Sức mạnh của những bức ảnh thời chiến

Trẻ em Việt Nam thời chiến lên bìa tạp chí thế giới

Bức ảnh "Giải phóng Sài Gòn ngày 30/4/1975" của tác giả Hứa Kiểm

“Nếu không chụp lại những bức ảnh thời chiến là có tội với dân, với quân đội”

Lần đầu tiên nhà báo Hứa Kiểm chạm tay vào máy ảnh, đó là vào năm 1964 tại một khóa đào tạo cấp tốc nghề báo. Cuối năm 1964, ông là phóng viên Thông tấn Quân đội, thuộc Thông tấn xã Việt Nam. Trong suốt những năm tháng chiến tranh, ông cũng như các chiến sĩ đã trải qua bao gian khổ, hiểm nguy. Cho đến tận bây giờ nhà báo Hứa Kiểm vẫn không quên chuyến đi thoát chết trong gang tấc qua đoạn biên giới giữa Việt Nam và Lào. Đây là vị trí hiểm trở. Mỹ lợi dụng tạo nên ba trọng điểm, tập trung hỏa lực, bom đạn để hủy diệt. “Khi kết thúc chuyến đi về chỗ tập kết, tôi nói với đồng chí lái xe, hôm nay chết hụt 3 lần vì bom, 2 lần chết hụt vì rơi xuống vực. Anh lái xe bèn bảo tôi : Thủ trưởng nói sai rồi, hôm nay chúng ta không phải chết hụt mà là hôm nay ta chưa chết.”, Nhà báo Hứa Kiểm kể lại.

Thời chiến, điều kiện khó khăn, Hứa Kiểm chỉ được trang bị chiếc máy ảnh lạc hậu phục vụ tác nghiệp nhưng ống kính của ông đã không bỏ sót một khoảnh khắc tuyệt vời nào. Ông nói: “Chiến tranh là xương máu, là sự hi sinh cao cả của quân và dân ta. Nếu tôi không ghi lại những hình ảnh đó là có tội với dân, có tội với quân đội. Chính ý thức đó khiến tôi lăn lộn, lao vào cuộc chiến, tập trung hết sức không bỏ lỡ thời cơ, bấm máy đúng lúc để ghi lại những hình ảnh đẹp, tốt nhất, mang tính cổ động cao nhất.”

Và một trong những bức ảnh ấn tượng nhất đó là “Giải phóng Sài Gòn ngày 30/4/1975”. Rạng sáng ngày 30/4/1975, ông cùng Trung đoàn 66 di chuyển bằng ô tô vận tải tiến vào xa lộ Sài Gòn. Đến 10h sáng, ông đặt chân đến trung tâm thành phố, ngạc nhiên trước sự đón tiếp nồng nhiệt của người dân dành cho những người chiến sỹ Quân giải phóng. Đứng trên xe, Hứa Kiểm bất chợt quay lại chụp cảnh toàn dân đang hò reo theo đoàn Quân. Tấm ảnh chụp cảnh gặp gỡ giữa miền Bắc và miền Nam này được ông đặt tên là Giải phóng Sài Gòn ngày 30/4/1975. Đây là tấm ảnh được ông yêu thích nhất.

"Tiếng cười sẽ chiến thắng vũ khí hiện đại"

Đam mê nhiếp ảnh từ nhỏ, Đoàn Công Tính đã trở thành một phóng viên chiến trường của báo Quân đội nhân dân ở tuổi 25. Không như những người lính khác đeo súng trên vai khi ra mặt trận, vũ khí của ông lại là chiếc máy ảnh. Thể hiện lòng dũng cảm của các chiến sĩ, phản ánh cuộc đấu tranh của đồng đội chính là sứ mệnh của ông. Ông được bộ đội và đồng nghiệp gọi là “vua chiến trường” bởi những hình ảnh sống động ông chộp được trong thời chiến.

Nhà báo Đoàn Công Tính nhớ lại một trong những phóng sự đầu tiên: "Khu rừng yên tĩnh bị lay chuyển bởi các đơn vị bộ binh và pháo binh di chuyển dọc đường mòn Hồ Chí Minh số 9. Tôi đã theo họ, trên vai đeo một khẩu súng AK 47, hai máy ảnh và một ba lô đầy phim, trái tim đầy nhiệt huyết và lo lắng. Người Mỹ rải thảm bom xuống, rồi lại thả truyền đơn kêu gọi gia nhập hàng ngũ kẻ thù, hứa hẹn cuộc sống xa hoa. Tôi đã sững sờ khi thấy sự tương phản giữa các hố bom đen ngòm và những tờ truyền đơn trắng ngập bàn chân chiến sỹ của chúng tôi. Khi đó tôi mới thấy rõ sức mạnh của hình ảnh..."

“Sự gan dạ của các chiến sĩ truyền cho tôi lòng can đảm”

Trở thành phóng viên Thông tấn xã Việt Nam vào năm 1966, như nhiều phóng viên chiến trường khác, Chu Chí Thành đã dành phần lớn tuổi trẻ của mình trên chiến trường để đưa tin sự kiện. Nhà báo Chu Chí Thành bồi hồi nhớ lại những khoảnh khắc chiến tranh: "Khoảng thời gian đầy khó khăn đó đã cho tôi dịp thử thách. Những trải nghiệm trên mặt trận đã giúp tôi rất nhiều sau này, khi tôi tham gia chiến dịch "Điện Biên Phủ trên không".
Nhà báo Chu Chí Thành kể về những gian khổ khi ông thực hiện nhiệm vụ trong bom đạn. Công cụ tác nghiệp chỉ là hai cái máy ảnh nặng trĩu cầm còn khó chưa nói đến chuyện săn máy bay, chụp tàu chiến bị bắn hạ… Ảnh chụp xong rồi phải chờ đến đêm tối khi nhiệt độ xuống thấp thì mới đem đi tráng phim. Sợ nhất mùa hè, thời tiết nóng nực, phim sẽ bị chảy ngay nên phóng viên ảnh phải chui xuống hầm tối tráng phim. Xong sáng hôm sau phơi khô, ghi chú thích ảnh rồi gửi ra Hà Nội cho ban biên tập. Nhưng đấy mới chỉ là khó khăn về điều kiện tác nghiệp, còn khó khăn lớn nhất vẫn là khi thực hiện nhiệm vụ, chụp những đơn vị pháo cao xạ chiến đấu với máy bay Mỹ. Lúc đấy rất nguy hiểm, ở dưới quân ta bắn lên, còn trên máy bay địch dội bom xuống. Các phóng viên ảnh phải đối diện với bom đạn, chịu trận như một chiến sĩ, có lúc còn nguy hiểm hơn vì phải tìm điểm cao để đứng chụp.

Nguyễn Hoài