Xây dựng không gian văn hóa sáng tạo từ kinh nghiệm phát triển nghệ thuật quốc tế

Kiến tạo giá trị mới cho nghệ thuật Việt Nam

Phát biểu khai mạc Hội thảo, ông Nguyễn Quốc Hoàn, Chủ tịch UBND phường Cửa Nam cho biết, trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, việc kiến tạo định hướng phát triển chiến lược cho văn hóa nghệ thuật không chỉ là nhiệm vụ bảo tồn, phát huy bản sắc dân tộc mà còn là con đường đưa văn hóa con người Việt Nam hội nhập sâu rộng, đóng góp cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Tại phường Cửa Nam cũng như trên địa bàn thành phố Hà Nội, phường luôn xác định văn hóa và nghệ thuật là nền tảng cốt lõi, góp phần nâng cao vị thế của thủ đô, thành phố sáng tạo trong mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO.

“Việc đồng hành cùng các chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà quản lý và các nghệ sĩ trong hội thảo này là cơ hội để chúng ta cùng nhau chia sẻ tầm nhìn, kiến tạo những giá trị mới cho nghệ thuật Việt Nam”, ông Nguyễn Quốc Hoàn nói.

Hội thảo quốc tế với chủ đề: "Phát triển nghệ thuật trong bối cảnh toàn cầu hóa và chuyển đổi số: Kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam".

Ban tổ chức Hội thảo đã nhận được 3 tham luận quốc tế giá trị đến từ các học giả Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp, cùng với 36 tham luận sâu sắc của các tác giả Việt Nam. Các tham luận tập trung làm rõ những vấn đề then chốt như nhận diện xu thế phát triển nghệ thuật ở Việt Nam và trên thế giới; so sánh, phân tích kinh nghiệm phát triển nghệ thuật của các quốc gia, từ đó đúc rút bài học cho Việt Nam; đồng thời đề xuất các giải pháp, kiến nghị mang tính đột phá, hữu ích cho sự nghiệp phát triển nghệ thuật nước nhà trong giai đoạn mới.

“Những đóng góp tại hội thảo sẽ là nền tảng để các cơ quan quản lý nhà nước, đặc biệt là UBND Thành phố tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách, thúc đẩy sự phát triển của các loại hình nghệ thuật, xứng đáng với tầm vóc của thủ đô ngàn năm văn hiến”, ông Nguyễn Quốc Hoàn khẳng định.

Tại Hội thảo, chuyên gia nước ngoài đã chia sẻ những nội dung liên quan phát triển nghệ thuật trong bối cảnh toàn cầu và chuyển đổi số, xu thế, kinh nghiệm quốc tế và gợi mở cho Việt Nam.

GS. Noriaki Mita (Giám đốc Hiệp hội nghiên cứu Mita Gagaku) cho rằng, việc duy trì và phát triển văn hóa lâu đời là điều hết sức quan trọng. Lấy ví dụ từ Gagaku - loại hình âm nhạc và vũ đạo lâu đời nhất thế giới. Gagaku không chỉ là một hình thức âm nhạc và múa cung đình lâu đời của Nhật Bản mà còn là minh chứng sống cho sự kết nối văn hóa giữa các quốc gia châu Á qua nhiều thế kỷ.

KTS Phạm Tuấn Long, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Cửa Nam chia sẻ tại Hội thảo.

Từ nguồn gốc đa phương đến những nghi lễ Thần đạo và các điệu múa Bugaku, Gagaku vừa mang giá trị nghi lễ thiêng liêng, vừa phục vụ mục đích giải trí và giáo dục.

GS. Noriaki Mita đã chỉ ra nét tương đồng giữa điệu múa Chăm của Việt Nam và Rinyü-gaku Bugaku Nhật Bản cho thấy mối liên hệ lịch sử sâu sắc, mở ra cơ hội để các nghệ sĩ và học giả Việt Nam nghiên cứu, so sánh và phát triển các truyền thống múa cổ điển. GS. Noriaki Mita tin rằng, thông qua việc kết hợp nghiên cứu, giáo dục và biểu diễn, cả Nhật Bản và Việt Nam có thể cùng nhau duy trì và phát huy di sản văn hóa phi vật thể, đồng thời truyền cảm hứng cho các thế hệ nghệ sĩ tương lai.

Bà Jimin Jeon, Giám đốc Poem Music (Hàn Quốc) nhấn mạnh, giao lưu văn hóa là yếu tố then chốt để bảo tồn và phát triển âm nhạc truyền thống nói riêng, nghệ thuật nói chung.

Theo bà Jimin Jeon, dự án Koviet Sinawi được Poem Music triển khai từ năm 2024 là một sáng tạo hợp tác giữa Hàn Quốc và Việt Nam, nhằm kết hợp Đờn ca tài tử Việt Nam và Sinawi Hàn Quốc để tạo ra một tác phẩm dàn nhạc hiện đại, đồng thời thiết lập mô hình hợp tác quốc tế bền vững.

Điểm cốt lõi của dự án chính là nghệ thuật ứng tác - một yếu tố đặc trưng trong âm nhạc truyền thống của cả Hàn Quốc và Việt Nam. Đây không chỉ là kỹ thuật biểu diễn mà còn là một hình thái tư duy sáng tạo, thể hiện khả năng phản ứng tức thời, linh hoạt và cá nhân hóa của nghệ sĩ trong không gian âm nhạc...

Cửa Nam - phường nghệ thuật, cửa ngõ sáng tạo

Tại Hội thảo, PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương, Viện trưởng Viện Văn hoá, Nghệ thuật, Thể thao và Du lịch Việt Nam đã phân tích phường Cửa Nam như một không gian thử nghiệm mô hình “phường nghệ thuật - cửa ngõ sáng tạo”.

Hội thảo có sự tham gia của các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nghệ sĩ, nhà quản lý đến từ các cơ quan, tổ chức trong nước và quốc tế, cùng đại diện các cơ quan báo chí, truyền thông.

Theo đó, phường Cửa Nam nổi lên như một khu vực hội tụ có sự kết nối mạnh mẽ giữa hệ thống di sản dày đặc, mạng lưới thương mại đa dạng và năng lực sáng tạo vượt trội. Với vị thế kết nối phố cổ - phố cũ - khu di sản Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Cửa Nam không chỉ mang đậm dấu ấn lịch sử, văn hoá, mà còn tiềm ẩn nguồn năng lượng sáng tạo cộng đồng, thể hiện qua khả năng vận dụng nghệ thuật và sáng tạo đê hình thành một hệ sinh thái sáng tạo địa phương gắn kết truyền thống và hiện đại, bảo tôn và phát triển, quyền văn hóa và quyền kinh tế của các chủ thể trong đời sống đô thị đương đại.

PGS.TS Nguyễn Thị Thu Phương cho hay, trên thế giới, nhiều khu vực có đặc trưng tương tự tại Nhật, Pháp, Úc hay Thái Lan đã chứng minh khả năng tái sinh đô thị thông qua nghệ thuật cộng đồng và sáng kiến sáng tạo địa phương.

Như vậy, sáng tạo đô thị bền vững không chỉ đến từ quy hoạch hay đầu tư đơn tuyến, mà khởi nguồn từ sự thức dậy của cộng đồng trong chính không gian sống… Từ cấp phường, cấp gần dân nhất có thể hình thành một hạ tầng sáng tạo mềm, nơi ý chí cộng đồng, di sản và thể chế cùng vận hành trong thế cân bằng mới.

Mô hình Cửa Nam vì thế không chỉ là một thử nghiệm địa phương, mà con là một gợi ý chính sách cho Hà Nội và các đô thị Việt Nam: phát triển văn hóa đô thị phải bắt đầu từ trao quyền sáng tạo cho cộng đồng, để mỗi phường trở thành một tế bào tiến hóa sáng tạo của thành phố thiết kế sáng tạo Hà Nội.

Toàn cảnh Hội thảo.

Cũng tại Hội thảo, KTS Phạm Tuấn Long, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Cửa Nam khẳng định, nhận thức được tầm quan trọng về những giá trị lịch sử, văn hóa, trung tâm công nghiệp văn hóa phường Cửa Nam dự kiến sẽ là sự kết hợp hài hòa giữa giá trị quá khứ và hơi thở hiện đại, là điểm đến hấp dẫn, trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa quan trọng giữa lòng Thủ đô.

Để hiện thực hóa khát vọng vươn lên và phát huy tối đa tiềm năng, lợi thế đặc thù, Đảng ủy, HĐND, UBND phường xác định các định hướng trọng tâm trong thời gian tới: ưu tiên đầu tư phát triển hạ tầng trung tâm công nghiệp văn hóa từ việc chuyển đổi công năng, cải tạo, sửa chữa, nâng cấp cơ sở y tế, cơ sở giáo dục đào tạo và trụ sở cơ quan, đơn vị không còn hoạt động hoặc phải thực hiện việc di dời, trong phạm vi khu phát triển thương mại và văn hóa, khu vực phát triển đô thị theo định hướng giao thông công cộng hoặc khu vực lân cận nhằm xây dựng hệ sinh thái văn hóa, sáng tạo, thúc đẩy các hoạt động thương mại, văn hóa.

Phường chú trọng tạo lập môi trường thuận lợi để đổi mới sáng tạo, phát triển hoạt động nghệ thuật, phát triển các sản phẩm, dịch vụ công nghiệp văn hóa của phường, kết hợp hài hòa, đảm bảo cân bằng giữa yếu tố văn hóa và thương mại, dịch vụ trong hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa; kết nối các hoạt động của trung tâm công nghiệp văn hóa với các hoạt động đào tạo, phát huy giá trị di sản, du lịch và xuất khẩu văn hóa. Ngoài ra, phường định hướng tăng cường công tác xúc tiến thương mại, đầu tư và du lịch; quảng bá hình ảnh Cửa Nam trở thành không gian văn hóa - sáng tạo, điểm đến hấp dẫn trong lòng Thủ đô Hà Nội.

Ngay từ những ngày đầu thành lập, phường Cửa Nam đã triển khai các chương trình văn hoá nghệ thuật như: triển lãm ảnh “Cửa Nam giao hòa: Cửa ngõ văn hóa kết nối di sản, đổi mới sáng tạo”; Chương trình “Mỹ thuật - Kết nối văn hóa và lịch sử trong trường học”; Chương trình “Sợi chỉ thời gian”… nhằm kết nối di sản với đời sống và phát triển văn hóa…

“Mỗi hoạt động thể hiện nỗ lực định hình phường Cửa Nam thành một không gian văn hóa sáng tạo của Thủ đô, nơi truyền thống và hiện đại cùng tồn tại, đóng góp trực tiếp cho sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Thông qua các hoạt động phát huy giá trị các di sản văn hóa góp phần phát triển du lịch đem lại hiệu quả kinh tế - xã hội rõ nét”, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch HĐND phường Cửa Nam nói.