Giám sát việc sắp xếp các đơn vị hành chính và việc thực hiện chính quyền địa phương hai cấp

Ngày 27/6, Văn phòng Quốc hội tổ chức họp báo về kết quả Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.

Tại kỳ họp này, Quốc hội đã xem xét thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tạo cơ sở hiến định cho việc sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị và hoàn thiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Đồng thời, Quốc hội đã thảo luận kỹ lưỡng và thống nhất cao thông qua Nghị quyết về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh; Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành 34 Nghị quyết về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã của 34 tỉnh, thành phố.

Sau sắp xếp, cả nước có 34 đơn vị hành chính cấp tỉnh gồm 6 thành phố trực thuộc Trung ương và 28 tỉnh (giảm 29 tỉnh, tương đương 46,03%) và 3.321 đơn vị hành chính cấp xã, gồm 2.621 xã, 687 phường và 13 đặc khu (giảm 6.714 đơn vị, tương đương 66,91%).

Trả lời câu hỏi của phóng viên về lộ trình giám sát của Quốc hội về việc thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp và sắp xếp các đơn vị hành chính, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Phương Thủy cho biết: Việc thực hiện chủ trương tổ chức chính quyền địa phương hai cấp và sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã nhằm cụ thể hóa các chủ trương của Hội nghị Trung ương, Bộ Chính trị và Ban Bí thư.

Đây là một quá trình đã thực hiện liên tục và với tiến độ hết sức khẩn trương. Các công việc được triển khai hết sức nhanh gọn và đến nay, về cơ bản đã bám sát tiến độ, bảo đảm yêu cầu của công cuộc sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Phương Thủy trả lời báo chí. Ảnh: Phạm Thắng

Với Quốc hội, thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của mình, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; thông qua Luật Tổ chức chính quyền địa phương và một loạt các luật có liên quan để làm cơ sở pháp lý cho việc thực hiện chủ trương sắp xếp tinh gọn bộ máy.

Hiện tại, Chính phủ cũng như các cơ quan liên quan đang hết sức khẩn trương, gấp rút chuẩn bị các điều kiện cần thiết khác để bảo đảm cho chính quyền địa phương hai cấp sẽ chính thức được vận hành một cách suôn sẻ, thông suốt từ ngày 1/7/2025.

Với tư cách là cơ quan thực hiện quyền giám sát tối cao, Quốc hội cũng sẽ thường xuyên theo dõi, xem xét và đánh giá quá trình triển khai thực hiện các luật, nghị quyết của Quốc hội về nội dung này để kịp thời hoàn thiện thể chế, chính sách cũng như tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc (nếu có) trong quá trình thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước.

Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội vừa thông qua Nghị quyết số 207 về chương trình giám sát của Quốc hội năm 2026, trong đó đã giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và các đại biểu Quốc hội chủ động xây dựng, triển khai thực hiện chương trình giám sát của mình.

Trong đó nghiên cứu, tổ chức giám sát các nội dung liên quan trực tiếp đến việc thực hiện các nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ của Quốc hội về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã và việc thực hiện chính quyền địa phương hai cấp bằng các hình thức phù hợp hoặc lồng ghép với hoạt động giám sát khác, bảo đảm hiệu quả và báo cáo kết quả thực hiện theo quy định pháp luật.

Trong quá trình thực hiện, nếu có vấn đề phát sinh, vấn đề được dư luận xã hội, cử tri quan tâm nhiều, thì Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ yêu cầu Chính phủ báo cáo tổng kết chi tiết nội dung đó để báo cáo Quốc hội thảo luận, xem xét tại kỳ họp tiếp theo.

Việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã là vấn đề hết sức quan trọng và được tất cả các cơ quan trong bộ máy chính trị và địa phương cũng như mọi tầng lớp Nhân dân hết sức quan tâm.

Vì vậy, trên cơ sở các chương trình giám sát đã được Quốc hội thông qua, trong thời gian tới, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các đoàn đại biểu Quốc hội cũng sẽ xây dựng chương trình giám sát của mình và đây sẽ là nội dung ưu tiên trong thời gian sắp tới.

Liên quan đến việc số lượng luật, nghị quyết được Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ 9 này rất lớn cũng như Quốc hội có kế hoạch đột phá nào để bảo đảm luật sớm đi vào cuộc sống và phát huy tối đa hiệu quả, tránh tạo áp lực cho hệ thống, bà Nguyễn Phương Thủy khẳng định, tại Kỳ họp này Quốc hội đã thông qua khối lượng văn bản hết sức đồ sộ, với 34 luật, 13 nghị quyết.

Bà Thủy cho biết, phần lớn các luật, nghị quyết này do Chính phủ trình và tại Kỳ họp thứ 9 này cũng đã áp dụng các quy định mới của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Theo đó, các cơ quan trình các dự án luật, nghị quyết phải chịu trách nhiệm đến cùng với dự án của mình.

Quốc hội sẽ hỗ trợ, tạo điều kiện một cách tối đa để luật, nghị quyết do các cơ quan đề xuất được Quốc hội xem xét và nếu đủ điều kiện thì thông qua tại kỳ họp.

Việc tổ chức triển khai thi hành các luật, nghị quyết là trách nhiệm chính của Chính phủ, tuy nhiên trong quá trình này, Quốc hội cũng đã giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và các cơ quan, tổ chức có liên quan để kịp thời triển khai thi hành các luật, nghị quyết được thông qua tại Kỳ họp thứ 9 bảo đảm gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật với tổ chức thi hành pháp luật công bằng, nghiêm minh, nhất quán, hiệu lực, hiệu quả.

Đồng thời, Quốc hội yêu cầu Chính phủ chỉ đạo quyết liệt các bộ, ngành liên quan xây dựng trình cấp có thẩm quyền ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành các luật, nghị quyết bảo đảm luật, nghị quyết được ban hành ngay sau khi có hiệu lực.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Nguyễn Phương Thủy cũng cho hay, trong số các luật, nghị quyết được thông qua lần này cơ bản có hiệu lực ngay từ ngày thông qua để phục vụ triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp.