Làng khoa bảng trên đất Thăng Long
![]() | Chùa Vua - Đấu trường cờ tướng danh tiếng đất Thăng Long |
![]() | Cột cờ Hà Nội: Biểu tượng hùng thiêng của đất Thăng Long |
![]() | 100 năm cùng Thủ đô yêu dấu |
![]() |
Văn bia lưu giữ tên tuổi những bậc tiên hiền, đỗ đạt cao sinh ra tại làng Đông Ngạc. Ảnh: Giang Nam |
Chuyện làng khoa bảng
Nằm cách trung tâm Hà Nội khoảng 10km, dù đã lên phường nhưng Đông Ngạc vẫn giữ trong mình những giá trị văn hoá gần như vẹn nguyên. Người dân những nơi giáp ranh vẫn quen gọi làng Đông Ngạc là “làng Tiến sĩ”. Điều này chẳng phải ngoa bởi hầu như tất cả người Đông Ngạc, hễ nhắc chuyện học họ đều thuộc nằm lòng lời răn dạy của Tiến sĩ khai khoa Phan Phu Tiên: “Trẻ mà không học khó làm nên/Tự thẹn già nua trót kém hèn/Ôn cũ sau này mong biết mới/Vào nhà ắt phải bước qua hiên”. Chẳng là, từ khi cụ Phan Phu Tiên khai khoa cho làng, đỗ Tiến sĩ khoa Bính Tý năm 1396 dưới triều vua Trần Thuận Tông, đến thời Nguyễn, ước tính sơ sơ làng đông Ngạc đã có 25 người đỗ đại khoa, học hàm Tiến sĩ trở lên nên được gọi là làng khoa bảng.
Lại có tích khác truyền lưu rằng, xưa học trò trong làng nổi tiếng chăm học. Nhiều người học ngày học đêm. Các sĩ tử đua nhau học như… tiếng ếch kêu nên thành ra thời Lý làng có tên Ðống Ếch, sang thời Trần đổi là Ðống Ngách và đến thời Lê Trung Hưng được đổi tên Ðông Ngạc. Hẳn đây là câu chuyện lúc vui miệng song sự học được chăm chút ở mảnh đất này là điều không thể phủ nhận.
Theo ông Lê Văn Châu – Phó Ban quản lý di tích đình Đông Ngạc, các dòng họ trong làng, dòng họ nào cũng có người đỗ Tiến sĩ, ít nhất là một người. Người làng ca ngợi cụ Phan Phu Tiên là người khai khoa, đồng thời lại là Lưỡng triều Tiến sĩ tức là Tiến sĩ của hai Triều là triều Trần và triều hậu Lê. Song về sau nổi lên tên tuổi nhiều gương hiếu học, điển hình là cụ Phạm Quang Trạch. Có thuyết kể rằng, cụ Trạch chăm học đến mức nhà có vườn cau cụ ra ngoài vườn đọc sách, cứ đi vòng quanh các cây cau đọc sách mà tất cả các thân cây cau nhẵn bóng do cụ vịn tay vào nhiều quá, ma sát mòn cây.
Dẫn tôi thăm quan Văn chỉ được đặt trong khuôn viên đình, ông Lê Văn Châu chia sẻ: Văn miếu là nơi thờ Khổng Tử, Tứ phối (Tăng Tử, Mạnh Tử, Nhan Tử, Tử Tư), Thập triết, Thất thập nhị hiền và các Tiên Nho người Việt ở cấp Trung ương và cấp tỉnh, trấn thì Văn từ, Văn chỉ là nơi thờ Khổng Tử, các bậc Tiên hiền và các nhà khoa bảng, vinh hiển của địa phương tại các tổng, huyện, làng, xã. Và Văn từ, Văn chỉ thường chỉ được xây dựng tại các vùng đất cổ có truyền thống khoa bảng, chứ không ở trung tâm tỉnh lỵ, song tiện đường đi lại để dễ tổ chức tế tự. Nay, khu di tích của làng được mở ra mỗi khi học sinh muốn ghé thăm ngày lễ, Tết và những dịp thi cử trong năm.
Điểm đáng trân trọng ở chỗ, Đông Ngạc là một làng Nho học và cốt cách này đã ngấm vào máu thịt. Thế nên, từ xưa đến nay tất cả các nghi thức tâm linh tín ngưỡng các quan hệ gia đình, tộc họ, xóm làng đều được quy định trên dưới rõ ràng theo văn phép, nhưng vẫn giữ tinh thần dân chủ nên mọi việc liên quan đến lợi ích của đất nước, xóm làng đều được đưa ra chốn đình làng cùng hội đồng bô lão bàn bạc không phân biệt giàu sang nghèo hèn.
Gìn giữ nét đẹp
Bàn về sự học của Đông Ngạc, bà Nguyễn Thị Thu – Chủ tịch Hội khuyến học phường Đông Ngạc cho biết, ngày nay việc học hành vẫn giữ được nề xưa nếp cũ. Trẻ con trong làng chẳng phải bố mẹ, ông bà thúc ép chuyện học mà tự bản thân con cháu ý thức được niềm tự hào của dòng tộc, của gia đình.
![]() |
Một bức tranh tường ghi lại cảnh vinh quy bái tổ, khắc họa truyền thống khoa bảng tại đường làng. Ảnh: Giang Nam |
Được biết, ở Đông Ngạc có 23 Chi hội khuyến học với 5.182 hội viên. Để công tác khuyến học đi vào chiều sâu đến từng hộ gia đình, nhiều mô hình, phong trào học tập đã được phát động như “gia đình học tập”, “dòng họ học tập”… Kết quả, hàng năm có 95% - 97% gia đình đăng ký và đạt tiêu chí. Từ năm 2014 đến nay, các Chi hội khuyến học đã tổ chức khen thưởng, động viên cho 25.000 lượt học sinh, giáo viên có thành tích cao trong học tập, rèn luyện….
Nghiệp đèn sách như đã ngấm vào máu, vào tinh thần cầu thị, hiếu học của người Đông Ngạc. Tôi đã vài lần được trò chuyện với người Đông Ngạc, thấy quý ở chỗ, người dân nơi đây rất ít khi mang chuyện con cháu đỗ đạt ra phô trương. Có lẽ, tất thảy người dân nơi đây từ lâu đều xem chuyện đèn sách là thú vui, niềm cảm hứng.
Nối tiếp truyền thống ông cha, những người con Đông Ngạc ngày nay có khoảng 100 người có học vị Tiến sĩ. Có những người đã trở thành lãnh đạo cấp cao Nhà nước, những chính khách, nhà yêu nước được lịch sử ghi danh như: Sĩ phu Hoàng Tăng Bí, Tiến sĩ Phan Văn Trường, Bộ trưởng Bộ Văn hóa Hoàng Minh Giám, nguyên Phó Thủ tướng Phạm Gia Khiêm...
Cùng nằm trong hệ thống các làng khoa bảng của đất Thăng Long, Đông Ngạc đã và đang rèn giũa và bồi dưỡng nên những tấm gương trí thức tiêu biểu, rạng danh đất nước. Có thể nói, họ chính là người đại diện cho lớp người Tràng An tài hoa, ngàn năm văn hiến, sục sôi hoài bão, khát vọng xây đắp nên một Thăng Long - Hà Nội phồn vinh và thịnh vượng.
Có thể bạn quan tâm
Nên xem
![Thông cáo báo chí Kỳ họp thứ 43 của Ủy ban Kiểm tra Trung ương](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/quocdai/072024/16/22/e1baa2nh20ok20240716223710.3944710.jpg?rt=20240716224008?240716105626)
Thông cáo báo chí Kỳ họp thứ 43 của Ủy ban Kiểm tra Trung ương
![Đã thông qua nghị quyết về thu hồi đất tái định cư liên quan Quốc lộ 6](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/21/croped/5cm20240716215919.jpg?240716102900)
Đã thông qua nghị quyết về thu hồi đất tái định cư liên quan Quốc lộ 6
![Cụm thi đua số 1 MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội: Thi đua sôi nổi, đạt được nhiều kết quả tốt](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/21/croped/mt20240716215318.jpg?240716102538)
Cụm thi đua số 1 MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội: Thi đua sôi nổi, đạt được nhiều kết quả tốt
![Dấu ấn Hội khỏe CNVCLĐ, lực lượng vũ trang và sinh viên quận Cầu Giấy năm 2024](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/21/hoi-khoe-cong-nhan-vien-chuc-lao-dong-luc-luong-vu-trang-va-sinh-vien-quan-cau-giay-nam-2024-20240716211137.jpg?rt=20240716211357?240716102145)
Dấu ấn Hội khỏe CNVCLĐ, lực lượng vũ trang và sinh viên quận Cầu Giấy năm 2024
![Tập huấn sử dụng tiện ích, tính năng của ứng dụng “Công dân Thủ đô số - iHanoi”](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/21/croped/z5639922738668-2618c2b32a78b248c7dc775c1236245d20240716215901.jpg?240716101301)
Tập huấn sử dụng tiện ích, tính năng của ứng dụng “Công dân Thủ đô số - iHanoi”
![Chuẩn bị tốt nhất cho Lễ kỷ niệm 70 năm Ngày giải phóng Thủ đô](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/21/croped/z5638333070054-93b94a00a122665363386de8fde0b94620240716214236.jpg?240716100503)
Chuẩn bị tốt nhất cho Lễ kỷ niệm 70 năm Ngày giải phóng Thủ đô
![LĐLĐ huyện Hoài Đức kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Công đoàn Việt Nam](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/19/croped/z5639511432491-c76444364dfddbb5044cb1ca7b6fb20620240716195201.jpg?240716093350)
LĐLĐ huyện Hoài Đức kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Công đoàn Việt Nam
Tin khác
![Cụm thi đua số 1 MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội: Thi đua sôi nổi, đạt được nhiều kết quả tốt](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/21/croped/mt20240716215318.jpg?240716102538)
Cụm thi đua số 1 MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội: Thi đua sôi nổi, đạt được nhiều kết quả tốt
Nhịp sống Thủ đô 16/07/2024 22:25
![Tập huấn sử dụng tiện ích, tính năng của ứng dụng “Công dân Thủ đô số - iHanoi”](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/21/croped/z5639922738668-2618c2b32a78b248c7dc775c1236245d20240716215901.jpg?240716101301)
Tập huấn sử dụng tiện ích, tính năng của ứng dụng “Công dân Thủ đô số - iHanoi”
Nhịp sống Thủ đô 16/07/2024 22:13
![Hà Nội: Tổ chức Tết Trung thu cho trẻ em an toàn, thiết thực](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/15/minh-hoa-dem-hoi-trang-ram20240716154202.jpg?rt=20240716154204?240716060656)
Hà Nội: Tổ chức Tết Trung thu cho trẻ em an toàn, thiết thực
Nhịp sống Thủ đô 16/07/2024 18:06
![Đảm bảo an toàn tại các bể bơi trên địa bàn huyện Mỹ Đức](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/09/croped/be-boi20240716091947.jpg?240716040431)
Đảm bảo an toàn tại các bể bơi trên địa bàn huyện Mỹ Đức
Nhịp sống Thủ đô 16/07/2024 16:04
![Quận Bắc Từ Liêm tặng sổ tiết kiệm cho người có công có hoàn cảnh khó khăn](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/12/croped/a220240716124224.jpg?240716015720)
Quận Bắc Từ Liêm tặng sổ tiết kiệm cho người có công có hoàn cảnh khó khăn
Nhịp sống Thủ đô 16/07/2024 13:57
![Cử tri quận Đống Đa kiến nghị Thành phố sớm triển khai xây dựng lại chợ Ngã Tư Sở](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/12/img-835920240716120856.jpg?rt=20240716120859?240716124236)
Cử tri quận Đống Đa kiến nghị Thành phố sớm triển khai xây dựng lại chợ Ngã Tư Sở
Nhịp sống Thủ đô 16/07/2024 12:42
![Quận Thanh Xuân: Nâng cao kỹ năng, kiến thức phòng cháy, chữa cháy cho người dân](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/16/08/croped/img-551720240716085043.jpg?240716102755)
Quận Thanh Xuân: Nâng cao kỹ năng, kiến thức phòng cháy, chữa cháy cho người dân
Nhịp sống Thủ đô 16/07/2024 10:27
![Bài cuối: Tăng kết nối để du lịch cất cánh](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/15/16/croped/53f384043da69ff8c6b720240715160133.jpg?240716062702)
Bài cuối: Tăng kết nối để du lịch cất cánh
Thủ đô 16/07/2024 06:27
![Quận Bắc Từ Liêm triển khai cao điểm tổng vệ sinh môi trường, phòng chống sốt xuất huyết](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/15/22/croped/phat-dong-phong-chong-sot-xuat-huyet320240715224742.jpg?240716062322)
Quận Bắc Từ Liêm triển khai cao điểm tổng vệ sinh môi trường, phòng chống sốt xuất huyết
Nhịp sống Thủ đô 16/07/2024 06:23
![Hà Nội: Hơn 200.000 lượt tương tác trực tuyến tìm hiểu phong trào "Ba sẵn sàng"](https://laodongthudo.vn/stores/news_dataimages/2024/072024/15/15/z5634354010977-3dfe75290aca985646f6258d3a89c12020240715151428.jpg?rt=20240715151431?240715035258)
Hà Nội: Hơn 200.000 lượt tương tác trực tuyến tìm hiểu phong trào "Ba sẵn sàng"
Nhịp sống Thủ đô 15/07/2024 15:52