Sắc màu văn hóa Chăm qua nghệ thuật dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp

(LĐTĐ) Suốt hàng trăm năm qua, làng dệt Mỹ Nghiệp (huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận) vẫn vang lên tiếng lách cách đặc trưng của khung dệt gỗ. Dù trải qua nhiều thăng trầm, nghề dệt thổ cẩm của đồng bào Chăm tại đây vẫn được gìn giữ và lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Những nữ nghệ nhân “giữ lửa” làng nghề truyền thống Nghệ nhân tuổi 75 "vượt bão" giữ nghề đúc đồng truyền thống

Tinh hoa nghề “mẹ truyền con nối”

Làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp là một trong hai làng nghề truyền thống nổi tiếng nhất của tỉnh Ninh Thuận, cách trung tâm thành phố Phan Rang chừng 10 km về phía nam. Nằm trong con đường nhỏ yên bình, nên chỉ cần đến đầu làng ta dễ dàng lắng nghe tiếng trò chuyện rôm rả của những người phụ nữ Chăm, xen lẫn âm thanh lạch cạch của khung gỗ dệt.

Sắc màu văn hóa Chăm qua nghệ thuật dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp
Nghệ nhân Đạt Thị Nam (65 tuổi) đang dệt sản phẩm có hoa văn đòi hỏi kĩ thuật cao mà máy móc không thực hiện được.

Điều đặc biệt, truyền thống của người Chăm theo chế độ mẫu hệ, nên nghề dệt này cũng được giữ gìn theo cách riêng, đó là “mẹ truyền con nối”. Ngay từ khi còn nhỏ, những cô gái Chăm đã theo mẹ học nghề. Những người phụ nữ đảm nhiệm những khâu quan trọng nhất của nghề có được đặc quyền dệt những tấm vải dùng vào các nghi lễ thiêng liêng, trang trọng nhất của cộng đồng và trao truyền tri thức cho con cái.

Từ xa xưa, nguyên liệu chính làm nên thương hiệu dệt Mỹ Nghiệp chính là cây bông vải được trồng tại chính địa phương. Một nét nổi bật nữa là người Chăm sử dụng những kỹ thuật nhuộm màu cho sợi trước khi dệt. Màu sắc trên vải đều làm từ khoáng vật, thực vật có sẵn ở địa phương như: Màu đen từ trái thị rừng, màu đỏ từ cây phun pan, màu vàng từ củ nghệ… Đây là công đoạn rất khó đòi hỏi kinh nghiệm, thẩm mỹ cao để pha màu sao cho đa dạng mà vẫn hài hòa.

Để dệt được một tấm vải thổ cẩm cần phải qua rất nhiều công đoạn khác nhau như: Tách hạt lấy bông, nhuộm, quay sợ, đánh ống, bắt chỉ, tạo hoa văn, dệt vải…

Theo các bậc bô lão trong làng, trước kia làng có tên Chăm là Ca Klaing, tên tiếng Việt là Mỹ Nghiệp. Thế kỷ XVII, một người phụ nữ tên Ponagar đã đến vùng đất này, nhận thấy khí hậu nơi đây thích hợp với việc trồng bông, lấy tơ dệt vải. Bà đã truyền lại nghề cho vợ chồng ông Xa và bà Chaleng sinh sống ở làng. Từ đó, làng nghề dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp được hình thành và phát triển đến tận ngày nay.

Cô Lưu Thị Kim Tuyến (59 tuổi), một thợ lành nghề tại làng dệt Mỹ Nghiệp chia sẻ: “Công đoạn dệt yêu cầu sự tập trung và khéo léo rất cao để có thể biến những sợi chỉ nhỏ li ti dần thành những mảnh thổ cẩm có hồn với màu sắc rực rỡ, hoa văn tinh xảo. Các nghệ nhân sử dụng hai loại khung chính để dệt vải là khung dài dệt hàng dây, hàng mét và khung ngắn dệt hàng tấm”.

Điều làm nên giá trị độc đáo của thổ cẩm Mỹ Nghiệp nằm ở cách tạo hoa văn trên vải. Thợ dệt đếm sợi và tỉ mỉ luồn từng sợi chỉ đan xen nhau, tạo nên những hoa văn khác nhau, dệt nên những sản phẩm thổ cẩm tuyệt đẹp. Những hoa văn được trình bày trên vải còn hàm chứa nhiều ý nghĩa, triết lý sâu sắc trong đời sống tâm linh của xã hội người Chăm gồm: Các nhóm thực vật, động vật, đồ vật gần gũi với cuộc sống, được người xưa cách điệu thành hoa văn thổ cẩm. Đó là đậu ván, hạt nếp nổ, dây leo, bông mai, mắt gà, chân chó, mai rùa, con rồng, con trâu, răng cưa, hạt cườm... Trong đó có các loại hoa văn tiêu biểu như bingu tamun (hình quả trám), được dệt làm nền cho nhiều loại sản phẩm như khăn đội đầu, vải may áo, dây thắt lưng. Bingu manuis (hình người), hoa văn mô phỏng hình người dệt trên dây thắt lưng đàn ông. Bingu Bimong (hình tháp), được dệt trang trí viền áo. Bingu ganuer matrindik caguer (thần Siva cưỡi chim trĩ), được dệt làm tranh treo tường, túi đeo vai…

Những đường nét hoa văn trên các sản phẩm thể hiện sự khéo léo, kỳ công chứa đựng sự vẻ đẹp tâm hồn của các cô gái Chăm. Để làm ra được tấm thổ cẩm có màu sắc rực rỡ, toát lên được những tinh hoa văn hóa truyền thống Chăm là cả một quá trình công phu, xen lẫn sự sáng tạo bay bổng của những người phụ nữ làng Mỹ Nghiệp. Chính vì thế, rất khó tìm được sự trùng lặp về hoa văn, kiểu cách dù các tấm vải do cùng một nghệ nhân làm ra. Mỗi tấm vải thổ cẩm đều là độc nhất vô nhị, mang tính độc bản, rồi cứ thế "hữu xạ tự nhiên hương", danh tiếng của làng dệt cứ thế vươn xa, khẳng định được chỗ đứng trong xã hội.

Gìn giữ và lan tỏa nét văn hóa Chăm

Trải qua những năm tháng khó khăn, nhưng người thợ làng Mỹ Nghiệp với lòng yêu nghề vẫn đang âm thầm nuôi dưỡng nghề truyền thống của dân tộc.

Nghệ nhân Đạt Thị Nam (65 tuổi), chủ một cơ sở dệt thổ cẩm trong làng Mỹ Nghiệp cho biết: “Hiện nay, một số cơ sở đã đầu tư máy móc để tăng năng suất, tuy nhiên, tôi vẫn duy trì hình thức dệt thủ công bằng khung gỗ, vì có những mẫu hoa văn tinh xảo, mang giá trị cổ chỉ có thể thực hiện bằng tay. Tôi muốn gìn giữ những mẫu hoa văn quý giá này”.

Cũng theo lời bà Nam, thời gian qua, địa phương đã phối hợp cùng các nghệ nhân tổ chức các lớp truyền dạy nghề. Thế hệ trẻ ngày nay rất nhanh nhạy và có sự hiểu biết, nên thông qua vài buổi học đã có thể thực hành tạo nên sản phẩm.

“Tôi đã viết riêng một cuốn sổ về lý thuyết và những kinh nghiệm của nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người Chăm, để bất cứ khi nào thế hệ sau cần đều có thể truyền đạt lại. Mong muốn và nỗ lực lớn nhất của tôi là làm sao truyền dạy những hoa văn khó, hoa văn xưa và nay để không bị thất thoát bởi thời gian”, bà Nam nói.

Nhằm bảo tồn và phát triển nghề dệt thổ cẩm tại làng Mỹ Nghiệp, từ năm 2010, Hợp tác xã dịch vụ, sản xuất, kinh doanh dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp đã được thành lập và duy trì đến nay. Hợp tác xã có một gian nhà rộng rãi thoáng mát để bà con tập trung sản xuất, trưng bày và giới thiệu cho du khách. Nhiều sản phẩm của làng nghề được trưng bày ở các cuộc triển lãm, hội chợ quốc tế trong nước, được khách nước ngoài ưa chuộng.

Không dừng lại ở sản phẩm mang tính truyền thống, các cơ sở dệt trong làng còn làm ra những mặt hàng lưu niệm với những mẫu mã và chủng loại phong phú như: Cà vạt, túi xách, ví, áo ghi lê, ba lô…để tiêu thụ trong nước và xuất khẩu sang nước ngoài. Nhờ sự yêu thích của người tiêu dùng, những cơ sở ở làng dệt Mỹ Nghiệp ngày càng nổi tiếng và có doanh thu mỗi năm lên đến hàng tỷ đồng.

Ngoài ra khi đến tham quan làng nghề, du khách còn có thể hóa thân thành những cô gái, chàng trai dân tộc Chăm để học hỏi cách dệt thổ cẩm qua sự chỉ dẫn của những nghệ nhân nơi đây, qua đó hiểu hơn về sắc màu văn hóa của đồng bào Chăm.

Ở làng Mỹ Nghiệp hiện nay có 700 hộ với khoảng 4.000 nhân khẩu, thì đã có tới 500 nghệ nhân dệt thổ cẩm. Trong đó, hầu hết là phụ nữ, với nhiều kinh nghiệm gắn bó với khung dệt. Chính quyền địa phương tại huyện Ninh Phước đã đưa làng dệt Mỹ Nghiệp vào chương trình bảo tồn, phát triển làng nghề và nghề truyền thống của người Chăm gắn với khai thác du lịch văn hóa.Hiệu quả kinh tế cũng như những giá trị văn hóa truyền thống đang hàng ngày được lưu giữ chính là lợi ích kép mà làng dệt Mỹ nghiệp đã, đang và tiếp tục đạt được. Qua đó, góp phần thiết thực vào việc bảo tồn và phát triển làng nghề cũng như giá trị văn hóa đặc sắc của đồng bào Chăm, đồng thời, mang lại sức sống mới cho nghề dệt thổ cẩm.

Hương Thảo

Nên xem

Chương trình nghệ thuật “Rực rỡ Thăng Long 2025” sẽ không có trình diễn drone

Chương trình nghệ thuật “Rực rỡ Thăng Long 2025” sẽ không có trình diễn drone

(LĐTĐ) Sau khi rà soát, đánh giá, xem xét các yếu tố và tình hình thực tế, Ban Tổ chức quyết định dừng phần trình diễn ánh sáng bằng thiết bị bay không người lái (drone) để đảm bảo sự thành công của chương trình.
Trên 30.000 người lao động tham gia chương trình Tết Sum vầy

Trên 30.000 người lao động tham gia chương trình Tết Sum vầy

(LĐTĐ) Theo Liên đoàn Lao động thành phố Hà Nội, chương trình “Tết Sum vầy - Xuân ơn Đảng” do các cấp Công đoàn Thủ đô tổ chức nhân dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025 đã thu hút trên 30.000 người tham dự. Tại chương trình đã diễn ra nhiều hoạt động ý nghĩa, mang lại không khí Tết đầm ấm, vui tươi trong đoàn viên, người lao động.
Giá xăng dầu hôm nay (28/1): Giá dầu thế giới thấp nhất trong 2 tuần

Giá xăng dầu hôm nay (28/1): Giá dầu thế giới thấp nhất trong 2 tuần

(LĐTĐ) Hôm nay (28/1), giá dầu thế giới chạm mức thấp nhất trong 2 tuần khi AI DeepSeek của Trung Quốc thúc đẩy lo ngại về nhu cầu. Cụ thể, giá dầu WTI ở mốc 73,08 USD/thùng, giảm 2,12%; giá dầu Brent ở mốc 76,96 USD/thùng, giảm 1,96%.
Tỷ giá USD hôm nay (28/1): Đồng USD lại giảm

Tỷ giá USD hôm nay (28/1): Đồng USD lại giảm

(LĐTĐ) Hôm nay (28/1), trên thị trường Mỹ, chỉ số US Dollar Index (DXY) đo lường biến động đồng bạc xanh với 6 đồng tiền chủ chốt (EUR, JPY, GBP, CAD, SEK, CHF) giảm 0,11%, xuống mức 107,33.
Tết nhớ thương của hậu phương người lính đảo

Tết nhớ thương của hậu phương người lính đảo

(LĐTĐ) Tết là dịp gia đình đoàn viên, nhưng ngoài đảo xa, các cán bộ, chiến sĩ vẫn miệt mài sản xuất, huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Với họ, hậu phương vững chắc chính là động lực tinh thần mạnh mẽ để vượt qua mọi thử thách nơi đầu sóng ngọn gió, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, góp phần giữ vững chủ quyền biển đảo quê hương.
Giá vàng hôm nay (28/1): Vàng thế giới giảm mạnh

Giá vàng hôm nay (28/1): Vàng thế giới giảm mạnh

(LĐTĐ) Hôm nay (28/1) giá vàng thế giới giảm mạnh do chịu tác động bởi sự sụt giảm của thị trường chứng khoán toàn cầu. Thị trường vàng trong nước đang trong kỷ nghỉ Tết Nguyên đán.
Thời tiết Hà Nội ngày 29 Tết: Trời rét đậm

Thời tiết Hà Nội ngày 29 Tết: Trời rét đậm

(LĐTĐ) Dự báo thời tiết Hà Nội ngày 28/1 (tức 29 Tết Ất Tỵ), trời nhiều mây không mưa, trưa chiều giảm mây, trời rét đậm.

Tin khác

Tết nhớ thương của hậu phương người lính đảo

Tết nhớ thương của hậu phương người lính đảo

(LĐTĐ) Tết là dịp gia đình đoàn viên, nhưng ngoài đảo xa, các cán bộ, chiến sĩ vẫn miệt mài sản xuất, huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Với họ, hậu phương vững chắc chính là động lực tinh thần mạnh mẽ để vượt qua mọi thử thách nơi đầu sóng ngọn gió, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, góp phần giữ vững chủ quyền biển đảo quê hương.
Dịch vụ làm đẹp “hốt bạc” ngày Tết

Dịch vụ làm đẹp “hốt bạc” ngày Tết

(LĐTĐ) Những ngày cuối cùng của năm Giáp Thìn 2024, các dịch vụ làm đẹp như nối móng, uốn nhuộm tóc hay làm mi tấp nập khách ra vào đến tận đêm muộn. Tuy vậy, nhiều cửa hàng vẫn cho rằng năm nay không đông khách bằng năm ngoái.
Những điều cần biết khi cúng tất niên và cúng giao thừa ngày Tết

Những điều cần biết khi cúng tất niên và cúng giao thừa ngày Tết

(LĐTĐ) Cúng tất niên là một lễ truyền thống của người Việt Nam từ xa xưa, được tiến hành vào chiều và tối 30 Tết, trước lễ cúng giao thừa của Tết Nguyên đán.
Màu Tết

Màu Tết

(LĐTĐ) Là khi làn khói lam mỏng mảnh khẽ bay lên tan vào sương sớm. Bên hiên nhà, nắng nhuộm chậu hoa cúc vàng ươm. Ngoài vườn, từng đọt lá non xanh mơn mởn. Bông thược dược đã nở, bông tầm xuân hé nụ, cành đào bung những cánh hồng đầu tiên phơi phới. Là khoảnh khắc phố phường rực rỡ cờ hoa, ông đồ già bày mực tàu, giấy đỏ phác nên những nét chữ khai bút đầu năm. Là giây phút cả gia đình quây quần bên nồi bánh chưng xanh, ánh mắt trẻ thơ trong veo, lấp lánh những nụ cười.
Tiếp thêm niềm tự hào về Đảng quang vinh

Tiếp thêm niềm tự hào về Đảng quang vinh

(LĐTĐ) Nhân dịp kỷ niệm 95 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (3/2/1930 - 3/2/2025) và đón mừng xuân mới, từ ngày 26/1 đến 6/2, Sở Văn hóa - Thể thao Hà Nội tổ chức triển lãm “Mừng đất nước đổi mới, mừng Đảng quang vinh, mừng Xuân Ất Tỵ 2025”.
Vinamilk tặng hàng nghìn phần quà Tết cho trẻ em, công nhân trước thềm năm mới Ất Tỵ

Vinamilk tặng hàng nghìn phần quà Tết cho trẻ em, công nhân trước thềm năm mới Ất Tỵ

(LĐTĐ) Những ngày cận Tết Ất Tỵ 2025, Vinamilk dành tặng hơn 71.000 sản phẩm dinh dưỡng cùng nhiều quà tặng cho hàng nghìn trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, các công nhân khó khăn, những nhân viên ngành đường sắt làm việc xuyên Tết và cả những hành khách về nhà trên chuyến tàu đêm giao thừa.
100 năm “gói bánh” chưng

100 năm “gói bánh” chưng

(LĐTĐ) Là làng có truyền thống trồng lá dong hàng trăm năm tuổi, Tràng Cát (xã Kim An, huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội) ngày nay đã trở thành một trong những vựa lá dong lớn tại khu vực Đồng bằng Bắc Bộ, cung cấp lá dong cho Hà Nội và vùng lân cận. Những ngày này, người dân ở đây lại tất bật ra vườn cắt lá để kịp phục vụ nhu cầu gói bánh chưng Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025.
Central Retail trao tặng 5.100 phần quà Tết nhân ái

Central Retail trao tặng 5.100 phần quà Tết nhân ái

(LĐTĐ) Nằm trong chuỗi hoạt động vì cộng đồng hằng năm, nhân dịp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025, tập đoàn Central Retail Việt Nam phối hợp với Hội Chữ thập đỏ và Chính quyền các địa phương - nơi có siêu thị GO!, Big C, Tops Market hoạt động, tổ chức chương trình Tết nhân ái, trao tặng quà Tết cho các hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn, giúp họ đón một cái Tết đầm ấm và trọn vẹn.
Dịch vụ đồ lễ cúng ông Công, ông Táo trên “chợ online” hút khách, giá từ vài trăm nghìn

Dịch vụ đồ lễ cúng ông Công, ông Táo trên “chợ online” hút khách, giá từ vài trăm nghìn

(LĐTĐ) Ngày nay, thay vì phải ra chợ mua nguyên liệu rồi tự tay chuẩn bị mâm cỗ cúng ông Công, ông Táo, nhiều chị em phụ nữ hiện đại chỉ cần đặt hàng online là đã có ngay một mâm cỗ tươm tất, đầy đủ. Cuộc sống bận rộn khiến hình ảnh các bà, các mẹ tất bật trong gian bếp chuẩn bị mâm cỗ dần được thay thế bởi dịch vụ đặt cỗ trực tuyến, tiện lợi và nhanh chóng.
Ý nghĩa tục cúng ông Công, ông Táo ngày 23 tháng Chạp

Ý nghĩa tục cúng ông Công, ông Táo ngày 23 tháng Chạp

(LĐTĐ) Nguồn gốc của tục cúng ông Công, ông Táo bắt nguồn từ truyền thuyết dân gian kể về ba vị thần là Thổ Công, Thổ Địa và Thổ Kỳ, thường gọi chung là ông Công, ông Táo. Theo quan niệm dân gian, ba vị thần này chính là những người cai quản bếp núc trong mỗi gia đình, giữ nhiệm vụ ghi chép lại mọi việc tốt xấu xảy ra trong gia đình suốt một năm.
Xem thêm
Phiên bản di động