Đảm bảo phù hợp với thực tiễn và thông lệ quốc tế

Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điều ước quốc tế đã sửa đổi, bổ sung đối với 22 trong tổng số 80 điều của Luật Điều ước quốc tế năm 2016, bổ sung mới 2 điều, bãi bỏ 2 điều; sửa đổi, bổ sung 2 điều của Luật Tổ chức Chính phủ.

Quang cảnh thảo luận tại Tổ 1 - Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội.

Theo Tờ trình của Chính phủ, việc xây dựng dự án Luật là yêu cầu cấp thiết nhằm khắc phục các hạn chế, vướng mắc là “điểm nghẽn” trong quá trình thực hiện Luật Điều ước quốc tế, kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước theo các nghị quyết liên quan ban hành thời gian qua.

Đồng thời bổ sung quy định đặc thù, rút gọn hơn thủ tục ký kết điều ước quốc tế đáp ứng yêu cầu chính trị, đối ngoại, hoạt động của lãnh đạo cấp cao; quy định về trình tự, thủ tục rút gọn cho ký kết điều ước quốc tế về vay hỗ trợ phát triển chính thức (ODA) và vay ưu đãi nước ngoài; làm rõ một số quy định trong Luật Điều ước quốc tế để bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật.

Góp ý cho dự thảo luật, đại biểu Tạ Đình Thi đánh giá cao hồ sơ dự án luật đã được chuẩn bị công phu, đầy đủ, đáp ứng yêu cầu sửa đổi luật. Dự thảo luật đã có điều chỉnh rất quan trọng là giao Thủ tướng Chính phủ thay thế Chính phủ trong việc trình Chủ tịch nước về các vấn đề như đàm phán phê chuẩn gia nhập các điều ước quốc tế nhân danh Nhà nước, quy định tại các điều 8, điều 30, điều 41.

Đại biểu Tạ Đình Thi cho rằng, việc điều chỉnh này là phù hợp với Hiến pháp và Luật Tổ chức Chính phủ, đồng thời bảo đảm thẩm quyền của Chủ tịch nước, phát huy được vai trò, trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu Chính phủ.

Đây cũng là bước tiến để cải cách thủ tục hành chính, đẩy nhanh tiến độ trong giải quyết các công việc liên quan nhưng mà vẫn bảo đảm duy trì tính thống nhất và hiệu lực trong quản lý nhà nước trong lĩnh vực điều ước.

Đại biểu Tạ Đình Thi phát biểu thảo luận.

Nhấn mạnh dự thảo luật đã thể hiện rõ tinh thần phân cấp, phân quyền và tăng cường trách nhiệm cho các Bộ ngành và các cơ quan thuộc Chính phủ đề xuất được chủ động quyết định việc có cần lấy ý kiến của các cơ quan tổ chức liên quan hay không tùy theo tính chất và nội dung của các điều ước quốc tế, đại biểu Tạ Đình Thi bày tỏ, quy định này giúp cho quy trình được thực hiện một cách linh hoạt hơn, rút ngắn đáng kể thời gian chuẩn bị hồ sơ, nhất là đối với những điều ước có tính chất chuyên môn kỹ thuật không quá phức tạp.

Để hoàn thiện dự án luật, đại biểu Tạ Đình Thi đề nghị xác định rõ ràng các trường hợp được áp dụng cơ chế đặc biệt và rút gọn trong ký kết điều ước quốc tế để tránh việc lạm dụng và hạn chế các rủi ro. Tuy dự thảo đã đưa ra một số quy định nhưng vẫn khó định lượng. Nên chăng quy định theo hướng giao cho Chính phủ quy định cụ thể để bảo đảm tính khả thi. Việc trao quyền cho các cơ quan đề xuất chủ động quyết định lấy ý kiến hay không lấy ý kiến của các cơ quan liên quan cũng cần phải quy định cụ thể. Bởi bên cạnh mặt tích cực là giúp ngắn thời gian, giúp cơ quan đề xuất có tính chủ động hơn thì quy định này cũng tiềm ẩn rủi ro khi mà một điều ước quốc tế có tác động liên quan đến nhiều lĩnh vực. Vì vậy, cần thiết quy định giao Chính phủ quy định một danh mục những điều ước hoặc là danh mục các bộ ngành phải được lấy ý kiến bắt buộc đối với một số điều ước quốc tế trọng yếu.

Trong khi đó, đại biểu Nguyễn Thị Lan nhận định pháp luật về điều ước quốc tế hiện hành đã bộc lộ nhiều hạn chế và chưa theo kịp được với thực tiễn hội nhập sâu rộng với quốc tế. Do đó, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng việc sửa đổi luật lần này đã giúp hoàn thiện thêm các cơ chế đối ngoại, thực hiện các cam kết quốc tế hiệu quả hơn.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan cũng đánh giá cao những điểm mới tiến bộ trong Dự thảo luật như: Rút ngắn quy trình, đơn giản hóa thủ tục, cho phép xây dựng hồ sơ điện tử, thể hiện tinh thần cải cách hành chính và chuyển đổi số mạnh mẽ; phân cấp, phân quyền, tăng tính chủ động, linh hoạt nhưng vẫn đảm bảo việc kiểm soát quyền lực.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan phát biểu thảo luận.

Về một số nội dung cụ thể, đại biểu Nguyễn Thị Lan đề nghị, khoản 16 của điều 1, sửa đổi điều 60 của Luật Điều ước quốc tế hiện hành về thẩm định, kiểm tra điều ước quốc tế đã quy định thời hạn là 15 ngày và cho phép nộp hồ sơ điện tử. Tuy nhiên cần phải có cơ chế thực thi rõ ràng và bổ sung quy định trách nhiệm của cơ quan chủ trì, trách nhiệm của người đứng đầu, có chế tài để xử lý khi chậm trễ. Điều này sẽ giúp cho việc thực hiện thuận lợi hơn, hơn nữa, nếu có chế tài để xử lý việc ban hành chậm, thực hiện chậm thì cũng là một bước tiến lớn, đảm bảo tăng tính kỷ luật hành chính.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan cũng bày tỏ tán thành chủ trương cho phép Chủ tịch nước ủy quyền cho Thủ tướng để quyết định đàm phán, ký kết sửa đổi điều ước trong những trường hợp cấp bách, quy định tại khoản 23, điều 1 dự thảo luật.

Tuy nhiên, đại biểu Nguyễn Thị Lan đề nghị quy định rõ thêm về phạm vi, đối tượng, thời hạn và ủy quyền trong trường hợp nào, những điều kiện cụ thể kèm theo để đảm bảo tính hợp hiến, minh bạch, trách nhiệm mà vẫn chủ động trong công tác đối ngoại, đảm bảo tính chặt chẽ khả thi, đồng thời phù hợp với thực tiễn cũng như thông lệ quốc tế.