Những điểm mới và định hướng quan trọng trong dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng

Tổng Bí thư Tô Lâm nêu rõ, tiếng nói của các đại biểu Quốc hội hôm nay không chỉ là ý kiến góp ý cá nhân, mà còn là tiếng nói của cử tri mà các đại biểu là đại diện. Đó là tiếng nói của thực tiễn đời sống kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, là tiếng nói của những người làm luật.

Tổng Bí thư Tô Lâm trao đổi, thông tin với Quốc hội về một số điểm mới và những định hướng quan trọng trong dự thảo các Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng. (Ảnh: QH)

Gợi mở một số nhóm nội dung để các đại biểu cùng trao đổi, thảo luận sâu, về thể chế và pháp luật, Tổng Bí thư cho biết, chúng ta đã ban hành luật để quản lý xã hội bằng pháp luật, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Nhưng trong thực tiễn, vẫn còn tình trạng luật thì đúng mà làm thì khó, trên nghị trường thì thông, nhưng xuống dưới cơ sở lại vướng.

Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu tập trung nói thật rõ, vì sao có những đạo luật, nghị định, thông tư ban hành rất công phu, rất dày, nhưng cán bộ cơ sở không dám làm, doanh nghiệp loay hoay xoay xở, người dân lúng túng, xuôi ngược. Chỗ nào chồng chéo, chỗ nào còn cách hiểu khác nhau giữa các bộ, ngành; chỗ nào trao quyền mà buộc người ta phải chịu trách nhiệm vượt quá khả năng kiểm soát của họ.

Nhấn mạnh yêu cầu phải hướng tới một hệ thống pháp luật dễ nhớ, dễ hiểu, dễ thực hiện, Tổng Bí thư đề nghị, câu chữ trong luật phải ngắn gọn, rõ nghĩa, không đánh đố, không để lại khoảng mờ cho sự lạm dụng hay né tránh. Chính sách ban hành phải đo được bằng tác động, kiểm soát được rủi ro, đặc biệt là phải tạo thuận lợi chứ không tạo thêm thủ tục. Một đạo luật tốt không phải là đạo luật viết hay, mà là đạo luật đi được vào cuộc sống.

Về xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Tổng Bí thư nhấn mạnh, Nhà nước pháp quyền không chỉ là có hệ thống pháp luật đầy đủ. Nhà nước pháp quyền, trước hết là để sự thượng tôn Hiến pháp và pháp luật và sự kiểm soát quyền lực là công khai, minh bạch và giải trình trước nhân dân.

Xây dựng Nhà nước pháp quyền của chúng ta là xây dựng một nhà nước mạnh nhưng không lạm quyền; có kỷ cương nhưng không xa dân; hành động quyết liệt nhưng phải nhân văn, thuyết phục, có đối thoại. Những định hướng như thế cần được làm thật rõ trong Văn kiện Đại hội XIV.

Các đại biểu dự Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV. (Ảnh: QH)

Về phân cấp, phân quyền và tổ chức bộ máy, theo Tổng Bí thư, chúng ta đã bàn nhiều năm về vấn đề phân cấp, phân quyền; đã có nhiều nghị quyết, nhiều đề án tinh gọn bộ máy, sắp xếp lại đầu mối, đổi mới mô hình chính quyền địa phương. Bây giờ cần phải trả lời cho được hai câu hỏi: Phân cấp những gì, cho ai, đi liền với điều kiện gì; cơ chế chịu trách nhiệm, kiểm tra, giám sát sẽ như thế nào?

Nơi nào cấp dưới có thể quyết nhanh, sát dân hơn thì phải mạnh dạn giao quyền. Nhưng giao quyền không phải là “đẩy việc xuống”, “đẩy rủi ro xuống”, mà giao quyền phải đi cùng nguồn lực, nhân lực, công cụ, và cả vùng an toàn pháp lý để cán bộ dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung chứ không phải chịu trách nhiệm cá nhân một cách oan uổng.

Liên quan tới mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, Tổng Bí thư cho biết, chúng ta đang từng bước sắp xếp lại, hướng tới bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Đây là một nội dung rất mới, rất quan trọng, rất nhạy cảm, liên quan trực tiếp đến đời sống của người dân và của cán bộ ở cơ sở.

Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu cho ý kiến cụ thể về mô hình chính quyền địa phương 2 cấp phải thiết kế thế nào để dân không bị xa chính quyền, không bị đứt gãy dịch vụ công. Chính quyền cơ sở phải có quyền gì, phải có nguồn lực nào cho nhiệm vụ kiến tạo phát triển ở cơ sở; thêm những gì cho hành lang pháp lý cho việc thực hiện các nhiệm vụ này. Cùng với đó là mối quan hệ giữa 3 cấp chính quyền: Trung ương, tỉnh/thành phố và cơ sở. 3 cấp phải là một chỉnh thể vận hành thông suốt, chia sẻ trách nhiệm và hỗ trợ lẫn nhau.

Về mối quan hệ gắn bó hữu cơ giữa Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và nhân dân, Tổng Bí thư mong các đại biểu góp ý thêm cơ chế nào để Đảng lãnh đạo tuyệt đối, toàn diện nhưng không làm thay, không bao biện, không buông lỏng.

Chính phủ quản lý, điều hành theo luật pháp, dám chịu trách nhiệm cá nhân; Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị-xã hội thực sự trở thành cầu nối tin cậy giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà là chủ thể tham gia, giám sát, phản biện, đồng hành. Nếu nói lấy dân làm trung tâm thì phải thiết kế cơ chế để dân có tiếng nói thực chất, có quyền giám sát thực chất, có cơ hội tham gia thực chất vào các vấn đề.

Về vai trò lãnh đạo cầm quyền của Đảng trong hệ thống pháp luật và trong điều hành thực tiễn, Tổng Bí thư nêu rõ, Đảng ta là Đảng cầm quyền, cầm quyền tức là phải gánh trách nhiệm trước dân về sự phát triển của đất nước, về cuộc sống hằng ngày của nhân dân. Cầm quyền không chỉ đưa ra đường lối mà còn là tổ chức thực hiện, kiểm tra thực hiện và chịu trách nhiệm về kết quả.

Vì vậy, các văn kiện trình ra Đại hội XIV không thể chỉ nói “tăng cường sự lãnh đạo của Đảng” theo cái cách chung chung. Chúng ta phải làm rõ hơn Đảng lãnh đạo để bảo đảm mọi chính sách, mọi đạo luật đều phải thực sự phục vụ nhân dân, phát triển đất nước, giữ vững độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, giữ ổn định chính trị - xã hội, giữ gìn khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Đảng lãnh đạo để chống tư duy cục bộ ngành, cục bộ địa phương, lợi ích nhóm, tiêu cực, tham nhũng, lãng phí. Đảng lãnh đạo để bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV. (Ảnh: QH)

Về tinh thần đổi mới tư duy, đổi mới cách làm, đổi mới quản trị quốc gia theo phương châm kiến tạo và vì dân, Tổng Bí thư chỉ rõ, thế giới thay đổi rất nhanh, thực tiễn trong nước cũng thay đổi rất nhanh. Nếu tư duy của chúng ta chậm hơn thực tiễn thì văn kiện sẽ lạc hậu ngay, thậm chí ngay khi vừa thông qua. Do đó, Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu đọc văn kiện với tinh thần có điểm nào vẫn còn tư duy cũ, cách nói cũ, cách làm cũ, có điểm nào chúng ta còn giữ thói quen quản lý kiểu xin - cho, trong khi lẽ ra Nhà nước phải đóng vai trò kiến tạo, phục vụ người dân và doanh nghiệp.

Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu đóng góp bằng những thí dụ cụ thể từ ngành, địa phương, lĩnh vực mình phụ trách với chỗ nào còn thủ tục rườm rà làm doanh nghiệp nản lòng; chỗ nào người dân bức xúc vì đi lại nhiều lần mà không giải quyết được việc; chỗ nào còn “chạy cơ chế”.

Về những điểm mới, điểm đột phá, Tiểu ban Văn kiện đã nêu 18 điểm mới, những định hướng được coi là đột phá, thể hiện tinh thần dám đổi mới, dám chuyển đổi mô hình phát triển, dám tổ chức lại bộ máy và phương thức vận hành. Tổng Bí thư đề nghị các đại biểu trả lời cho hai câu hỏi rất quan trọng: Thứ nhất là 18 điểm mới ấy đã đủ tầm chưa, có điểm nào còn đang ở mức chủ trương, định hướng, sẽ nghiên cứu trong khi xã hội đang đòi hỏi câu trả lời cụ thể, có lộ trình rõ ràng và rõ trách nhiệm, rõ người; Thứ hai là theo các đại biểu - những người sát với dân, gần dân, hiểu được đời sống thực tế, hiểu được tâm tư của cử tri, thì còn những vấn đề nào chưa được gọi tên đúng mức ở trong văn kiện. Còn nút thắt nào nếu không tháo gỡ bây giờ thì 5 năm tới chúng ta sẽ phải trả giá đắt hơn.