Thay đổi thói quen sử dụng nhựa dùng một lần: Bắt đầu từ giới trẻ

Thái độ là yếu tố ảnh hưởng đến người tiêu dùng

Không thể phủ nhận những tiện ích mà các sản phẩm nhựa dùng một lần mang lại cho cuộc sống, tuy nhiên, những năm gần đây, ảnh hưởng của việc sửa dụng SUPs đang gây ra lo ngại về môi trường, cuộc sống.

SUPs là những sản phẩm tiện lợi, quen thuộc trong cuộc sống hiện đại. Tuy nhiên, cùng với sự tiện lợi đó, SUPs lại gây ra những tác động tiêu cực lâu dài đối với môi trường và sức khỏe con người. Từ việc ô nhiễm nguồn nước, đất đai cho đến ảnh hưởng đến chuỗi thức ăn, rác thải nhựa đang trở thành vấn đề môi trường toàn cầu.

Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, nhiều doanh nghiệp và nhà sản xuất đã nhanh chóng nắm bắt xu hướng sản xuất xanh, cho ra thị trường các sản phẩm thay thế thân thiện với môi trường như ống hút gạo, túi giấy, túi vải, bình nước kim loại, hộp đựng thực phẩm phân hủy sinh học,… Tuy nhiên, việc sử dụng những sản phẩm này cũng như để thay đổi được thói quen tiêu dùng lâu đời của người dân, đặc biệt là giới trẻ, vẫn còn rất nhiều thách thức.

Trong bối cảnh tiêu thụ sản phẩm nhựa của người tiêu dùng đang tăng nhanh với mức gia tăng bình quân đầu người lên tới 10,6% mỗi năm và lượng chất thải nhựa gia tăng khoảng 5% mỗi năm, việc loại bỏ SUPs hoàn toàn trở nên khó khăn hơn bao giờ hết. Thêm vào đó, ở những cửa hàng nhỏ lẻ, chợ truyền thống, việc tiêu dùng SUPs thường chưa được thống kê đầy đủ, điều này càng làm phức tạp thêm bức tranh ô nhiễm môi trường.

Ống hút rau củ là một trong những "phát minh xanh".

Theo một khảo sát tại Hà Nội về hành vi tiêu dùng liên quan đến việc sử dụng các sản phẩm thay thế cho SUPs, được triển khai với nhóm người trẻ tuổi - thế hệ Gen Z (sinh từ năm 1996 đến năm 2006) - đối tượng không chỉ có tầm ảnh hưởng lớn đối với thị trường tiêu dùng trong tương lai, mà còn nhạy cảm với các xu hướng thay đổi về nhận thức môi trường cho thấy, thái độ chính là yếu tố ảnh hưởng đến người tiêu dùng.

Khi người tiêu dùng có thái độ tích cực đối với việc sử dụng các sản phẩm thay thế, họ sẽ có xu hướng thực hiện hành vi đó. Ngược lại, nếu cá nhân có quan điểm tiêu cực, coi việc chuyển đổi là phức tạp hay không cần thiết, thì ý định thay đổi sẽ bị giảm sút.

Ngoài ra, yếu tố ảnh hưởng của những người quan trọng trong cuộc sống cá nhân (gia đình, bạn bè, người thân) cũng là một trong những quyết định xu hướng tiêu dùng. Khi giới trẻ nhận được sự ủng hộ và khích lệ từ môi trường xung quanh, họ có xu hướng đồng thuận với quan điểm chung và dễ dàng chuyển sang sử dụng các sản phẩm thay thế cho SUPs.

Song song với đó, người trẻ cũng rất nhạy cảm với áp lực xã hội; họ tin tưởng vào quyết định của những người thân thiết và những người có uy tín trong cộng đồng. Nếu gia đình, bạn bè và các nhân vật có ảnh hưởng khuyến khích việc sử dụng sản phẩm thay thế, thì ý định chuyển đổi của họ càng được củng cố. Đây là bằng chứng cho thấy tác động của “hiệu ứng đám đông” trong việc định hướng hành vi tiêu dùng xanh.

Nâng cao nhận thức của giới trẻ

Dựa trên kết quả nghiên cứu, một số khuyến nghị về chính sách có thể được đưa ra nhằm thúc đẩy việc chuyển đổi từ SUPs sang các sản phẩm thay thế thân thiện với môi trường. Để làm được điều này, việc đầu tiên là các nhà cung cấp cần mở rộng khả năng tiếp cận sản phẩm thay thế, cùng với đó là các chính sách ưu đãi như giảm thuế, miễn thuế đối với các sản phẩm xanh cần được áp dụng rộng rãi. Việc tăng cường phân phối sản phẩm thay thế tại các siêu thị, cửa hàng bán lẻ, nhà hàng và quán cà phê sẽ giúp người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận và làm quen với các lựa chọn bền vững.

Bên cạnh đó, việc đẩy mạnh giáo dục và truyền thông như các chiến dịch tuyên truyền, giáo dục về tác động tiêu cực của SUPs đối với môi trường và lợi ích của các sản phẩm thay thế cần được triển khai thường xuyên. Trường học, đại học và các tổ chức cộng đồng có thể là nơi tổ chức các chương trình ngoại khóa, hội thảo và chiến dịch truyền thông nhằm nâng cao nhận thức của giới trẻ.

Khi mà chiến lược truyền thông kết hợp với sự ảnh hưởng của những người có uy tín có thể tạo ra hiệu ứng đám đông tích cực, thúc đẩy hành vi tiêu dùng xanh. Khi người tiêu dùng nhận thấy rằng bạn bè và người thân đang thay đổi thói quen, họ cũng sẽ có xu hướng làm theo.

Để giải quyết vấn đề này cũng rất cần sự hỗ trợ từ doanh nghiệp. Các doanh nghiệp cần tích cực cải tiến công nghệ, phát triển sản phẩm thay thế có chất lượng cao, giá cả phải chăng và thân thiện với môi trường. Đồng thời, họ cũng cần xây dựng các chiến lược marketing hiệu quả để quảng bá sản phẩm và hướng tới việc tạo ra một xu hướng tiêu dùng bền vững.

Trong bối cảnh rác thải nhựa đang là vấn đề cấp bách của môi trường toàn cầu, việc thay đổi thói quen tiêu dùng của giới trẻ trở nên hết sức quan trọng. Nghiên cứu cho thấy yếu tố nhận thức kiểm soát hành vi và chuẩn mực chủ quan đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành ý định sử dụng các sản phẩm thay thế cho SUPs. Nếu các chính sách hỗ trợ được triển khai đồng bộ cùng với các chiến dịch truyền thông hiệu quả, giới trẻ sẽ dần chuyển sang những lựa chọn xanh, góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.

Việc này không chỉ mang lại lợi ích về mặt môi trường mà còn mở ra cơ hội phát triển cho thị trường sản phẩm xanh tại Việt Nam, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy phát triển bền vững. Tuy nhiên, hành vi tiêu dùng là một quá trình phức tạp và bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, do đó cần có thêm nhiều nghiên cứu bổ sung để hoàn thiện mô hình giải thích và đưa ra các giải pháp thiết thực hơn.

Chỉ có sự chung tay của các chính sách, doanh nghiệp và cộng đồng mới có thể tạo ra một sự thay đổi toàn diện trong thói quen tiêu dùng của giới trẻ. Đó cũng là chìa khóa để hướng tới một tương lai xanh, sạch và bền vững.

Phương Chi - Hà My