Sắc màu văn hóa Chăm qua nghệ thuật dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp

(LĐTĐ) Suốt hàng trăm năm qua, làng dệt Mỹ Nghiệp (huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận) vẫn vang lên tiếng lách cách đặc trưng của khung dệt gỗ. Dù trải qua nhiều thăng trầm, nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Chăm tại đây vẫn được gìn giữ và lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Những nữ nghệ nhân “giữ lửa” làng nghề truyền thống Nghệ nhân tuổi 75 "vượt bão" giữ nghề đúc đồng truyền thống

Tinh hoa nghề “mẹ truyền con nối”

Làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp là một trong hai làng nghề truyền thống nổi tiếng nhất của tỉnh Ninh Thuận, cách trung tâm thành phố Phan Rang chừng 10 km về phía nam. Nằm trong con đường nhỏ yên bình, nên chỉ cần đến đầu làng ta dễ dàng lắng nghe tiếng trò chuyện rôm rả của những người phụ nữ Chăm, xen lẫn âm thanh lạch cạch của khung gỗ dệt.

Sắc màu văn hóa Chăm qua nghệ thuật dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp
Nghệ nhân Đạt Thị Nam (65 tuổi) đang dệt sản phẩm có hoa văn đòi hỏi kĩ thuật cao mà máy móc không thực hiện được.

Điều đặc biệt, truyền thống của người Chăm theo chế độ mẫu hệ, nên nghề dệt này cũng được giữ gìn theo cách riêng, đó là “mẹ truyền con nối”. Ngay từ khi còn nhỏ, những cô gái Chăm đã theo mẹ học nghề. Những người phụ nữ đảm nhiệm những khâu quan trọng nhất của nghề có được đặc quyền dệt những tấm vải dùng vào các nghi lễ thiêng liêng, trang trọng nhất của cộng đồng và trao truyền tri thức cho con cái.

Từ xa xưa, nguyên liệu chính làm nên thương hiệu dệt Mỹ Nghiệp chính là cây bông vải được trồng tại chính địa phương. Một nét nổi bật nữa là người Chăm sử dụng những kỹ thuật nhuộm màu cho sợi trước khi dệt. Màu sắc trên vải đều làm từ khoáng vật, thực vật có sẵn ở địa phương như: Màu đen từ trái thị rừng, màu đỏ từ cây phun pan, màu vàng từ củ nghệ… Đây là công đoạn rất khó đòi hỏi kinh nghiệm, thẩm mỹ cao để pha màu sao cho đa dạng mà vẫn hài hòa.

Để dệt được một tấm vải thổ cẩm cần phải qua rất nhiều công đoạn khác nhau như: Tách hạt lấy bông, nhuộm, quay sợ, đánh ống, bắt chỉ, tạo hoa văn, dệt vải…

Theo các bậc bô lão trong làng, trước kia làng có tên Chăm là Ca Klaing, tên tiếng Việt là Mỹ Nghiệp. Thế kỷ XVII, một người phụ nữ tên Ponagar đã đến vùng đất này, nhận thấy khí hậu nơi đây thích hợp với việc trồng bông, lấy tơ dệt vải. Bà đã truyền lại nghề cho vợ chồng ông Xa và bà Chaleng sinh sống ở làng. Từ đó, làng nghề dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp được hình thành và phát triển đến tận ngày nay.

Cô Lưu Thị Kim Tuyến (59 tuổi), một thợ lành nghề tại làng dệt Mỹ Nghiệp chia sẻ: “Công đoạn dệt yêu cầu sự tập trung và khéo léo rất cao để có thể biến những sợi chỉ nhỏ li ti dần thành những mảnh thổ cẩm có hồn với màu sắc rực rỡ, hoa văn tinh xảo. Các nghệ nhân sử dụng hai loại khung chính để dệt vải là khung dài dệt hàng dây, hàng mét và khung ngắn dệt hàng tấm”.

Điều làm nên giá trị độc đáo của thổ cẩm Mỹ Nghiệp nằm ở cách tạo hoa văn trên vải. Thợ dệt đếm sợi và tỉ mỉ luồn từng sợi chỉ đan xen nhau, tạo nên những hoa văn khác nhau, dệt nên những sản phẩm thổ cẩm tuyệt đẹp. Những hoa văn được trình bày trên vải còn hàm chứa nhiều ý nghĩa, triết lý sâu sắc trong đời sống tâm linh của xã hội người Chăm gồm: Các nhóm thực vật, động vật, đồ vật gần gũi với cuộc sống, được người xưa cách điệu thành hoa văn thổ cẩm. Đó là đậu ván, hạt nếp nổ, dây leo, bông mai, mắt gà, chân chó, mai rùa, con rồng, con trâu, răng cưa, hạt cườm... Trong đó có các loại hoa văn tiêu biểu như bingu tamun (hình quả trám), được dệt làm nền cho nhiều loại sản phẩm như khăn đội đầu, vải may áo, dây thắt lưng. Bingu manuis (hình người), hoa văn mô phỏng hình người dệt trên dây thắt lưng đàn ông. Bingu Bimong (hình tháp), được dệt trang trí viền áo. Bingu ganuer matrindik caguer (thần Siva cưỡi chim trĩ), được dệt làm tranh treo tường, túi đeo vai…

Những đường nét hoa văn trên các sản phẩm thể hiện sự khéo léo, kỳ công chứa đựng sự vẻ đẹp tâm hồn của các cô gái Chăm. Để làm ra được tấm thổ cẩm có màu sắc rực rỡ, toát lên được những tinh hoa văn hóa truyền thống Chăm là cả một quá trình công phu, xen lẫn sự sáng tạo bay bổng của những người phụ nữ làng Mỹ Nghiệp. Chính vì thế, rất khó tìm được sự trùng lặp về hoa văn, kiểu cách dù các tấm vải do cùng một nghệ nhân làm ra. Mỗi tấm vải thổ cẩm đều là độc nhất vô nhị, mang tính độc bản, rồi cứ thế "hữu xạ tự nhiên hương", danh tiếng của làng dệt cứ thế vươn xa, khẳng định được chỗ đứng trong xã hội.

Gìn giữ và lan tỏa nét văn hóa Chăm

Trải qua những năm tháng khó khăn, nhưng người thợ làng Mỹ Nghiệp với lòng yêu nghề vẫn đang âm thầm nuôi dưỡng nghề truyền thống của dân tộc.

Nghệ nhân Đạt Thị Nam (65 tuổi), chủ một cơ sở dệt thổ cẩm trong làng Mỹ Nghiệp cho biết: “Hiện nay, một số cơ sở đã đầu tư máy móc để tăng năng suất, tuy nhiên, tôi vẫn duy trì hình thức dệt thủ công bằng khung gỗ, vì có những mẫu hoa văn tinh xảo, mang giá trị cổ chỉ có thể thực hiện bằng tay. Tôi muốn gìn giữ những mẫu hoa văn quý giá này”.

Cũng theo lời bà Nam, thời gian qua, địa phương đã phối hợp cùng các nghệ nhân tổ chức các lớp truyền dạy nghề. Thế hệ trẻ ngày nay rất nhanh nhạy và có sự hiểu biết, nên thông qua vài buổi học đã có thể thực hành tạo nên sản phẩm.

“Tôi đã viết riêng một cuốn sổ về lý thuyết và những kinh nghiệm của nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người Chăm, để bất cứ khi nào thế hệ sau cần đều có thể truyền đạt lại. Mong muốn và nỗ lực lớn nhất của tôi là làm sao truyền dạy những hoa văn khó, hoa văn xưa và nay để không bị thất thoát bởi thời gian”, bà Nam nói.

Nhằm bảo tồn và phát triển nghề dệt thổ cẩm tại làng Mỹ Nghiệp, từ năm 2010, Hợp tác xã dịch vụ, sản xuất, kinh doanh dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp đã được thành lập và duy trì đến nay. Hợp tác xã có một gian nhà rộng rãi thoáng mát để bà con tập trung sản xuất, trưng bày và giới thiệu cho du khách. Nhiều sản phẩm của làng nghề được trưng bày ở các cuộc triển lãm, hội chợ quốc tế trong nước, được khách nước ngoài ưa chuộng.

Không dừng lại ở sản phẩm mang tính truyền thống, các cơ sở dệt trong làng còn làm ra những mặt hàng lưu niệm với những mẫu mã và chủng loại phong phú như: Cà vạt, túi xách, ví, áo ghi lê, ba lô…để tiêu thụ trong nước và xuất khẩu sang nước ngoài. Nhờ sự yêu thích của người tiêu dùng, những cơ sở ở làng dệt Mỹ Nghiệp ngày càng nổi tiếng và có doanh thu mỗi năm lên đến hàng tỷ đồng.

Ngoài ra khi đến tham quan làng nghề, du khách còn có thể hóa thân thành những cô gái, chàng trai dân tộc Chăm để học hỏi cách dệt thổ cẩm qua sự chỉ dẫn của những nghệ nhân nơi đây, qua đó hiểu hơn về sắc màu văn hóa của đồng bào Chăm.

Ở làng Mỹ Nghiệp hiện nay có 700 hộ với khoảng 4.000 nhân khẩu, thì đã có tới 500 nghệ nhân dệt thổ cẩm. Trong đó, hầu hết là phụ nữ, với nhiều kinh nghiệm gắn bó với khung dệt. Chính quyền địa phương tại huyện Ninh Phước đã đưa làng dệt Mỹ Nghiệp vào chương trình bảo tồn, phát triển làng nghề và nghề truyền thống của người Chăm gắn với khai thác du lịch văn hóa.Hiệu quả kinh tế cũng như những giá trị văn hóa truyền thống đang hàng ngày được lưu giữ chính là lợi ích kép mà làng dệt Mỹ nghiệp đã, đang và tiếp tục đạt được. Qua đó, góp phần thiết thực vào việc bảo tồn và phát triển làng nghề cũng như giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào Chăm, đồng thời, mang lại sức sống mới cho nghề dệt thổ cẩm.

Hương Thảo

Nên xem

Hà Nội sẵn sàng vận hành những đơn vị hành chính mới

Hà Nội sẵn sàng vận hành những đơn vị hành chính mới

(LĐTĐ) Hà Nội đang tiến hành sáp nhập, giảm nhiều phường, xã khi thực hiện sắp xếp các đơn vị hành chính để sớm ổn định tình hình tại các địa phương và chính thức đi vào hoạt động từ ngày 1/1/2025.
Sôi nổi chung kết Cuộc thi Cán bộ Công đoàn y tế giỏi

Sôi nổi chung kết Cuộc thi Cán bộ Công đoàn y tế giỏi

(LĐTĐ) Ngày 6/12, tại Hà Nội, Công đoàn Y tế Việt Nam tổ chức vòng chung kết Cuộc thi Cán bộ Công đoàn y tế giỏi lần thứ nhất năm 2024. Tham dự chương trình có Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam Nguyễn Xuân Hùng.
Ứng dụng công nghệ số trong xử lý kiến nghị về văn bản quy phạm pháp luật

Ứng dụng công nghệ số trong xử lý kiến nghị về văn bản quy phạm pháp luật

Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho rằng, việc ứng dụng công nghệ số trong việc tiếp nhận, xử lý phản ánh, kiến nghị về văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) sẽ góp phần tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp gửi ý kiến đối với những vướng mắc, bấp cập trong các quy định của pháp luật.
LĐLĐ quận Long Biên gặp mặt cán bộ Công đoàn các thời kỳ nhân kỷ niệm 21 năm thành lập

LĐLĐ quận Long Biên gặp mặt cán bộ Công đoàn các thời kỳ nhân kỷ niệm 21 năm thành lập

(LĐTĐ) Chiều 6/12, Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) quận Long Biên tổ chức gặp mặt cán bộ Công đoàn chủ chốt qua các thời kỳ nhân kỷ niệm 21 năm Ngày thành lập LĐLĐ quận Long Biên (9/12/2003 - 9/12/2024).
Hoạt động tư vấn, phản biện xã hội đóng góp quan trọng vào các quyết sách của Thành phố

Hoạt động tư vấn, phản biện xã hội đóng góp quan trọng vào các quyết sách của Thành phố

(LĐTĐ) Ngày 6/12, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam thành phố Hà Nội tổ chức Hội nghị tổng kết hoạt động các Hội đồng tư vấn (HĐTV) của Ủy ban MTTQ Việt Nam Thành phố nhiệm kỳ 2019 - 2024.
Nỗ lực “xanh hoá” thùng rác, đảm bảo công tác thu gom

Nỗ lực “xanh hoá” thùng rác, đảm bảo công tác thu gom

(LĐTĐ) Là một mắt xích quan trọng trong hành trình kiến tạo đô thị xanh tại Hà Nội, Công ty trách nhiệm hữu hạn Một thành viên Môi trường Đô thị Hà Nội (Urenco) luôn đặt mục tiêu thu dọn, vận chuyển hết đất thải, rác thải phát sinh trong ngày. Đơn vị cũng sẵn sàng đầu tư đổi mới và đưa vào vận hành các trang thiết bị, công cụ hiện đại nhằm không ngừng nâng cao chất lượng vệ sinh môi trường.
Đón năm mới hoành tráng tại Lễ hội Hoa hướng dương ở Vạn Phúc City

Đón năm mới hoành tráng tại Lễ hội Hoa hướng dương ở Vạn Phúc City

(LĐTĐ) Một sự kiện đón chào năm mới không thể bỏ lỡ cuối tháng 12 này, những sắc vàng rực rỡ của hàng triệu bông hoa hướng dương sẽ đưa bạn khám phá không gian của miền Viễn Tây nước Mỹ hoành tráng ngay tại Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM). Đó sẽ là lễ hội hoa hướng dương lớn nhất từ trước tới nay - SUNFLOWER FESTIVAL diễn ra từ ngày 21/12/2024 đến ngày 1/1/2025 tại Vạn Phúc City với nhiều hoạt động vô cùng hấp dẫn.

Tin khác

Khép lại “Kỷ niệm mùa thu Hà Nội”: Những câu chuyện đầy xúc cảm qua hình ảnh

Khép lại “Kỷ niệm mùa thu Hà Nội”: Những câu chuyện đầy xúc cảm qua hình ảnh

(LĐTĐ) Cuộc thi ảnh online “Kỷ niệm mùa thu Hà Nội” trên fanpage Báo Lao động Thủ đô vừa chính thức khép lại, với những dấu ấn khó quên, tôn vinh vẻ đẹp, cảm xúc và tình yêu dành cho Thủ đô ngàn năm văn hiến. Sau thời gian chấm thi công tâm và kỹ lưỡng, Ban Tổ chức đã công bố kết quả, với giải Nhất thuộc về Nguyễn Khánh Hiền.
Nhìn những mùa đông qua

Nhìn những mùa đông qua

(LĐTĐ) Cơn gió lạnh lùa qua khe cửa lúc vừa tỉnh giấc làm ta bất chợt rùng mình. Bên ngoài trời cứ rả rích gieo xuống nhân gian những giọt nỉ non vô tận. Mây vần vũ làm cho rạng đông thêm chút thâm u. Tôi vội khoác hờ chiếc áo đứng co ro nơi hè nhà nhìn mùa đông bắt đầu gõ cửa. Hết nắng rồi đến mưa cho ta cảm nhận khúc chuyển giao của đất trời.
Nestlé Việt Nam lan tỏa thông lệ tốt về thúc đẩy bình đẳng giới

Nestlé Việt Nam lan tỏa thông lệ tốt về thúc đẩy bình đẳng giới

(LĐTĐ) Trong bối cảnh ESG (Môi trường, xã hội, quản trị) trở thành yếu tố then chốt giúp đạt mục tiêu phát triển bền vững, các doanh nghiệp không chỉ tập trung vào yếu tố môi trường mà còn chú trọng hơn vào xã hội và quản trị. Là doanh nghiệp tiên phong thực hành ESG, với nỗ lực thúc đẩy sự đa dạng, bình đẳng và bao trùm, Nestlé đã có nhiều sáng kiến và chương trình cụ thể nhằm đóng góp vào sự thịnh vượng của cộng đồng.
Tập huấn nâng cao năng lực chăm sóc sức khỏe người cao tuổi cho cán bộ y tế

Tập huấn nâng cao năng lực chăm sóc sức khỏe người cao tuổi cho cán bộ y tế

(LĐTĐ) Nhằm mục đích cung cấp kiến thức và kỹ năng cần thiết trong việc chăm sóc sức khỏe người cao tuổi, Chi cục Dân số Hà Nội phối hợp cùng Bệnh viện Đa khoa quận Đống Đa tổ chức lớp tập huấn nâng cao năng lực, chuyển giao kỹ thuật, công nghệ, chăm sóc sức khỏe người cao tuổi cho cán bộ y tế.
Đẩy mạnh truyền thông nhằm kiểm soát tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh

Đẩy mạnh truyền thông nhằm kiểm soát tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh

(LĐTĐ) Nhằm hạn chế mất cân bằng giới tính khi sinh, trong thời gian qua, Chi cục Dân số Hà Nội đã đẩy mạnh các hoạt động truyền thông, giáo dục thay đổi nhận thức, suy nghĩ và hành vi của người dân về bình đẳng giới, nâng cao quyền của phụ nữ.
Góp phần cải thiện dinh dưỡng cho hơn 3.000 người có hoàn cảnh khó khăn

Góp phần cải thiện dinh dưỡng cho hơn 3.000 người có hoàn cảnh khó khăn

(LĐTĐ) Herbalife Việt Nam sẽ hỗ trợ 5 đối tác mới của Chương trình Casa Herbalife với tổng số tiền hỗ trợ gần 1,8 tỷ đồng (tương đương 72.000 đô la Mỹ) trong giai đoạn 2024 - 2025, góp phần cải thiện chất lượng bữa ăn mỗi ngày cho hơn 1.000 người có hoàn cảnh khó khăn.
Chung tay xây dựng tương lai xanh tại vùng cao phía Bắc

Chung tay xây dựng tương lai xanh tại vùng cao phía Bắc

(LĐTĐ) Vừa qua, MG Việt Nam đã triển khai chương trình "Ươm hy vọng, sáng tương lai" tại tỉnh Yên Bái và tỉnh Lào Cai. Đây là một trong những nỗ lực của MG Việt Nam trong chuỗi hoạt động thể hiện trách nhiệm xã hội, bảo vệ môi trường, hướng tới phát triển bền vững, kiến tạo tương lai xanh, đồng thời hỗ trợ người dân và các em nhỏ có hoàn cảnh khó khăn vươn lên trong cuộc sống.
Hà Nội được vinh danh là Thành phố hạ tầng, dịch vụ công thông minh

Hà Nội được vinh danh là Thành phố hạ tầng, dịch vụ công thông minh

(LĐTĐ) Chiều 3/12, trong khuôn khổ Hội nghị thành phố thông minh Việt Nam - Châu Á 2024, Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) tổ chức Lễ công bố và trao Giải thưởng Thành phố thông minh Việt Nam 2024.
Tạo nền tảng kết nối mạnh mẽ và lan tỏa các giá trị cộng đồng

Tạo nền tảng kết nối mạnh mẽ và lan tỏa các giá trị cộng đồng

(LĐTĐ) Tiếp nối thành công từ năm 2023, với các chủ đề như phát triển kỹ năng số và lối sống bền vững, năm 2024, Mạng lưới cựu du học sinh châu Âu tiếp tục mở rộng hoạt động, tập trung vào các chủ đề phát triển kỹ năng, nâng cao chất lượng con người và lan tỏa giá trị tích cực đến cộng đồng.
“Đi từng ngõ, gõ từng nhà” hỗ trợ người dân cài đặt ứng dụng iHanoi

“Đi từng ngõ, gõ từng nhà” hỗ trợ người dân cài đặt ứng dụng iHanoi

(LĐTĐ) Với quyết tâm hỗ trợ người dân được sử dụng ứng dụng iHanoi thuận lợi hơn, tạo kết nối thiết thực giữa chính quyền và nhân dân, lực lượng Công an quận Tây Hồ đã huy động cán bộ, chiến sĩ “đi từng ngõ, gõ từng nhà” hỗ trợ người dân cài đặt, sử dụng ứng dụng.
Xem thêm
Phiên bản di động