ăn truyền thống theo thời gian đã thay thế bằng các món ăn thời hiện đại.

Đối với cúng tất niên, các gia đình thường chuẩn bị mâm ngũ quả, hoa tươi, vàng mã đặt ở trên bàn thờ. Mâm cúng mặn đặt ở một chiếc bàn con (bàn thờ phụ), dưới bàn thờ chính. Bánh chưng, xôi có thể đặt lên bàn thờ hoặc cùng mâm cỗ mặn đều được. Khi đặt mâm cúng Tất niên lên ban thờ gia tiên, thần linh cần lưu ý khi đặt gà cúng.

Cách bày gà cúng tất niên chuẩn nhất là để gà quay đầu vào phía bát hương. Buộc gà theo tư thế gà chầu là phù hợp đúng với tiêu chí há miệng lớn, hai chân sau quỳ phục xuống, hai cánh hơi xòe ra.

Mỗi gia đình bày trí mâm lễ cúng một khác, tuy vậy cỗ cúng (mặn hay chay) đều nên đặt ở dưới cái bàn con bên dưới. Trên bàn thờ chính chỉ để hoa tươi, quả tươi, một ít tiền vàng mã mang tính tượng trưng. Cũng có thể đặt bánh chưng, xôi, chè trên bàn thờ chính. Không nên cắm "cành vàng lá ngọc" (hàng mã) lên bàn thờ vì có chứa nhiều trường khí âm bất lợi.

Nếu như các gia đình không muốn cúng mâm cỗ tất niên dạng mặn, cũng có thể cúng món chay đơn giản nhưng vẫn mang đậm nét truyền thống của mâm cúng tất niên Việt Nam đó là bánh chưng, xôi, chè...

Mâm ngũ quả dành cúng gia tiên nên chọn các loại hoa quả thông dụng, ăn được, đẹp mắt và phải là hoa quả vừa đủ chín có thể ăn được như chuối, bưởi, dưa hấu, cam, quýt, phật thủ, táo… Hoa quả xanh, hoa quả giả (bằng nhựa) không được dùng cúng gia tiên.

Mâm cỗ cúng Giao thừa ngoài trời gồm ngũ quả, hương, hoa, đèn nến, trầu cau, muối gạo, trà, rượu, quần áo và mũ nón mũ thần linh, xôi, bánh chưng... nếu là phật tử có thể cúng mâm lễ chay. Ngoài ra còn có thêm một bát gạo dùng để cắm hương, 2 cây nến hoặc đèn cầy.

Tất cả được bày lên bàn trang trọng đặt ở trước cửa nhà. Mâm lễ cúng Giao thừa phải chuẩn bị chu đáo, trang trọng với lòng thành kính. Vào đúng thời điểm Giao thừa, người chủ gia đình phải thắp đèn, nến, rót rượu, rót trà, rồi khấn vái trước án.

Đọc văn khấn Giao thừa là phong tục Tết Nguyên đán có từ xa xưa của người Việt, được lưu truyền đến ngày nay. Đọc văn khấn Giao thừa là nghi thức không thể thiếu trong lễ cúng cuối năm để bày tỏ nguyện cầu về một năm mới bình an, suôn sẻ. Đây là phong tục lâu đời của người Việt và được thực hiện trang nghiêm, thành kính.

Một bài văn khấn Giao thừa hoàn chỉnh bao gồm những mong cầu tốt đẹp cho năm mới và lời tạ ơn, kính mời bề trên, các vị gia tiên dùng lễ vật, chứng giám lòng thành. Văn khấn Giao thừa còn có ý nghĩa “tống cựu nghênh tân” để xua đi những khó nhọc và đón mời những điều may mắn.

Bài văn khấn Giao thừa được ví như cầu nối để chuyển lời đến bề trên. Do đó, để lời ngỏ được thông linh và chứng giám, bài văn khấn cần phải hoàn chỉnh với ý tứ trang nghiêm, thành kính.

T.An (t/h)