Đại tướng Đoàn Khuê: Người cộng sản kiên trung, chỉ huy xuất sắc của quân đội nhân dân Việt Nam

Người chiến sĩ cộng sản kiên trung

Sinh ra trong một gia đình yêu nước ở làng Gia Đẳng, xã Triệu Tân (nay là xã Triệu Lăng), huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị, mảnh đất giàu truyền thống đấu tranh cách mạng; 16 tuổi, đồng chí Đoàn Khuê đã tham gia phong trào Thanh niên phản đế, làm Bí thư Thanh niên cứu quốc phủ Triệu Phong và bị thực dân Pháp giam (30/10/1940). Suốt 5 năm bị giam cầm, từ nhà lao Quảng Trị đến nhà đày Buôn Ma Thuột, đồng chí vẫn giữ vững khí tiết của người chiến sĩ cách mạng trước đòn roi tra tấn của kẻ thù.

Tháng 5/1945, rời khỏi ngục tù đế quốc, đồng chí Đoàn Khuê được tổ chức phân công về xây dựng cơ sở cách mạng ở Quảng Bình. Tháng 6/1945, đồng chí Đoàn Khuê được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương và được cử làm Chủ nhiệm Mặt trận Việt Minh tỉnh Quảng Bình.

Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, đồng chí Đoàn Khuê gắn bó với chiến trường Khu 5, Khu 4, được Đảng, Nhà nước, Quân đội giao nhiều trọng trách: Chủ nhiệm Việt Minh tỉnh Quảng Bình, Chính trị viên, Bí thư Hiệu ủy Trường Lục quân trung học Quảng Ngãi; Chính trị viên, Chính ủy - Bí thư Trung đoàn ủy các trung đoàn 69, 73, 78, 126, 84, 108; Phó Chính ủy Đại đoàn 305; Chính ủy Đại đoàn 675; Chính ủy, Bí thư Sư đoàn ủy Sư đoàn 351; Chính ủy, Bí thư Lữ đoàn ủy Lữ đoàn 341 khu vực giới tuyến quân sự; Phó Chính ủy, Ủy viên Quân khu ủy Quân khu 4; Phó Chính ủy Quân khu 5, Chính ủy Mặt trận Tây Nguyên, Phó Bí thư Quân khu ủy, Ủy viên Thường vụ Khu ủy Khu 5.

Đại tướng Đoàn Khuê thăm và làm việc tại Quân khu 5 (1996). Ảnh: Xuân Quang/TTXVN

Sinh trưởng trong gia đình yêu nước, giàu truyền thống đấu tranh cách mạng, ở vị trí nào, đồng chí Đoàn Khuê cũng là người tận tuỵ, sâu sát cơ sở. Đồng chí đã cùng cấp uỷ lãnh đạo các đơn vị hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao.

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, phẩm chất chính trị và tài năng quân sự của đồng chí được thực tiễn chiến tranh đào luyện. Ở đồng chí, chính trị và quân sự luôn hòa quyện với nhau. Với tư duy nhạy bén, sâu sát thực tế, luôn đi sâu nghiên cứu, nắm vững tư tưởng và nghệ thuật quân sự của Đảng. Trong chỉ đạo công tác đảng, công tác chính trị, đồng chí luôn chăm lo xây dựng Đảng trong sạch vững mạnh, quan tâm cơ sở Đảng, coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, chú trọng bồi dưỡng ý chí cách mạng cho cán bộ chiến sĩ.

Đầu năm 1954, trên cương vị Chính ủy Trung đoàn 108 - đơn vị chủ lực cơ động đầu tiên của Liên khu 5, đồng chí cùng Bộ Chi huy Chiến dịch, Ban Chỉ huy Trung đoàn, với những sáng kiến, quyết định kịp thời chính xác, chỉ đạo các lực lượng giành thắng lợi: tiêu diệt đồn Măng Đen - cứ điểm kiên cố, trận then chốt của chiến dịch giải phóng Kon Tum.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, Khu 5 là địa bàn chiến lược quan trọng của chiến trường miền Nam Việt Nam, nơi quân viễn chinh Mỹ đổ vào đầu tiên. Vấn đề đặt ra là trong điều kiện kẻ địch có lực lượng quân sự hùng mạnh, với trang bị hiện đại, làm thế nào để ta giữ được thế tiến công, quyền chủ động tiến công và tổ chức chiến đấu thắng lợi. Phó Chính ủy Quân khu Đoàn Khuê tìm ra lời giải đáp và có những cống hiến to lớn trong công tác phát động tư tưởng, xây dựng ý chi chiến đấu cho các lực lượng vũ trang quân khu "quyết đánh, quyết thắng giặc Mỹ xâm lược"; cùng với các đồng chí lãnh đạo, chỉ huy Khu 5, Quân khu 5 bám sát chiến trường; thành lập ba Sư đoàn 3, 2, 1. Có lực lượng chủ lực mạnh, đồng chí góp phần cùng với tập thể Khu ủy lãnh đạo quân và dân Khu 5 chiến đấu với một loại chiến dịch mới: Chiến dịch tiến công tổng hợp.

Khu 5 trở thành địa phương "đi đầu diệt Mỹ" với những trận đánh, chiến dịch nổi tiếng trong lịch sử: Núi Thành (26/5/1965), Ba Gia (29/5 đến 20/7/1965), Vạn Tường (18/8 đến 19/8/1965), Plei Me (19/10 đến 26/11/1965), Đồng Dương (17/11 đến 18/12/1965). Đồng chí Đoàn Khuê rất quan tâm đến những chiến thuật mới. Đồng chí thường nói: "Xây dựng ý chí là bảo đảm cho bộ đội quyết đánh, còn phải xây dựng tư tưởng chiến thuật để đánh thắng địch".

Không chỉ theo sát bộ đội luyện tập chiến thuật trước khi vào chiến đấu, đồng chí còn thường xuyên động viên kịp thời trước và trong quá trình chiến đấu. Tháng 7/1974 trong trận đánh Nông Sơn - Trung Phước, đồng chí chỉ đạo thực hiện chiến thuật "bao vây đánh lấn, tấn công dứt điểm".

Chiến thắng Nông Sơn - Trung Phước tạo nên thế và lực mới cho ta trong những năm cuối cuộc kháng chiến chống Mỹ trên chiến trường Khu 5, có lòng tin sắt đá vào đường lối đánh Mỹ, có tầm nhìn chiến lược, trong chiến dịch Xuân 1975, đồng chí xử lý nhiều tình huống phức tạp, quyết đoán sắc sảo, góp phần quan trọng vào thắng lợi to lớn của chiến dịch giải phóng Đà Nẵng, tạo đà cho cuộc tổng tiến công giải phóng hoàn toàn miền Nam năm 1975.

Đóng góp cho công cuộc đổi mới

Đất nước thống nhất, trên cương vị Tư lệnh kiêm Chính ủy Quân khu 5, đảm nhiệm địa bàn chiến lược Nam Trung Bộ, có tuyến đảo, các tỉnh đồng bằng ven biển và Tây Nguyên, đồng chí Đoàn Khuê cùng Thường vụ Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu có phương án phòng thủ phù hợp với tình hình mới. Trong đó có vấn đề "giải quyết FULRO" ở Quân khu 5 đi đúng hướng, có hiệu quả cao.

Bên cạnh đó, đồng chí Đoàn Khuê còn rất quan tâm đào tạo, bồi dưỡng cán bộ con em người dân tộc thiểu số. Năm 1979 đồng chí cùng tập thể Thường vụ Đảng ủy, Bộ Tư lệnh Quân khu tổ chức Trường Quân chính 2 ở Tây Nguyên (nay là Trường Thiếu sinh quân dân tộc Quân khu 5). Đó là sáng kiến có tầm chiến lược, thể hiện rõ chính sách dân tộc và chiến lược cán bộ, chiến lược con người của Đại tướng Đoàn Khuê. Đã có có hàng nghìn cán bộ phân đội bộ binh và binh chủng được bổ túc, đào tạo ngắn hạn, hàng nghìn thiếu sinh quân được nuôi dưỡng và trưởng thành từ mái trường này, đáp ứng yêu cầu về cán bộ quân sự cho địa bàn chiến lược Tây Nguyên nói riêng và lực lượng vũ trang Quân khu 5 nói chung.

Đối với nhiệm vụ giúp bạn Cam-pu-chia, năm 1979, Quân khu 5 đảm nhiệm một hướng chiến lược quan trọng. Đồng chí trực tiếp làm Tư lệnh chiến địch, khẩn trương chuẩn bị lực lượng, chuẩn bị chiến trường, chỉ huy đánh tạo thế chiến dịch đến kết thúc chiến dịch đều giành thắng lợi, đạt yêu cầu của Bộ Quốc phòng đề ra.

Năm 1983, đồng chí được bổ nhiệm chức Phó Tư lệnh - Tham mưu trưởng Bộ Tư lệnh 719. Trên cương vị mới, đồng chí nhiều lần xuống các mặt trận kiểm tra công tắc chuẩn bị, lắng nghe ý kiến của cán bộ, chiến sĩ để cùng tập thể xác định phương án đánh địch tối ưu, tạo điều kiện cho các đơn vị hoàn thành tốt nhiệm vụ. Sau mỗi chiến dịch, đồng chí lại trực tiếp xuống dự tổng kết rút kinh nghiệm.

Trong công cuộc đổi mới đất nước, đồng chí Đoàn Khuê có những đóng góp rất xứng đáng. Đồng chí cùng các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Đảng ủy Quân sự Trung ương và Bộ Quốc phòng đề xuất chủ trương đúng đắn và tổ chức thắng lợi nhiệm vụ quân sự, quôc phòng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ đổi mới, chăm lo xây dựng Quân đội về mọi mặt theo hướng "cách mạng, chính quy, tinh nhuệ và từng bước hiện đại", có nhiều đóng góp trong chỉ đạo công tác tổng kết Đảng lãnh đạo chiến tranh cách mạng.

Đồng chí Đại tướng Đoàn Khuê còn để lại ấn tượng đẹp cho cán bộ chiến sĩ với phong cách làm việc dân chủ, khoa học, sâu sát cơ sở, luôn chăm lo cho sự tiến bộ của cấp dưới, xứng đáng là người lãnh đạo, chỉ huy xuất sắc, có uy tín lớn của Quân đội ta. Đồng chí là tấm gương tiếu biểu để các thế hệ cán bộ, chiến sĩ trong toàn lực lượng vũ trang noi theo.

Người con ưu tú của quê hương Quảng Trị

Đảng bộ và nhân dân Quảng Trị mãi mãi tự hào về Đại tướng Đoàn Khuê - một trong những người con ưu tú của quê hương. Được sinh ra trong một gia đình có truyền thống cách mạng với nhiều thế hệ nối tiếp nhau chiến đầu, hi sinh vì Tổ quốc. Gia đình Đại tướng Đoàn Khuê có 2 người mẹ được Nhà nước phong tặng anh hiệu Bà mẹ Việt Nam anh hùng, có 9 anh em ruột, trong đó 6 người là liệt sỹ; 2 người em trai của ông là sĩ quan cao cấp của Quân đội nhân dân Việt Nam.

Trong suốt quá trình hoạt động cách mạng, dù công việc hết sức bận rộn, nhưng trong tâm khảm đồng chí Đoàn Khuê luôn hướng về đất mẹ Quảng Trị với tình cảm và nỗi nhớ khôn nguôi, luôn coi quê hương là mạch nguồn, nhựa sống trong cuộc đời hoạt động của mình.

Về thăm quê, đồng chí đã trao đổi và đưa ra nhiều ý kiến tâm huyết đối với Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân tỉnh nhà trong phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, xây dựng Đảng và hệ thống chính trị, để từng bước xây dựng quê hương Quảng Trị ngày càng phát triển đi lên.

Mỗi lần về thăm quê, đồng chí vẫn dành những giờ phút quý báu đi đến những vùng sâu, vùng xa, những nơi còn nhiều khó khăn, thiếu thốn để tìm hiểu; lắng nghe ý kiến, nguyện vọng của nhân dân, động viên nhân dân vượt qua khó khăn, xây dựng đời sống mới…

Thấm nhuần lời tâm huyết và hoài bão của đồng chí Đoàn Khuê, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Quảng Trị đã kiên trì, bền bỉ vượt qua khó khăn, nỗ lực phấn đấu đạt nhiều thành tựu. Nền kinh tế của tỉnh Quảng Trị liên tục tăng trưởng. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực. 6 tháng đầu năm 2023, tốc độ tăng trưởng bình quân GRDP đạt 6,52%, với mức tăng trưởng này, Quảng Trị đứng thứ 7 trong khu vực Bắc Trung bộ và duyên hải Miền Trung.

Nhiều chỉ tiêu văn hóa xã hội của tỉnh đạt cao hơn mức bình quân chung của cả nước. Công tác bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể được quan tâm. Các chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước được triển khai đồng bộ, kịp thời, hiệu quả. Công tác giảm nghèo và an sinh xã hội thường xuyên được chăm lo thực hiện tốt. Quốc phòng, an ninh, trật tự xã hội được giữ vững; hoạt động đối ngoại được tăng cường và mở rộng. Công tác xây dựng Đảng, chính quyền, công tác thực hành tiết kiệm, phòng, chống lãng phí, tiêu cực, phòng, chống tham nhũng đạt nhiều kết quả tích cực... Quê hương Quảng Trị ngày càng đổi sắc thay da, vững bước phát triển đi lên cùng cả nước.

Truyền thống cách mạng của quê hương, gia đình đã hun đúc, rèn luyện đồng chí Đại tướng Đoàn Khuê trở thành người cộng sản kiên cường, nhà lãnh đạo chỉ huy xuất sắc của quân đội. Đánh giá công lao của đồng chí, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã khẳng định: "Trải qua nhiều cương vị khác nhau, dù ở đâu, làm gì, đồng chí cũng luôn luôn đem hết sức mình cống hiến cho Đảng và Nhân dân, đặt lợi ích chung của cách mạng, của quân đội lên trên lợi ích cá nhân, luôn luôn trau dồi kiến thức, sâu sát cơ sở, quan tâm tổng kết thực tiễn, giữ vũng tính đảng, tính nguyên tắc, phấn đấu hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao".

Đại tướng Đoàn Khuê từ trần ngày 16/01/1999, hưởng thọ 76 tuổi. Do có nhiều công lao đối với sự nghiệp cách mạng, đồng chí đã vinh dự được Đảng, Nhà nước tặng thưởng huân chương Hồ Chí Minh và nhiều huân, huy chương cao quý khác. Năm 2023 là năm kỷ niệm 100 năm ngày sinh Đại tướng Đoàn Khuê (29/10/1923-29/10/2023).