Hà Nội phát huy giá trị di sản, nâng tầm đời sống cộng đồng

Huyền tích thiêng giữa lòng đô thị mới

Giữa nhịp sống sôi động của khu đô thị Linh Đàm, nơi những dãy nhà cao tầng soi bóng xuống mặt hồ, miếu Gàn vẫn lặng lẽ hiện hữu như một chứng nhân của vùng đất “địa linh nhân kiệt”. Ngôi miếu cổ mang trong mình bao lớp trầm tích lịch sử, trở thành điểm tựa tâm linh của người dân phường Hoàng Liệt suốt bao thế hệ.

Mỗi độ thu về, khi lá vàng khẽ chạm gió, không gian quanh hồ lại rộn ràng chuẩn bị cho Lễ hội miếu Gàn - ngày hội tâm linh lớn nhất trong năm của địa phương. Trong hai ngày 6 - 7/10/2025 (tức ngày 15, 16 tháng 8 âm lịch), dù trời mưa nặng hạt, tiếng trống khai hội vẫn vang lên dồn dập, xua tan màn mưa bảng lảng. Trong làn khói hương nghi ngút, dòng người gồm đại biểu, nhân dân và du khách thập phương vẫn nô nức về dự, hòa mình vào không khí trang nghiêm mà ấm áp của ngày hội.

Miếu Gàn - Hoàng Liệt. (Ảnh: Hoa Thành)

Miếu Gàn trước đây thuộc xã Hoàng Liệt, huyện Thanh Trì, nay là phường Hoàng Liệt, TP Hà Nội. Di tích gắn với truyền thuyết “Thần Chằm Dâm Đàm”, kể về Đức Thánh Bảo Ninh Vương, vị thần có công trị thủy, khai hoang vùng Dâm Đàm xưa (nay là khu vực Linh Đàm), giúp dân lập làng, ổn định cuộc sống. Với tài năng và đức độ, Ngài được vua sắc phong là “Bảo Ninh Vương” và lập miếu thờ phụng, thể hiện lòng biết ơn và niềm tôn kính của nhân dân.

Miếu Gàn được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng di tích lịch sử - kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia từ năm 1993, trở thành điểm tựa tâm linh và là “hồn cốt văn hóa” của người dân Hoàng Liệt.

Trong hai ngày lễ hội, người dân và du khách được hòa mình vào không gian văn hóa đặc sắc với các nghi lễ truyền thống như lễ dâng hương, lễ cáo yết, lễ rước kiệu Đức Thánh, cùng nhiều hoạt động văn hóa - thể thao sôi nổi: Biểu diễn trống hội, múa lân - sư - rồng, kéo co, nhảy sạp, bịt mắt đập niêu, thi đấu cờ tướng, giao lưu văn nghệ, thể thao.

Màn trống hội tại lễ hội. (Ảnh: Hoa Thành)

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Chủ tịch UBND phường Hoàng Liệt cho biết: “Lễ hội miếu Gàn năm 2025 được tổ chức trang trọng, tiết kiệm, an toàn và phù hợp với thuần phong mỹ tục. Đặc biệt, phường đã ứng dụng chuyển đổi số trong tuyên truyền di tích, phối hợp với Mobifone triển khai truyền thông số, giúp người dân dễ dàng tiếp cận thông tin, hình ảnh về di sản qua nền tảng trực tuyến”.

Công tác đảm bảo an ninh trật tự, vệ sinh môi trường, chỉnh trang đô thị, trông giữ phương tiện và bố trí nhà vệ sinh công cộng cũng được thực hiện chu đáo, tạo ấn tượng đẹp trong lòng nhân dân và du khách.

Không chỉ là ngày hội của văn hóa - tín ngưỡng, lễ hội còn là dịp để người dân Hoàng Liệt thể hiện tinh thần đoàn kết, cùng nhau vun đắp truyền thống.

Bà Đỗ Thị Mai (67 tuổi), nhà ở gần miếu Gàn xúc động chia sẻ: “Tôi sinh ra và lớn lên ở đây, năm nào có lễ hội miếu Gàn là cả làng lại rộn ràng. Thế hệ trẻ bây giờ tuy bận rộn nhưng vẫn tham gia nhiệt tình, điều đó làm tôi rất vui. Lễ hội không chỉ để tưởng nhớ Đức Thánh mà còn là dịp để con cháu biết ơn tổ tiên, gắn bó với quê hương”.

Tái hiện truyền thuyết Thần Chằm. (Ảnh: Hoa Thành)

Còn anh Trần Xuân Thành, một thanh niên tham gia phục vụ lễ hội cho biết: “Được góp mặt trong lễ hội truyền thống là niềm tự hào của thanh niên Hoàng Liệt. Những người trẻ như chúng tôi đều cảm nhận được tinh thần đoàn kết, vui tươi và ý nghĩa văn hóa sâu sắc mà lễ hội mang lại”.

Lễ hội miếu Gàn không chỉ là dịp sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của người dân Hoàng Liệt mà còn là một hoạt động bảo tồn di sản sống, gắn với việc nâng cao đời sống tinh thần, xây dựng cộng đồng văn minh, hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc dân tộc.

Lễ hội miếu Gàn năm 2025 khép lại trong không khí hân hoan, để lại dư âm tốt đẹp trong lòng người dân và du khách. Từ những giá trị văn hóa truyền thống được gìn giữ, Hoàng Liệt đang từng bước khẳng định hướng đi bền vững, phát triển đô thị gắn với bảo tồn di sản, gìn giữ hồn xưa trong nhịp sống hiện đại của Hà Nội hôm nay.

Hướng tới không gian di sản sống giữa lòng Thủ đô

Ngày 7/10/2025, Ban Quản lý Dự án Đầu tư - Hạ tầng phường Tây Hồ cũng đã tổ chức Lễ khởi công dự án tu bổ, tôn tạo di tích Đình, Văn Chỉ, Am Trích Sài. Đây là công trình văn hóa có ý nghĩa quan trọng, thể hiện sự quan tâm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân phường Tây Hồ trong việc gìn giữ, phát huy giá trị di sản văn hóa truyền thống, đồng thời nâng cao đời sống tinh thần của cộng đồng dân cư.

Bộ thành bậc đá đình Trích Sài, phường Tây Hồ, Hà Nội. (Ảnh: Cục Di sản Văn hóa)

Dự án Tu bổ, tôn tạo di tích Đình, Văn Chỉ, Am Trích Sài được UBND quận Tây Hồ phê duyệt tại Quyết định số 826/QĐ-UBND ngày 8/5/2025, với tổng mức đầu tư 39,971 tỷ đồng. Cụm di tích này trước kia thuộc xã Yên Thái, huyện Thọ Xương, Tổng Vĩnh Thuận (phủ Hoài Đức), nay là phố Trích Sài, phường Tây Hồ, được UBND TP Hà Nội xếp hạng Di tích lịch sử - kiến trúc nghệ thuật cấp thành phố tại Quyết định số 2005/QĐ-UBND ngày 23/5/2008.

Đình Trích Sài được xây dựng vào năm Nhâm Tý (1612), đời vua Lê Kính Tông, để thờ Thái úy Mục Thận, vị công thần có công phá âm mưu phản nghịch của Thái sư Lê Văn Thịnh, bảo vệ triều đình nhà Lê. Vua phong ông làm “Kiêu kỵ tướng quân, phụ quốc thượng trật”, ban cho vùng hồ Tây làm thực ấp, và sau khi ông mất, truy phong là “Chinh Nghị công”.

Liền kề đình là Văn Chỉ Trích Sài, nơi thờ các vị đại khoa, trung khoa, tiểu khoa, biểu tượng cho truyền thống hiếu học của làng. Bên cạnh đó là Am Gia Hội, phụng thờ ba vị nữ thần linh thiêng: Công chúa Vạn Thọ (Kính thiên pháp tổ Bà Vương), Vạn Phúc Đệ nhất công chúa và Vạn Lộc Đệ nhị công chúa, những nhân vật gắn với tín ngưỡng dân gian lâu đời của cư dân vùng hồ Tây.

Toàn bộ cụm di tích nằm trong không gian cảnh quan thơ mộng, phía trước là mặt hồ Tây, phía sau là các di tích nổi tiếng như chùa Võng Thị, chùa Tĩnh Lâu, đền Dực Thánh, đình Hồ Khẩu, tạo nên quần thể văn hóa - du lịch tâm linh đặc sắc giữa lòng đô thị hiện đại.

Lễ khởi công dự án tu bổ, tôn tạo di tích Đình, Văn Chỉ, Am Trích Sài. (Ảnh: Khánh An)

Việc khởi công dự án thể hiện quyết tâm của chính quyền trong việc bảo tồn và tôn tạo di tích, đảm bảo an toàn, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng của người dân, đồng thời khai thác hiệu quả giá trị văn hóa - lịch sử, góp phần phát triển du lịch văn hóa của địa phương.

Trao đổi với phóng viên Báo Lao động Thủ đô, bà Chử Phùng Lệ Giang, Trưởng phòng Văn hóa - Xã hội phường Tây Hồ cho biết: “Cụm di tích Đình, Văn Chỉ, Am Trích Sài không chỉ là nơi lưu giữ những giá trị lịch sử, nghệ thuật mà còn là không gian văn hóa kết nối cộng đồng. Việc tu bổ, tôn tạo lần này được thực hiện đúng quy định của Luật Di sản văn hóa, vừa đảm bảo tính nguyên gốc, vừa đáp ứng yêu cầu thích ứng với đời sống đương đại. Khi hoàn thành, công trình sẽ trở thành điểm đến sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng, giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ”.

Bà Giang cũng cho biết, trong quá trình triển khai, phường đặc biệt chú trọng đến công tác tuyên truyền, vận động người dân tham gia giám sát, đóng góp ý kiến, nhằm đảm bảo công trình vừa bảo tồn giá trị cũ, vừa tạo dựng diện mạo mới cho không gian văn hóa phường Tây Hồ.

Không chỉ dừng lại ở việc tu bổ một công trình lịch sử, dự án còn mang ý nghĩa sâu xa hơn đó là khôi phục mạch nguồn văn hóa của vùng đất Trích Sài - Yên Thái xưa, nơi nổi tiếng với nghề dệt lĩnh, nghề giấy dó và truyền thống hiếu học.

Khi dự án hoàn thành, cụm di tích Đình, Văn Chỉ, Am Trích Sài hứa hẹn sẽ trở thành điểm nhấn văn hóa - du lịch tâm linh của khu vực hồ Tây, góp phần xây dựng hình ảnh phường Tây Hồ - “vùng đất di sản sống” giữa lòng Thủ đô, nơi quá khứ và hiện tại hòa quyện trong không gian văn hóa thanh lịch, văn minh.