Biển hiệu quảng cáo và những thăng trầm

	Người dân đồng thuận với chính quyền
	Quảng cáo "leo lên" cây !

Kinh thành Thăng Long thời Lê vốn là cái chợ lớn. Từ mờ sáng, các cô bán rượu Kẻ Mơ đã cất tiếng rao lanh lảnh, rồi đến bà bán muối, anh bán chiếu...  - những tiếng rao nối nhau làm Kẻ Chợ lúc nào cũng nhộn nhịp và chỉ nghe tiếng rao người ta biết đó là hàng hóa gì. Tiếng rao chính là hình thức ban đầu của hoạt động quảng cáo ở Thăng Long - Hà Nội.

Cho đến những năm 1930, quảng cáo không chỉ tăng lên mà còn xuất hiện nhiều hình thức khác nhau. Những năm 1936 -1937, việc kinh doanh chiếu bóng rất phát đạt, vì thế, các rạp xây mới nhiều hơn và để thu hút khán giả, nhiều rạp có các chiêu quảng cáo khá hấp dẫn. Ngoài quảng cáo trên các báo, dán áp-phích trước cửa rạp, họ còn cho căng băng-rôn trên các phố.

Nhiều biển quảng cáo bằng xi-măng đắp nổi đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi người dân sống ở khu phố cổ Hà Nội.

Đầu những năm 1940, phát xít Nhật vào Việt Nam và theo chân họ có rất nhiều hàng hóa Nhật Bản. Khi đó, trên các phố Hàng Đào, Hàng Ngang, Hàng Đường không chỉ có sản phẩm  Châu Âu mà bắt đầu có hàng hóa tiêu dùng mang nhãn hiệu Nhật Bản. Để thu hút khách, các hiệu buôn ở phố Hàng Ngang quảng cáo bằng loa phóng thanh mở hết cỡ.

Sau này, các doanh nhân khi làm kinh doanh đã nhận thấy tầm quan trọng của việc quảng bá thương hiệu bằng cách làm biển quảng cáo. Từ đó đến nay, hình ảnh những biển quảng cáo cũ được làm bằng xi măng đã trở lên quen thuộc với người dân phố cổ. Những cái tên Vĩnh Bảo, Lợi Ký, ... đã ăn sâu vào tiềm thức nhiều người. Nhiều bảng quảng cáo ở Hà Nội dù chỉ được đúc bằng xi măng, nhưng  đều có tuổi thọ trên dưới trăm năm và được người dân nơi đây gìn giữ qua thời gian. Hiện, chủ sở hữu một số thương hiệu trên vẫn được buôn bán đúng mặt hàng có từ ngày xưa.

Trên phố Hàng Ngang, thi thoảng người dân lại bắt gặp một phần xưa cũ Hà Nội. Những tấm biển quảng cáo đúc bằng xi măng nằm trên những mảng tường rêu phong của ngôi nhà cổ trên phố Hàng Hòm hiện chuyên sản xuất và thiết kế bảng quảng cáo hiện đại, vẫn giữ nguyên cái tên Thuận Thịnh đắp bằng xi măng. Hay như ông Thành - chủ nhà - cho biết, trước kia phố có tên tiếng Pháp là Rue des Caisses - chuyên buôn bán hòm da khóa chuông, gia đình ông cũng vậy. "Tấm bảng quảng cáo đã có tuổi thọ trên 70 năm. Hiện các lối đi lại, cửa ra vào đều để nguyên không hề sơn sửa, Lợi Ký là tên của các cụ ngày xưa".

Theo khảo cứu của một số nhà nghiên cứu, thời bao cấp gần như không còn biển quảng cáo. Nguyên nhân chính là do các đơn vị sản xuất theo kế hoạch Nhà nước giao, nên không cần quảng cáo. Lúc này, chỉ còn lại các biển báo kiểu:  Mậu dịch quốc doanh, cửa hàng kem, cửa hàng ăn uống… Quảng cáo xuất hiện trở lại từ cuối những năm 1990. Thời điểm này, biển quảng cáo chủ yếu được vẽ kẻ bằng tay, hoặc đúc như bê-tông, đắp vữa... Vì thế, biển quảng cáo chịu ảnh hưởng mạnh của các quy tắc đồ họa cổ điển và phụ thuộc vào vài phong cách dễ nhận biết. Xã hội ngày càng một hiện đại thì biển quảng cáo càng ngày càng được tối ưu hóa, đẹp hơn, sang trọng hơn.

Hiện nay, vấn đề thẩm mỹ trong biển quảng cáo một mặt phụ thuộc vật liệu (giấy đề-can bóng hay mờ, láng hay sần, nhựa hay sắt thép, kính hay gỗ...), một mặt ảnh hưởng bởi các xu  hướng đồ họa thế giới mà các nhà thiết kế học được qua làn sóng đầu tư nước ngoài.

Trước thực trạng biển quảng cáo tràn lan các mặt phố hiện nay, các nhà nghiên cứu đều cho rằng, việc chấn chỉnh ở mức độ nào đó là cần thiết. Trở lại việc “đồng bộ kiểu mẫu” các biển hiệu quảng cáo trên đường Lê Trọng Tấn vừa qua, PGS - TS Lê Quý Đức – nguyên Phó Viện trưởng Viện Văn hóa và Phát triển - cho rằng, trước khi quyết định nhân rộng mô hình, chính quyền có thể tổ chức những buổi đào tạo cơ bản về cách thức làm biển hiệu và trang trí cửa hiệu cho các hộ kinh doanh. Chỉ bằng cách nâng cao kiến thức thì sự lựa chọn hình thức thẩm mỹ mới đáp ứng được mong muốn về diện mạo đô thị.

Tuệ Liên