Nỗ lực đưa tỷ số giới tính về tự nhiên: Vun đắp tương lai bền vững

Nhiều chuyển biến rõ rệt

Theo tỷ số giới tính khi sinh ở mức cân bằng tự nhiên là 103 đến 107 bé trai/100 bé gái. Hiện nay, tỷ số giới tính khi sinh trên địa bàn thành phố Hà Nội đang ở mức 111,05 bé trai/100 bé gái.

Nguyên nhân dẫn đến MCBGTKS là do bất bình đẳng giới, tư tưởng trọng nam hơn nữ còn tồn tại với quan niệm đẻ con trai để nối dõi, phụng dưỡng cha mẹ khi về già, thờ cúng tổ tiên; nhiều cặp vợ chồng sinh ít con nhưng mong muốn có con trai...

Các trạm y tế xã, phường tăng cường công tác tuyên truyền thúc đẩy bình đẳng giới và giảm MCBGTKS tới người dân.

Thời gian qua, từ Thành phố đến các xã, phường, công tác thúc đẩy bình đẳng giới và giảm MCBGTKS được triển khai đồng bộ, hiệu quả. Các trạm y tế phối hợp với ban, ngành, đoàn thể tuyên truyền trực tiếp tới từng hộ gia đình về quyền bình đẳng của trẻ em, tác hại của lựa chọn giới tính thai nhi và lợi ích của việc nuôi dạy con khoa học. Những hoạt động này góp phần nâng cao nhận thức, tạo sự lan tỏa tích cực, xây dựng gia đình hạnh phúc - nơi mọi trẻ em, dù trai hay gái, đều được yêu thương và phát triển toàn diện.

Điển hình, trong những năm qua công tác dân số và phát triển tại phường Bạch Mai đạt nhiều kết quả tích cực. Mức sinh được duy trì ổn định, chất lượng dân số từng bước được nâng cao. 9 tháng đầu năm 2025 phường Bạch Mai ghi nhận 584 trẻ sinh ra, trong đó có 289 trẻ gái. Tỷ số giới tính khi sinh đạt 107 trẻ trai/100 trẻ gái, gần tiếp cận mức cân bằng tự nhiên.

Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân phường Bạch Mai, Trưởng Ban chỉ đạo công tác Dân số và Phát triển phường Nguyễn Thị Ngọc Anh cho biết: Phường đã triển khai đồng bộ các hoạt động truyền thông nâng cao nhận thức của người dân về bình đẳng giới và giảm thiểu MCBGTKS.

Theo đó, nhiều chương trình được Phường thực hiện cho trẻ vị thành niên, thanh niên, học sinh về chăm sóc sức khỏe sinh sản, kế hoạch hóa gia đình, bình đẳng giới. Bên cạnh đó, công tác kiểm tra, giám sát các cơ sở y tế được duy trì thường xuyên, nhằm ngăn chặn các hành vi lựa chọn giới tính thai nhi trái quy định...

Từng là địa phương có tỷ lệ MCBGTKS ở mức cao, những năm gần đây, phường Giảng Võ đã có bước chuyển mình mạnh mẽ nhờ triển khai đồng bộ các giải pháp truyền thông và can thiệp trực tiếp tới từng nhóm đối tượng.

Trưởng Trạm Y tế phường Giảng Võ Nguyễn Thanh Hiếu cho biết nhằm giảm tình trạng MCBGTKS, các cấp ủy, chính quyền phường đã kịp thời triển khai các biện pháp can thiệp, xác định nâng cao chất lượng dân số là nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn mới. Nhờ tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo và đẩy mạnh tuyên truyền, phường đã tạo được sự đồng thuận trong nhân dân, từng bước chuyển trọng tâm chính sách từ kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.

Công tác truyền thông đẩy mạnh sâu rộng, nội dung phong phú, đa dạng, hình thức phù hợp với từng nhóm đối tượng góp phần nâng cao nhận thức, thái độ, hành vi của các nhóm đối tượng về công tác dân số.

Các hoạt động tuyên truyền tập trung nội dung về MCBGTKS; già hóa dân số; sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên; sàng lọc trước sinh và sơ sinh; chăm sóc sức khỏe người cao tuổi; không kết hôn muộn, không sinh con muộn nhằm đảm bảo cân bằng cơ cấu dân số và sức khỏe sinh sản...

Điển hình, phường tổ chức tuyên truyền mạnh mẽ cho các đối tượng uy tín trong cộng đồng như thế hệ ông bà, cha mẹ để dần bỏ đi tư tưởng "trọng nam, kinh nữ".

“Chúng tôi đưa ra những mô hình thực tế, nơi các gia đình có con gái vẫn hiếu thảo, chăm sóc cha mẹ, thờ phụng ông bà chu đáo. Chính những tấm gương đó đã khiến nhiều bậc phụ huynh thay đổi nhận thức, từ đó không còn gây áp lực cho con cháu trong việc sinh con trai. Đối với giới trẻ, nội dung về bình đẳng giới và giới tính khi sinh được lồng ghép vào các buổi sinh hoạt câu lạc bộ, để các bạn tự nói lên quan điểm của mình, hình thành suy nghĩ tích cực và hành vi đúng đắn trong tương lai” - Trưởng Trạm Y tế phường Giảng Võ cho biết.

Đến năm 2025, phường Giảng Võ đã đạt mức cân bằng giới tính với tỷ lệ 104 bé trai/100 bé gái. Kết quả này là thành quả của cả một quá trình kiên trì truyền thông, vận động và đồng hành cùng người dân, từ thay đổi nhận thức đến thay đổi hành vi, hướng tới nếp nghĩ tiến bộ và bình đẳng hơn trong mỗi gia đình.

Đồng bộ nhiều giải pháp

Nhờ sự vào cuộc kiên trì của chính quyền, ngành Y tế và các tổ chức đoàn thể, ngày càng nhiều gia đình hiểu rằng, giá trị của con cái không nằm ở giới tính, mà ở tình yêu thương và sự hiếu thuận của mỗi người con.

Giảm MCBGTKS là hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì và chung tay của cả hệ thống chính trị lẫn từng người dân.

Để thực hiện thúc đẩy bình đẳng giới, giảm thiểu MCBGTKS, ông Vũ Duy Hưng - Chi cục trưởng Chi cục Dân số, Trẻ em và Phòng chống tệ nạn xã hội thành phố Hà Nội cho biết: Hà Nội luôn quan tâm và coi trọng công tác dân số. Hiện nay, Hà Nội đã đạt mức sinh thay thế, công tác dân số - kế hoạch hóa gia đình chuyển hướng sang dân số và phát triển. Trong những năm qua, tỷ số giới tính khi sinh của Thành phố đã giảm dần từ 117,6 trẻ trai/100 trẻ gái năm 2008 xuống còn 111,05 trẻ trai/100 trẻ gái, tính đến 9 tháng năm 2025.

Tuy nhiên, vẫn còn những khu vực MCBGTKS ở mức rất cao, gây áp lực lên công tác dân số và phát triển hiện nay. Mặc dù tỷ số giới tính khi sinh của toàn Thành phố đang có xu hướng giảm nhưng vẫn trên mức báo động. Nếu không có những can thiệp mạnh mẽ và kịp thời, MCBGTKS sẽ dẫn đến những hệ lụy khó lường về trật tự xã hội, an ninh, chính trị; dẫn đến hiện tượng thiếu nữ thừa nam trong độ tuổi kết hôn và dẫn đến phá vỡ cấu trúc gia đình ảnh hưởng tới chất lượng dân số trong tương lai...

Thành phố đã triển khai nhiều hoạt động nâng cao tiếng nói của phụ nữ và trẻ em gái như mô hình tư vấn và khám sức khỏe tiền hôn nhân; mô hình chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên, thanh niên... Hằng năm, tổ chức hàng trăm buổi truyền thông kiến thức sức khỏe sinh sản cho các đối tượng là trẻ em gái vị thành niên, thanh niên.

Chi cục đã phối hợp với lực lượng chức năng kiểm tra và xử lý hành vi thực hiện đăng thông tin tuyên truyền, phổ biến, tư vấn lựa chọn giới tính thai nhi không đúng theo quy định. Các sở, ngành, địa phương đã đồng loạt vào cuộc tuyên truyền về bình đẳng giới và hệ lụy của việc lựa chọn giới tính thai nhi; nâng cao vị thế của phụ nữ và trẻ em gái, hướng đến một xã hội bình đẳng hơn...

Thời gian tới, Hà Nội tiếp tục đẩy mạnh kiểm soát MCBGTKS trên địa bàn Thành phố giai đoạn năm 2026-2030. Mục tiêu nhằm khống chế tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh, phấn đấu giảm dần hàng năm, từng bước đưa tỷ số giới tính khi sinh trở về mức tự nhiên, tạo nền tảng vững chắc cho mục tiêu ổn định cơ cấu dân số, thúc đẩy bình đẳng giới, bảo đảm an sinh xã hội và phát triển bền vững nguồn nhân lực Thủ đô.

Cụ thể là khống chế tốc độ gia tăng tỷ số giới tính khi sinh, giảm bình quân 0,2 điểm phần trăm hàng năm, phấn đấu đến năm 2030, tỷ số giới tính khi sinh của Thành phố không vượt quá 109 trẻ trai/100 trẻ gái.

Giảm MCBGTKS là hành trình dài, đòi hỏi sự kiên trì và chung tay của cả hệ thống chính trị lẫn từng người dân. Đây không chỉ là nhiệm vụ của ngành Y tế, mà là trách nhiệm của toàn xã hội - từ chính quyền, đoàn thể đến mỗi gia đình. Khi mọi người hiểu rằng con trai hay con gái đều là món quà quý giá, và khi phụ nữ, trẻ em gái được tôn trọng, bình đẳng, đó sẽ là nền tảng để xã hội phát triển hài hòa, bền vững.