Đại biểu đề xuất nhiều vấn đề về cơ chế, chính sách phát triển năng lượng quốc gia

Đại biểu Nguyễn Thị Lan (Đoàn ĐBQH Hà Nội) đánh giá cao Chính phủ, Bộ Công Thương và cơ quan thẩm tra đã chuẩn bị dự thảo Nghị quyết công phu, bám sát tinh thần chỉ đạo của Bộ Chính trị về bảo đảm an ninh năng lượng, thúc đẩy chuyển đổi xanh và tháo gỡ các điểm nghẽn kéo dài trong lĩnh vực năng lượng.

Góp ý cụ thể, nữ đại biểu cho rằng dự thảo Nghị quyết đã giải thích các khái niệm mới như lưu trữ năng lượng hay điện hạt nhân mô-đun nhỏ, nhưng chưa đề cập năng lượng sinh khối. Vì vậy, bà đề nghị bổ sung khái niệm điện sinh khối, năng lượng tái tạo từ phụ phẩm nông nghiệp, vì đây là lợi thế lớn của Việt Nam và phù hợp với kinh tế tuần hoàn, cũng là xu hướng mà nhiều nước như Nhật Bản, Đức, Đan Mạch đang áp dụng để giảm phát thải.

Đại biểu Nguyễn Thị Lan (Đoàn ĐBQH Hà Nội). (Ảnh: Quốc hội)

Đồng thời, dự thảo Nghị quyết cho phép điều chỉnh cục bộ quy hoạch truyền tải khi cấp bách, nhưng cần nhấn mạnh ưu tiên cho các vùng nông nghiệp trọng điểm như Đồng bằng sông Cửu Long, Tây Nguyên, Đồng bằng sông Hồng.

Các vùng này có nhu cầu điện rất lớn cho bảo quản, chế biến và logistics; trong thực tế có thể có nguy cơ nhà máy chế biến chậm vận hành vì thiếu điện. Ưu tiên lưới điện cho các vùng này sẽ giúp nâng cao giá trị gia tăng nông nghiệp.

Bên cạnh đó, cần bổ sung định hướng tăng tỷ lệ nhiên liệu sinh học như E5, E10, SAF trong cơ cấu dự trữ, gắn với tiêu chuẩn môi trường, đồng thời khuyến khích các trường đại học, viện nghiên cứu tham gia nghiên cứu và thử nghiệm. Đây là xu hướng của Nhật Bản, EU và Hoa Kỳ nhằm giảm phát thải và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Về phát triển điện hạt nhân mô-đun nhỏ, đại biểu Nguyễn Thị Lan cho rằng, việc lựa chọn mô-đun nhỏ ở giai đoạn hiện nay là phù hợp. Mô hình này chủ yếu phục vụ nghiên cứu, đào tạo nhân lực và làm chủ dần công nghệ, chứ chưa thể kỳ vọng hiệu quả kinh tế cao.

Vì vậy, giai đoạn đầu cần có vai trò dẫn dắt của Nhà nước, bởi rất khó thu hút khu vực tư nhân khi suất đầu tư lớn, thời gian thu hồi dài và rủi ro cao. Tuy nhiên, khi Việt Nam đã tích lũy đủ kinh nghiệm, kiểm soát tốt an toàn, hoàn thiện khung pháp lý và làm chủ được công nghệ cốt lõi, thì hoàn toàn có thể từng bước mở rộng quy mô để thu hút doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư.

Lộ trình đi từ mô-đun nhỏ đến mô-đun lớn là cách tiếp cận thận trọng, phù hợp thông lệ quốc tế và phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn ĐBQH Hà Nội). (Ảnh: Quốc hội)

Đại biểu Nguyễn Anh Trí (Đoàn ĐBQH Hà Nội) đề cập đến thủy điện nhỏ và vừa. Ông cho rằng, phát triển năng lượng, làm ra điện là hết sức quan trọng, nhưng phải an toàn, không gây hại cho môi trường, an ninh - quốc phòng, đời sống của Nhân dân và tính mạng của con người.

Nói về hồ thủy điện, theo ông Trí, điều quan trọng số 1 là hồ thủy điện phải không gây hại cho dân, không ảnh hưởng tính mạng con người; có biện pháp để đảm bảo an toàn đối với hồ thủy điện.

Cụ thể, hồ thủy điện phải có dung tích đủ lớn - căn cứ vào lượng nước mưa an toàn từ 200 năm trở lên; về mặt vận hành thì đảm bảo về mùa mưa, hồ chỉ được tích trữ tối đa 50% dung tích; sử dụng cửa xả đáy một cách hợp lý để xả lũ; nắm chắc dự báo thời tiết; khi nước ở hạ lưu lớn thì không được xả lũ; chỉ xả khi nước chưa tràn bờ gây lụt ở hạ lưu.

“Nếu làm tốt tất cả những nội dung thì về cơ bản an toàn của hồ thủy điện sẽ được đảm bảo”, theo ông Trí.

Đại biểu cho rằng, chúng ta chưa thực sự quan tâm đúng mức về thủy điện nhỏ và vừa và đề xuất rà soát lại tất cả các thủy điện nhỏ và vừa đã có để khắc phục những nguyên nhân xả lũ gây ra hậu quả xấu, nếu thuỷ điện nào không khắc phục được thì nên đóng cửa hoạt động.

Theo ông, nếu có thể thì Nhà nước đầu tư thật lớn để làm thủy điện rất lớn và thay bằng việc làm thủy điện nhỏ và vừa bằng làm điện gió, điện mặt trời là loại năng lượng tái tạo mà Việt Nam có nhiều ưu thế và đã có rất nhiều tiến bộ về công nghệ.

Đại biểu Nguyễn Hải Nam (Đoàn ĐBQH thành phố Huế). (Ảnh: Quốc hội)

Đại biểu Nguyễn Hải Nam (Đoàn ĐBQH thành phố Huế) cho rằng, để phấn đấu đạt tăng trưởng kinh tế trên 10% GDP từ năm 2026 thì nhu cầu tăng trưởng phát triển năng lượng và phát triển điện là rất lớn. Trong đó, phát triển điện gió ngoài khơi ở Việt Nam là hết sức cần thiết và cấp bách. Đây là một trụ cột quan trọng trong chiến lược năng lượng quốc gia, nhưng đang gặp nhiều vướng mắc pháp lý cần được tháo gỡ.

Đưa ra 5 lý do cần phát triển điện gió ngoài khơi, đại biểu Nguyễn Hải Nam cho rằng để tạo đột phá cho ngành điện gió ngoài khơi, Việt Nam cần thực hiện các giải pháp đồng bộ về pháp lý, cơ chế, và cơ sở hạ tầng:

Đó là phải tạo hành lang pháp lý mạnh, bao quát các vấn đề từ khảo sát, giao khu vực biển, đến đầu tư và vận hành; khẩn trương hoàn thiện và phê duyệt quy hoạch để làm cơ sở cho việc xác định rõ ràng các khu vực ưu tiên phát triển điện gió ngoài khơi; quy định về giao/cho thuê biển, đẩy nhanh hoạt động khảo sát; xây dựng cơ chế giá và Hợp đồng mẫu cơ chế giá phù hợp; thiết lập quy trình đấu thầu/đấu giá công khai, minh bạch để lựa chọn nhà đầu tư có năng lực thực hiện các dự án đã được phân bổ trong Quy hoạch ngành điện…