Bài 1: Khi tỷ lệ nam - nữ không còn cân đối và những báo động từ con số

Tình trạng số trẻ trai được sinh ra quá nhiều so với trẻ gái đã dẫn đến hiện tượng mất cân bằng giới tính. Hiện nay, mất cân bằng giới tính khi sinh không chỉ là một trong những vấn đề “nóng” của công tác dân số và kế hoạch hóa gia đình, mà còn là thách thức đối với tương lai phát triển bền vững của đất nước. Nếu không có những biện pháp hữu hiệu để khắc phục, các chuyên gia dự báo đến năm 2050, sẽ có hàng triệu nam giới Việt Nam không thể tìm được bạn đời.

Những lớp học quá nhiều nam giới

Hà Đông là một trong những địa bàn đang phát triển năng động với tốc độ đô thị hóa cao của thành phố Hà Nội. Nơi đây không chỉ thay đổi từng ngày với những con đường mới, những khu dân cư hiện đại mọc lên, mà còn phản ánh rõ nét những biến động trong cơ cấu dân số. Anh Đ.V.L (36 tuổi), một phụ huynh có con đang học lớp 4 tại một trường tiểu học trên địa bàn, chia sẻ: “Lớp của con tôi có 50 học sinh, nhưng chỉ có 21 em là nữ, còn lại đều là nam”.

Hiện nay, những lớp học có nhiều nam giới hơn nữ giới đang dần trở nên phổ biến. (Ảnh minh họa)

Câu chuyện tưởng chừng đơn giản về sự chênh lệch số lượng nam - nữ trong một lớp học thực ra không còn là hiện tượng cá biệt. Ở nhiều nơi khác, từ nông thôn đến đô thị, không khó để bắt gặp những lớp học, những sân chơi nơi con trai chiếm số đông, còn con gái trở nên thưa thớt. Đây chính là những tín hiệu rõ rệt cho thấy tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh đang hiện hữu ngay trong đời sống hằng ngày.

Mất cân bằng giới tính khi sinh không còn là một khái niệm xa lạ, mà đã trở thành vấn đề hiện hữu của dân số Việt Nam trong suốt hơn hai thập kỷ qua. Nếu như trong điều kiện tự nhiên, số trẻ trai sinh ra thường cao hơn số trẻ gái với tỷ lệ dao động từ 104 đến 106 bé trai trên 100 bé gái, thì tại Việt Nam, con số này đã vượt quá mức cân bằng sinh học. Đây chính là dấu hiệu cảnh báo về một sự lệch chuẩn trong cấu trúc dân số, có thể để lại nhiều hệ lụy lâu dài cho xã hội.

Những con số biết nói đã cho thấy rõ nguy cơ. Năm 2024, tỷ số giới tính khi sinh của cả nước đạt 110,7 trẻ trai trên 100 trẻ gái, cao hơn nhiều so với mức cân bằng tự nhiên. Riêng tại Hà Nội, báo cáo 6 tháng đầu năm 2025 của Chi cục Dân số, Trẻ em và Phòng, chống tệ nạn xã hội (Sở Y tế Hà Nội) cho thấy, tỷ số này là 111,3 trẻ trai/100 trẻ gái. Tỷ lệ này dù giảm nhiều so với các năm trước nhưng vẫn đáng lo ngại. Đáng nói, sự chênh lệch này không đồng đều giữa các địa phương, vẫn còn những khu vực có mức mất cân bằng giới tính ở mức rất cao, gây áp lực lên công tác dân số và kế hoạch hóa gia đình.

Nếu tình trạng này tiếp diễn, viễn cảnh “thừa nam, thiếu nữ” sẽ trở thành hiện thực trong vài thập kỷ tới. Theo Quỹ Dân số Liên hợp quốc (UNFPA), đến năm 2040, Việt Nam có thể thừa 12% nam giới, và con số này có thể tăng lên 20% vào năm 2050 (theo dự báo trung bình). Tổng cục Thống kê cũng cảnh báo, chỉ riêng đến năm 2034, nước ta sẽ thừa khoảng 1,5 triệu nam giới trong độ tuổi 15-49. Khi đó, hàng triệu thanh niên Việt Nam sẽ phải đối mặt với nguy cơ không tìm được bạn đời, kéo theo những tác động phức tạp về tâm lý, xã hội và an ninh trật tự.

Cảnh báo từ những hội nhóm “sính trai”

Chỉ cần gõ từ khóa “sinh con trai theo ý muốn” trên mạng xã hội, hàng loạt nhóm kín với hàng chục, thậm chí hàng trăm nghìn thành viên hiện ra. Một trong số đó, nhóm Facebook mang tên “Sinh con trai theo ý muốn” hiện có tới gần 100.000 người tham gia. Mỗi ngày, trong nhóm xuất hiện hàng chục bài đăng hỏi kinh nghiệm “săn con trai”, chia sẻ bí quyết canh trứng, thực đơn ăn uống… nhưng ẩn sau đó lại là cả một “chợ ngầm” buôn bán thuốc, thực phẩm chức năng chưa rõ nguồn gốc.

Không ít sản phụ tìm đến nhóm trong tâm thế đầy áp lực. Tài khoản của chị Nguyễn T.Q chia sẻ: “Gia đình chồng em vẫn giữ quan niệm trọng nam, bắt em phải đẻ bằng được con trai. Khổ nỗi đã có hai con gái, giờ mà sinh thêm một đứa con gái nữa chắc em không dám ngẩng mặt, em áp lực lắm các mom ạ…”.

Chỉ cần gõ từ khóa “sinh con trai theo ý muốn” trên mạng xã hội, hàng loạt nhóm kín với hàng chục, thậm chí hàng trăm nghìn thành viên hiện ra. (Ảnh chụp màn hình trang Facebook của nhóm Hội sinh con trai theo ý muốn).

Tâm sự tưởng chừng riêng tư ấy lại lập tức được nhiều người vào “tư vấn”, người thì chỉ cách tính ngày rụng trứng, kẻ thì khuyên dùng que thử, thuốc uống hỗ trợ, thậm chí cả những liệu pháp kỳ quái chưa từng được chứng minh khoa học. Nhưng mục đích sau cùng, như nhiều thành viên tiết lộ, không phải chia sẻ kinh nghiệm, mà là… bán thuốc.

Một tài khoản khác có tên là NHT, kể chi tiết “công thức” săn con trai: “Lúc bán thì nhiệt tình, nhưng tư vấn canh thì rất hời hợt. Em phải lặn lội đọc và học từ những mom khác. Ăn bơ để niêm mạc dày, uống bổ trứng (có người hợp, người không). Chồng thì uống Menevit, ăn nhiều thịt bò và hàu Úc, trứng lộn…”.

Đáng chú ý, trong nhóm “Sinh con trai theo ý muốn”, không khó để bắt gặp những bài đăng hướng dẫn chi tiết, được gọi là “bí quyết sinh con trai 100% thành công”. Các bước được liệt kê rành mạch, giống như một cẩm nang y khoa, nhưng thực chất chỉ là những kinh nghiệm truyền miệng pha lẫn quảng cáo sản phẩm.

Các “bí quyết” được chia sẻ trong nhóm này có vẻ khoa học và bài bản, nhưng nếu đọc kỹ, dễ dàng nhận thấy hàng loạt tên sản phẩm được lồng ghép khéo léo: từ thuốc bổ, vitamin, thực phẩm chức năng cho đến gel “tạo kiềm”. Những cái tên này chính là “mồi nhử” để các tay buôn trong nhóm tiếp tục tư vấn, rao bán.

Những chia sẻ như thế được đăng tải công khai, nhận hàng trăm bình luận hưởng ứng, biến hội nhóm thành “cẩm nang” phi khoa học về việc sinh con trai. Điều đáng lo ngại, chính sự cả tin và áp lực tâm lý khiến nhiều phụ nữ sẵn sàng thử mọi cách, kể cả dùng thuốc không rõ nguồn gốc, tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe mẹ và thai nhi.

Những hội nhóm “sính trai” trên mạng xã hội không chỉ phản ánh tư tưởng trọng nam khinh nữ vẫn còn ám ảnh nhiều gia đình, mà còn là mảnh đất màu mỡ để các “con buôn” lợi dụng nỗi lo lắng của phụ nữ nhằm trục lợi. Từ những bài đăng tưởng như chia sẻ kinh nghiệm, họ khéo léo gài cắm sản phẩm, biến các bà mẹ trẻ thành khách hàng tiềm năng cho những loại thuốc và thực phẩm chức năng chưa hề được kiểm chứng.

Để ngăn chặn tình trạng các hội nhóm “sính trai” lan rộng và trở thành “chợ đen” buôn bán thuốc không rõ nguồn gốc, trước hết cần sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan quản lý nhà nước. Các sản phẩm được rao bán công khai phải được kiểm tra, xử lý nghiêm nếu không có giấy phép lưu hành hoặc quảng cáo sai sự thật. Đồng thời, các nền tảng mạng xã hội cũng cần có cơ chế giám sát, ngăn chặn kịp thời những nhóm hoạt động trá hình dưới vỏ bọc “chia sẻ kinh nghiệm”.

Song song với đó, truyền thông và giáo dục cộng đồng cần đóng vai trò then chốt. Việc sinh con trai hay con gái vốn là quy luật tự nhiên, không thể áp đặt hay can thiệp bằng những “bí quyết” mơ hồ. Thay đổi nhận thức xã hội, xóa bỏ tư tưởng trọng nam khinh nữ chính là cách bền vững nhất để giải quyết tận gốc vấn đề. Và trên hết, mỗi gia đình, mỗi người chồng, người vợ cần thấu hiểu: giá trị của một đứa trẻ không nằm ở giới tính mà ở tình yêu thương, sự nuôi dưỡng và tương lai mà chúng được trao. Chừng nào còn giữ định kiến “phải có con trai nối dõi”, chừng đó phụ nữ vẫn còn bị đẩy vào vòng xoáy áp lực, khiến họ dễ dàng trở thành nạn nhân của những chiêu trò trục lợi trên mạng.

(Còn nữa…)