Để linh vật Việt đến gần công chúng

	Hơn 200 linh vật được trưng bày tại triển lãm "Linh vật Việt"
	Động lực cho các làng nghề chế tác biểu tượng truyền thống
	Trưng bày gần 100 linh vật thuần Việt

Vẫn còn nhiều bất cập

Trong hai ngày 17 và 18/10, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) đã tổ chức Hội nghị tập huấn, tuyên truyền thực hiện công văn số 2662/BVHTTDL-MTNATL ngày 8/8/2014. Sau 3 năm thực hiện vẫn còn tồn tại những vướng mắc, bất cập trong công tác quản lý nhà nước, tuyên truyền vận động cũng như nhận thức của người dân.

Theo nhà nghiên cứu Trần Hậu Yên Thế, ở Việt Nam, linh vật, đặc biệt là những con linh vật gắn bó với văn hóa dân tộc hàng ngàn năm. Nó không chỉ mang tính biểu tượng linh thiêng mà nó còn gắn kết và chia sẻ những tình cảm cộng đồng. Tuy nhiên, dường như linh vật chỉ xuất hiện trong không gian tâm linh như đền miếu, đình chùa. Trong đời sống đương đại, chỉ vào những dịp nước nhà đăng cai các sự kiện thể thao như Đại hội thể thao châu Á, Đông Nam Á thì ta mới thấy có sự xuất hiện của linh vật như con trâu vàng (SEA GAME năm 2003), chú gà Hồ (Asian Indoor Games năm 2009). Những linh vật này mặc dù xuất hiện trên các băng rôn, khẩu hiệu, trên các phương tiện truyền thông đại chúng, nhưng chỉ là linh vật “thời vụ” không còn mấy ai nhớ đến.

Ảnh chụp con nghê tại triển lãm “Linh vật Việt” tại Bảo tàng Hà Nội

Bà Trần Thị Thu Đông, Phó Cục trưởng Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm (Bộ VHTTDL) đánh giá: “Trong xã hội vẫn còn bộ phận người dân (có cả cán bộ làm công tác quản lý nhà nước) không biết, không phân biệt được tượng, hiện vật ngoại lai, nguồn gốc xuất xứ của các sản phẩm ngoại lai. Phần lớn nhân dân không biết việc cúng tiến tượng linh vật, đồ thờ vào di tích lịch sử văn hóa mà chưa được sự đồng ý của cơ quan quản lý nhà nước là vi phạm Luật Di sản văn hóa”.

Bên cạnh đó, thời gian qua, nhiều sách giới thiệu hoa văn trang trí, tượng… truyền thống của nước ngoài, đặc biệt của Trung Quốc được phát hành với giá thành rẻ. Nghệ nhân dễ dàng tiếp cận các ấn phẩm này, mua về và lấy mẫu sử dụng để chế tác các sản phẩm của mình. Từ đó sản phẩm mang yếu tố của nước ngoài được nhân bản và phát triển mạnh. Trong khi đó, ở nước ta việc xuất bản các sách giới thiệu về hoa văn, tượng, sản phẩm thủ công truyền thống Việt Nam còn thiếu.

Hiện nay cán bộ quản lý còn buông lỏng, ngại va chạm, ngại đụng chạm vấn đề tâm linh, chưa sâu sát với di tích và cộng đồng địa phương để tìm cách tháo gỡ, tuyên truyền vận động cũng như thực hiện nghiêm Luật Di sản văn hóa theo tình thần của Công văn 2662.

Cần tuyên truyền sâu rộng

Theo đánh giá của Cục Mỹ thuật, Nhiếp ảnh và Triển lãm, thời gian qua, nhiều di tích, công sở, nhà dân đã tự động di dời linh vật, biểu tượng không phù hợp. Việc sử dụng, trưng bày, sản xuất, cung tiến các biểu tượng, linh vật đã được mọi người nhìn nhận lại một cách cẩn trọng, nghiêm túc, khoa học. Những vấn đề liên quan tới kiến thức về lịch sử, văn hóa, thẩm mỹ, vấn đề bảo tồn, phát huy giá trị di săn văn hóa dân tộc trong giai đoạn giao lưu và hội nhập quốc tế đã được toàn xã hội quan tâm.

Ngoài những hoạt động của nhà nước, thời gian qua nhiều nghệ nhân đã tiến hành thực hiện, số hóa, phục chế một số mẫu tượng linh vật truyền thống. Một số tỉnh Ninh Bình, Bắc Ninh, Bắc Giang, Thanh Hóa, Nam Định, Đà Nẵng… nơi có các làng nghề truyền thống, nghệ nhân mộc, đá, đồng cũng đã hưởng ứng tạo tác linh vật nghê, sư tử… đồ thờ theo phong cách nghệ thuật truyền thống. Các sản phẩm đã được khách hàng đón nhận. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp cũng đã tìm tòi để tạo ra các sản phẩm quà tặng là những linh vật phục vụ khách du lịch, đáp ứng nhu cầu sản phẩm quà tặng mang truyền thống của địa phương, không phụ thuộc vào các sản phẩm quà tặng mang biểu tượng nước ngoài.

Thời gian qua, đã có những triển lãm để quảng bá linh vật Việt đến gần công chúng, như triển lãm Hình tượng sư tử và nghê trong nghệ thuật điêu khắc cổ Việt Nam (Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam), triển lãm linh vật Việt Nam (Bảo tàng Lịch sử quốc gia Việt Nam), triển lãm linh vật Việt (Bảo tàng Hà Nội). Nhà nghiên cứu Trần Hậu Yên Thế nhận định: “Để linh vật thực sự đến với cộng đồng, cần sự tuyên truyền sâu rộng hơn nữa từ các nhà quản lý, các nghệ nhân cũng như chính người dân. Nên có nhiều hơn nữa những sản phẩm thiết kế đồ gia dụng cho tới hàng lưu niệm mang hình hài linh vật, và đặc biệt, không thể thiếu được những công trình điêu khắc công cộng sử dụng hình tượng linh vật Việt Nam”.

Phương Bùi