Rắc rối chuyện xác minh nhân thân

Địa phương khó xử

Sinh ra tại Hà Nội nhưng vừa rồi anh Nguyễn Mạnh Hùng, phường Dịch Vọng, Cầu Giấy, Hà Nội phải làm các thủ tục xác minh nguồn gốc quê bố, quê mẹ để làm thủ tục liên quan đến việc hành chính tại công ty. Trước khi về quê bố ở tận Cao Bằng, anh không khỏi phân vân vì từ đời ông nội anh đến giờ đều sống và định cư tại Hà Nội, đến họ hàng trên ấy anh cũng chỉ biết vài người thì liệu chính quyền tin và có căn cứ để xác nhận về nhân thân cho mình?. Cuối cùng, anh mạnh dạn nhờ một ông anh họ xa và cũng là trưởng bản dẫn tới làm việc với lãnh đạo xã, coi như có người bảo lãnh. Cũng may mà mọi chuyện thông đồng bén giọt.

Bí thư Đảng ủy một xã thuộc huyện Việt Yên, Bắc Giang tâm sự: “ Một năm Đảng ủy xã đón tiếp rất nhiều trường hợp đang sinh sống ở các tỉnh ngoài về xin xác nhận để đủ điều kiện kết nạp Đảng. Nói thật, không ít trường hợp đến bố mẹ của họ chúng tôi còn không biết thì thử hỏi xác nhận về họ và những người thân khác trong gia đình như thế nào đây?. Cũng may, đa số trường hợp vẫn còn có người thân họ hàng sống tại địa phương làm chứng, rồi thông qua hệ thống Bí thư chi bộ, trưởng thôn…tìm hiểu và giới thiệu, với lại đa số trường hợp được giới thiệu đều là thành viên ưu tú của cơ quan, tổ chức nên chúng tôi cũng yên tâm hơn. Cũng rất mong có một sự đổi mới về việc xác nhận nhân thân để cả người xin xác nhận và chính quyền đỡ lâm vào cảnh khó xử, còn trước mắt quy định là vậy, chúng tôi vẫn vui vẻ tạo điều kiện cho các trường hợp xin xác nhận”.

Những khúc mắc về nhân thân nếu không được giải quyết ngay từ ban đầu sẽ dẫn đến những rắc rối không đáng có về sau. Ảnh minh họa.

Hai tuần nay chị Nguyễn Bích Thủy, quận Ba Đình, Hà Nội cũng lâm vào cảnh tiến thoái lưỡng nan, bởi gia đình nhà chồng vừa chuyển về một phường thuộc địa bàn chưa đầy tháng thì cả bố và mẹ chồng được người con trai cả đón sang Anh sinh sống. Trong khi đó, thủ tục xét kết nạp Đảng yêu cầu phải có phần xác nhận và giới thiệu của chi bộ về bố, mẹ chồng, đặc biệt là bố chồng vì cụ cũng là đảng viên. Nhưng bác Bí thư chi bộ nhất quyết lắc đầu với lý do gia đình mới chuyển đến nên chẳng biết tốt xấu thế nào để mà xác nhận. Gặp việc chị Thủy mới thấy vai trò của cơ sở quan trọng đến nhường nào.

Công dân lúng túng

Liên quan đến chuyện nguyên quán khi làm chứng minh nhân dân công dân cũng có nhiều chuyện để bàn. Anh Phạm Anh Thư, quận Tây Hồ, Hà Nội kể, quê gốc của anh ở Văn Chấn, Yên Bái nhưng từ đời ông nội rồi đến thế hệ anh đều ở Hà Nội sống và lập nghiệp. Như vậy, bốn anh chị em của gia đình đều ghi nơi sinh là Hà Nội nhưng nguyên quán là Văn Chấn, Yên Bái. Vừa rồi cậu con trai của anh đến tuổi làm CMND, trong giấy khai sinh không ghi phần nguyên quán nhưng trong hộ khẩu thì cán bộ tư pháp ghi nguyên quán cháu là Hà Nội. Cán bộ làm CMND yêu cầu phải đổi lại nguyên quán cho cháu giống như nguyên quán của anh thì cháu mới được làm CMND. Anh Thư đem vấn đề này tới cơ quan tư pháp hỏi và được cán bộ ở đây nói phải ghi đúng nguyên quán của cháu. Đến lúc này thì anh Thư không khỏi thắc mắc về nguyên quán trong CMND và nguyên quán trong khai sinh khác nhau như thế nào?.

Luật sư Hoàng Văn Hướng, Trưởng văn phòng luật Hoàng Hưng giải thích: Thuật ngữ "nguyên quán" là do Bộ Công an đưa ra để yêu cầu người dân khai trong các giấy tờ do bộ này có thẩm quyền cấp như: chứng minh nhân dân, hộ khẩu... Còn Bộ Tư pháp sử dụng thuật ngữ "quê quán" để yêu cầu người dân khai khi đi làm giấy khai sinh, lý lịch.... Nhưng một thời gian sau khi có văn bản thống nhất “nguyên quán” và “quê quán”, sự hướng dẫn cụ thể từ cơ quan có thẩm quyền vẫn chưa có.

Để chấm dứt tình trạng tranh cãi này, ngày 2/6/2008, Bộ Tư pháp đã ban hành Thông tư 01/2008/TT-BTP hướng dẫn thực hiện Nghị định 158/2005/NĐ-CP về đăng ký và quản lý hộ tịch. Theo đó, Điểm e, Khoản 1, Mục II, Thông tư 01 quy định  “quê quán của con được xác định theo quê quán của người cha hoặc quê quán của người mẹ theo tập quán hoặc theo thỏa thuận của cha, mẹ”.

Thế nhưng điều này vẫn nảy sinh bất cập, bởi một người sinh ra ở Hà Nội nhưng lấy quê quán xác định theo cha mình - tỉnh Ninh Bình là chuyện bình thường. Nhưng bất bình thường ở chỗ sau này con của anh ta mặc dù sinh ra ở Hà Nội nhưng vẫn phải ghi quê quán theo cha ở tận Ninh Bình cho dù trước đó người cha sinh ra tại Hà Nội.

Luật sư Quang Thu, Đoàn luật sư Hà Nội kể về trường hợp mình trực tiếp tư vấn. Đó là trường hợp của chị Bùi Diệu Anh. Gia đình chị vừa chuyển hộ khẩu từ thị trấn Thọ Xuân, huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa ra quận Bắc Từ Liêm, Hà Nội. Trong hồ sơ gửi đi có bản công chứng giấy khai sinh của 2 đứa con và bản khai báo thay đổi nhân khẩu của hai vợ chồng chị. Trong bản thay đổi nhân khẩu của chồng có ghi quê quán tại Xuân Vinh, Thọ Xuân, Thanh Hóa còn trong giấy khai sinh của các con ghi quê quán là thị trấn Thọ Xuân, huyện Thọ Xuân, Thanh Hóa vậy mà trong sổ hộ khẩu mới được cấp lại ghi quê quán của các con chị là Xuân Vinh, Thọ Xuân, Thanh Hóa. Như vậy quê quán trong giấy khai sinh và trong sổ hộ khẩu của các con chị không trùng khớp.

Trường hợp này, văn phòng luật đã có văn bản gửi Bộ Tư pháp và được hướng dẫn, theo quy định tại Điều 5 Nghị định 158/2008/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ quy định về đăng ký và quản lý hộ tịch thì gia đình chị Diệu Anh có quyền yêu cầu cơ quan công an đã cấp sổ hộ khẩu cho gia đình chị sửa lại phần thông tin về quê quán của con chị cho phù hợp với giấy khai sinh của các cháu. Đây là trách nhiệm của cơ quan công an có thẩm quyền - Luật su Quang Thu cho biết.

Trao đổi với phóng viên, luật sư Thu kiến nghị Bộ Công an và Bộ Tư pháp nên có những cải cách để con cái nếu đăng kí khai sinh vẫn thể hiện được quê cha hoặc mẹ có thể là Hà Nội nhưng vẫn không quên được gốc gác của tổ tiên mình có thể ở Thái Bình chẳng hạn. Mặt khác, cũng có hướng xác minh nhân thân sao cho chính xác nhưng vẫn tránh được việc cá nhân sinh ra ở địa phương này nhưng vẫn phải về địa phương khác để xin xác nhận về nhân thân, gốc tích, còn lãnh đạo địa phương lại không hề biết về cá nhân, thậm chí cả bố mẹ của họ vì đã thoát lý khỏi địa phương từ nhiều đời.

Nguyễn Gia