Kinh tế số: Thời cơ vàng để Việt Nam thu hẹp khoảng cách và bứt phá

Phát biểu khai mạc, PGS.TS Nguyễn Thành Lợi khẳng định kinh tế số đang trở thành “hệ điều hành mới” của đời sống kinh tế - xã hội, mở ra cơ hội để Việt Nam rút ngắn khoảng cách phát triển và tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Tuy vậy, tiến trình này đi kèm thách thức về an toàn dữ liệu, cạnh tranh của doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV), chuyển đổi mô hình tăng trưởng và yêu cầu phát triển bền vững.

PGS.TS Nguyễn Thành Lợi phát biểu khai mạc.

Đảng, Nhà nước và đặc biệt là Hà Nội đặt mục tiêu kinh tế số đạt 30% GRDP vào năm 2030 – một mục tiêu đầy tham vọng đòi hỏi sự đồng hành của chính sách, hạ tầng số, nhân lực chất lượng cao và cộng đồng doanh nghiệp. Tổng Biên tập Báo Kinh tế & Đô thị nhấn mạnh vai trò của báo chí như “hạ tầng mềm”, giúp lan tỏa tri thức, hỗ trợ quản trị công và thúc đẩy chuyển đổi số.

Khoa học công nghệ - trụ cột của kinh tế số

Trình bày tại diễn đàn, ông Nguyễn Phú Tiến - Phó Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ KH&CN) cho biết, kinh tế số Việt Nam đang tăng trưởng nhanh nhất Đông Nam Á, đạt tốc độ khoảng 20%/năm, cao gấp ba lần tốc độ tăng GDP. Hạ tầng số của Việt Nam tiếp tục được mở rộng với tốc độ Internet thuộc nhóm dẫn đầu thế giới, phủ sóng rộng 5G và sự lớn mạnh của các Trung tâm dữ liệu.

Khoảng 80.000 doanh nghiệp công nghệ số đang chuyển từ gia công sang làm chủ công nghệ theo hướng “Make in Vietnam”, tạo tiền đề cho đổi mới sáng tạo. Chính phủ đặt mục tiêu đến năm 2030 kinh tế số chiếm 30% GDP, được triển khai trên ba trụ cột: Chính phủ số, Kinh tế số và Xã hội số. Các giải pháp xuyên suốt gồm hoàn thiện thể chế, chuẩn hóa dữ liệu, đảm bảo an toàn mạng, phát triển nhân lực và đẩy mạnh ứng dụng AI, Big Data trong doanh nghiệp và dịch vụ công.

Thương mại điện tử dẫn dắt chuyển đổi số

Ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển Thương mại điện tử và Công nghệ số (Bộ Công Thương), nhận định TMĐT đang trở thành động lực quan trọng nhất của kinh tế số toàn cầu. Doanh thu TMĐT thế giới dự kiến đạt 6,86 nghìn tỷ USD vào năm 2025. Tại Việt Nam, TMĐT tiếp tục tăng trưởng trên 25%/năm, đạt quy mô khoảng 25 tỷ USD năm 2024 và dự kiến vượt 30 tỷ USD năm 2025.

Toàn cảnh Toạ đàm.

Việt Nam có lợi thế dân số trẻ, tỉ lệ người dùng Internet cao và tốc độ tăng trưởng thanh toán số ấn tượng. Tuy nhiên, thị trường vẫn tồn tại những hạn chế như hạ tầng logistics bất cập, chi tiêu trực tuyến thấp và tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng. Dự thảo Luật Thương mại điện tử mới sẽ điều chỉnh các mô hình kinh doanh mới như livestream, tiếp thị liên kết, đồng thời tăng trách nhiệm của các nền tảng TMĐT trong xác thực người bán và kiểm soát nội dung.

Bộ Công thương cũng đề xuất đẩy mạnh TMĐT xanh, sử dụng bao bì thân thiện môi trường, giảm phát thải và áp dụng AI, blockchain trong giám sát giao dịch nhằm nâng cao tính minh bạch.

Chính quyền đô thị dẫn dắt chuyển đổi số

TS Nguyễn Đức Kiên - Nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội phân tích rằng, cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đặt ra yêu cầu đổi mới mô hình quản trị đối với chính quyền đô thị. Tại Việt Nam, tài chính toàn diện được xem là nền tảng của kinh tế số, nhưng vẫn tồn tại khoảng cách lớn giữa các nhóm dân cư và doanh nghiệp trong tiếp cận dịch vụ số.

TS Nguyễn Đức Kiên – nguyên Phó Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng chia sẻ tại diễn đàn.

Thanh toán không tiền mặt tăng nhanh nhưng mới ở giai đoạn đầu; nhiều loại hình fintech còn bị hạn chế bởi cơ chế thử nghiệm quá thận trọng. Đặc biệt, chuyển đổi số chưa quan tâm đầy đủ đến người cao tuổi, là nhóm dễ bị “bỏ lại phía sau”.

Với Hà Nội, chính quyền cần tăng tốc xây dựng đô thị thông minh, trong đó giao thông thông minh và dữ liệu đô thị là hai trụ cột. Cần phải hỗ trợ hộ kinh doanh ứng dụng hóa đơn điện tử, thúc đẩy thanh toán số, bảo vệ người tiêu dùng trên môi trường trực tuyến và xây dựng mô hình chính quyền số kết nối – minh bạch – lấy người dân làm trung tâm. Chỉ khi chính quyền đồng hành cùng doanh nghiệp và người dân, chuyển đổi số mới trở thành động lực thực sự nâng cao năng suất và thu nhập cho Thủ đô.

Kinh tế số là động lực hội nhập quốc tế

Theo PGS.TS Nguyễn Thường Lạng (ĐH Kinh tế Quốc dân), kinh tế số mở ra không gian kinh tế mới nhờ mở rộng thị trường ảo, thúc đẩy năng suất lao động và tăng tính minh bạch trong quản trị. AI, Big Data và hậu cần số giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí, rút ngắn quá trình triển khai dự án lớn.

Ông nhấn mạnh, Việt Nam có thể chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ dựa vào tài nguyên sang dựa vào tri thức và công nghệ. Tỷ trọng kinh tế số được dự báo có thể đạt 50% vào năm 2045 nếu Việt Nam xây dựng thành công nền tảng dữ liệu quốc gia, cải thiện pháp lý số và thúc đẩy mạnh mẽ đổi mới sáng tạo.

Doanh nghiệp vừa và nhỏ - lực lượng quyết định thành công của kinh tế số

TS Mạc Quốc Anh - Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội cho rằng, DNNVV là lực lượng quan trọng nhất của kinh tế Thủ đô, chiếm 97% tổng số doanh nghiệp và đóng góp lớn vào GRDP. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều rào cản: Thiếu công nghệ, thiếu dữ liệu chuẩn hóa, chi phí tuân thủ cao, hạn chế nhân lực số và chưa có sự liên kết mạnh trong chuỗi giá trị.

Tiến sĩ Mạc Quốc Anh (ngoài cùng bên trái) tại Toạ đàm.

Ông đề xuất Hà Nội hoàn thiện thể chế kinh tế số theo hướng mở - minh bạch; xây dựng cơ chế sandbox cho AI và Fintech; mở rộng dữ liệu công (Open Data); đơn giản hóa các thủ tục cho doanh nghiệp và tạo cơ chế tín dụng ưu đãi cho chuyển đổi số.

Bên cạnh đó, Thành phố cần phát triển hệ sinh thái số mang tầm khu vực: Hạ tầng 5G, trung tâm dữ liệu đạt chuẩn quốc tế, mạng lưới đổi mới sáng tạo và quỹ đầu tư mạo hiểm. Hiệp hội doanh nghiệp sẽ tiếp tục đóng vai trò cầu nối chính sách, thúc đẩy đào tạo và hỗ trợ DNNVV tiếp cận công nghệ.

Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho nền kinh tế số

Ông Nguyễn Bình Minh - Trưởng ban Phát triển nguồn nhân lực (Hiệp hội TMĐT Việt Nam) nhấn mạnh, thiếu hụt nhân lực chất lượng cao đang là điểm nghẽn lớn nhất của kinh tế số. Việt Nam cần đẩy mạnh đào tạo chuyên sâu về công nghệ, quản trị số, digital marketing, logistics số và kỹ năng mềm cho lao động trẻ. Đồng thời, doanh nghiệp phải chủ động phối hợp với các trường đại học và hiệp hội để xây dựng chương trình đào tạo thực tiễn, bám sát nhu cầu thị trường.

Diễn đàn cũng dành thời gian thảo luận với nhiều doanh nghiệp tiên phong trong chuyển đổi số: Ông Phạm Minh Quang - Tổng Giám đốc Công ty DOLPHIN, trình bày về số hoá hoạt động kinh doanh và tối ưu quy trình quản trị; bà Nguyễn Thị Minh Khuê - Phó Chủ tịch HĐQT Công ty Sapo, chia sẻ kinh nghiệm về số hoá quản lý doanh nghiệp và kết nối hệ sinh thái TMĐT. Ông Nguyễn Văn Tuấn - TGĐ NetSpace nhấn mạnh vai trò truyền thông số trong nâng cao nhận thức và kết nối doanh nghiệp với thị trường số. TS Đinh Việt Hoà - Chủ tịch Hiệp hội Khởi nghiệp Quốc gia đã giới thiệu mô hình start-up trong phát triển nền kinh tế số sáng tạo. Ông Đoàn Hữu Hậu - Giám đốc Viện IGNITE trình bày các giải pháp công nghệ hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Phiên thảo luận còn đề cập đến nhiều khía cạnh khác của kinh tế số như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, kết nối hệ sinh thái khởi nghiệp và vai trò của doanh nghiệp tư nhân trong kinh tế số, giúp người tham dự nhận diện cơ hội và giải pháp cụ thể.

Diễn đàn khép lại với thông điệp: Kinh tế số không chỉ là xu thế mà là yêu cầu tất yếu để Hà Nội và Việt Nam bứt phá trong thập kỷ tới. Thành công của chuyển đổi số đòi hỏi sự đồng hành của Nhà nước – doanh nghiệp - người dân, cùng quyết tâm đổi mới để xây dựng nền kinh tế số bền vững, sáng tạo và hội nhập quốc tế.