Tìm cơ chế vận hành đột phá cho TP.HCM trong giai đoạn mới

Siêu đô thị đa trung tâm

Ngày 28/10 tại TP.HCM, Viện Nghiên cứu Kinh tế - Xã hội, Trường Đại học Sài Gòn (RISE) phối hợp cùng Văn phòng đại diện Tổ chức Konrad-Adenauer-Stiftung tại Việt Nam (KAS) tổ chức hội thảo: “Mô hình điều phối - Phát triển tích hợp và cơ chế vận hành cho TP.HCM mới”.

Quang cảnh hội thảo.

Tại hội thảo, các chuyên gia và nhà khoa học trong nước, quốc tế đã tập trung phân tích những vấn đề cốt lõi liên quan đến mô hình điều phối cho TP.HCM, một siêu đô thị không còn cấp trung gian. Nhận diện khoảng trống về thể chế và thách thức vận hành sau khi Thành phố chuyển sang mô hình chính quyền 2 cấp; nghiên cứu mô hình phát triển tích hợp dựa trên cấu trúc “trục - cực - vệ tinh” và hệ thống vùng chức năng vận hành theo dữ liệu.

Cùng với đó, các đại biểu cũng đã chia sẻ kinh nghiệm quốc tế trong thiết kế cơ chế điều phối vùng đối với siêu đô thị đa trung tâm; đề xuất các giải pháp vận hành linh hoạt như công cụ chính sách mềm, trung tâm điều phối chuyên môn, nền tảng số, bộ chỉ số điều hành vùng…

Theo PGS.TS. Nguyễn Phan Thu Hằng, Phó Viện trưởng RISE: Sau quá trình hợp nhất không gian hành chính và kinh tế, TP.HCM mới trở thành một thực thể đô thị vùng tích hợp đầu tiên của Việt Nam; mở ra nhiều cơ hội phát triển, nhưng đồng thời đặt ra thách thức lớn về cơ chế điều phối và vận hành thể chế. Trên cơ sở đó, hội thảo được tổ chức nhằm tìm kiếm các định hướng, mô hình và công cụ thể chế phù hợp cho quá trình phát triển mới; đồng thời chia sẻ các kinh nghiệm quốc tế và gợi mở giải pháp thiết kế một cơ chế điều phối tích hợp, linh hoạt, dựa trên dữ liệu và công nghệ cho TP.HCM mới.

Lấy con người là trung tâm

Tại hội thảo, Tiến sĩ Nguyễn Thành Phong, Chủ tịch Hội đồng khoa học RISE (nguyên Chủ tịch UBND TP.HCM) cho rằng: Sau hợp nhất không gian hành chính và kinh tế TP.HCM mới trở thành đô thị vùng tích hợp đầu tiên của Việt Nam. Mô hình 2 cấp hành chính đánh dấu bước ngoặt lớn khi bộ máy được tinh gọn, quyền hạn được mở rộng. Tuy nhiên, nhiệm vụ điều hành trở nên phức tạp hơn nhiều, vì không gian phát triển của Thành phố sau sáp nhập trải dài từ đô thị trung tâm, khu công nghiệp, đến cảng biển, vùng sinh thái và không gian sáng tạo công nghệ cao.

Tiến sĩ Nguyễn Thành Phong, Chủ tịch Hội đồng khoa học RISE, nguyên Chủ tịch UBND TP.HCM phát biểu tại hội thảo.

Vì thế nhiệm vụ lớn đặt ra không chỉ là tái tổ chức không gian hay đầu tư hạ tầng, mà quan trọng hơn là tái cấu trúc phương thức vận hành của chính quyền đô thị trong một bối cảnh hoàn toàn mới, nơi mô hình điều phối và phát triển tích hợp đòi hỏi tư duy hệ thống, minh bạch và linh hoạt.

Tiến sĩ Nguyễn Thành Phong đã đưa ra 3 khuyến nghị để thiết kế mô hình điều phối - phát triển tích hợp của TP.HCM. Trong đó, thể chế cần được thiết kế như một hệ thống mở, cho phép các chủ thể khác nhau (nhà nước, doanh nghiệp, viện - trường và người dân) tham gia trực tiếp vào chu trình chính sách. Thành phố không chỉ là nơi thực thi hay cụ thể hóa các quy định do Trung ương ban hành, mà còn là không gian hợp tác chính sách, nơi các sáng kiến có thể được thử nghiệm, đánh giá và điều chỉnh thông qua cơ chế phản hồi liên tục giữa chính quyền, cộng đồng khoa học, doanh nghiệp và người dân. Các công cụ như sandbox chính sách, nền tảng dữ liệu mở, hay diễn đàn phản biện chính sách định kỳ chính là biểu hiện cụ thể của một thể chế mở, năng động và thích ứng.

Thứ hai, cơ chế điều phối cần dựa trên dữ liệu tích hợp và không gian thông tin thống nhất. Việc hình thành Trung tâm Điều phối và dữ liệu vùng đô thị sẽ là bước then chốt, cho phép điều hành thời gian thực, hỗ trợ ra quyết định dựa trên bằng chứng, giảm xung đột thể chế và tăng hiệu quả quản trị. Khi đó, quản lý không còn là “giấy tờ và quy trình”, mà là dữ liệu, mô hình và minh chứng.

Cuối cùng, mô hình điều phối phải đặt con người và tri thức vào trung tâm. TP.HCM mới cần trở thành một hệ thống học tập thể chế - nơi mỗi thí điểm chính sách, dù thành công hay chưa đều cung cấp dữ liệu và bài học để điều chỉnh và hoàn thiện mô hình vận hành.

Trong khi đó, theo một số chuyên gia quốc tế, sẽ không có mô hình cố định hoàn hảo nào hoạt động mà phải dựa trên khả năng thích ứng và yếu tố linh hoạt. Trong quá trình đó cần tìm ra sự cân bằng giữa yếu tố quy hoạch và điều chỉnh, phù hợp với vấn đề địa phương, giữa yếu tố tiềm năng kinh tế với việc giải quyết các vấn đề về dân số, việc làm, biến đổi khí hậu, nhà ở…