Nông nghiệp thời 4.0: Thiếu lao động có trình độ cao

	Mê Linh: Tiếp tục phát triển theo hướng tái cơ cấu ngành nông nghiệp
	Chăm lo toàn diện cho người lao động
	Ngành Nông nghiệp duy trì đà tăng trưởng khá trong quý I/2019

Năng suất lao động nhóm ngành nông nghiệp thấp nhất nền kinh tế

Theo báo cáo của Viện Nghiên cứu kinh tế và chính sách (VEPR), giá trị năng suất lao động tổng hợp của Việt Nam có xu hướng tăng với tốc độ khá nhanh qua các năm. Năng suất lao động bình quân tăng từ 38,64 triệu đồng/lao động/năm năm 2006 lên mức 60,73 triệu đồng/lao động/năm 2017. Trong giai đoạn 2012 – 2017, năng suất lao động bình quân của toàn nền kinh tế tăng trưởng mạnh mẽ với tốc độ bình quân 5,3%/năm và tăng trưởng cao nhất vào năm 2015 với tốc độ 6,49%.

Nền nông nghiệp công nghệ cao hiện vẫn đang thiếu rất nhiều lao động có trình độ, đào tạo bài bản (ảnh minh họa)

Trong giai đoạn 2008 – 2016, các ngành kinh tế vẫn duy trì năng suất lao động ở mức cao là ngành khai khoáng, sản xuất và phân phối điện, khí, nước nóng, hoạt động tài chính ngân hàng và bảo hiểm, hoạt động chuyên môn khoa học và công nghệ, hoạt động kinh doanh bất động sản, cung cấp nước. Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo có năng suất lao động chưa cao. Còn ngành nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản vẫn nằm trong số các ngành có mức năng suất lao động thấp nhất nền kinh tế.

Việt Nam có gần 16 triệu hộ nông thôn, dù được coi là cường quốc xuất khẩu nông sản, nhưng năng suất lao động nông nghiệp hiện đang rất thấp. Cụ thể, với ngành trồng trọt chỉ đạt 204.000 đồng/ngày công, chăn nuôi 228.000 đồng/ngày công và thủy sản 275.000 đồng/ngày công. Theo báo cáo về “Triển vọng phát triển châu Á năm 2017” của ADB, sản lượng nông nghiệp bình quân trên mỗi lao động ở Việt Nam chỉ bằng 1/3 của Indonesia, chưa bằng một nửa so với Thái Lan, Philippines.

Lỗ hổng về đội ngũ lao động khu vực nông thôn

Việt Nam là nước đi sau nên cách mạng công nghiệp 4.0 là cơ hội quý cho nền nông nghiệp nước nhà nắm bắt các công nghệ mới diễn ra trên khắp thế giới. Tuy nhiên, để nắm bắt cơ hội này, chất lượng lao động là yếu tố quan trọng nhất để vừa áp dụng được công nghệ nhưng cũng vừa tự tạo ra những công nghệ của riêng mình.

Theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn, Viện trưởng Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn, trình độ thấp của người lao động đã ảnh hưởng lớn đến việc tiếp cận khoa học công nghệ. Đặc biệt, ở những vùng miền kinh tế kém phát triển, còn nhiều khó khăn thì đây là rào cản lớn trong việc xây dựng quy mô của một nền nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.

Bên cạnh đó, nguồn nhân lực nông thôn có chất lượng không cao nhưng vẫn bị các khu vực khác cạnh tranh mạnh mẽ. Tình trạng đô thị hóa đã thu hút nguồn nhân lực trẻ, khỏe từ nông thôn ra thành thị, dẫn đến tình trạng lao động ở lại nông thôn chủ yếu là những người trên hoặc dưới độ tuổi lao động, không có sức khỏe hoặc đang đi học. Điều này làm sâu thêm những lỗ hổng về đội ngũ nhân lực khu vực nông thôn vốn đã yếu kém về mặt chất lượng.

Nhiều chuyên gia cho rằng, mặc dù nước ta có nhiều lợi thế trong phát triển nông nghiệp nhưng nguồn nhân lực trong nông nghiệp với tỉ trọng khoảng 46% chưa đáp ứng được yêu cầu của việc ứng dụng các thành tựu khoa học công nghệ mới. Nguồn nhân lực cho nông nghiệp giai đoạn mới còn thiếu, cần thay đổi chiến lược về đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp để thích ứng với sự phát triển doanh nghiệp nông nghiệp, đảm bảo nền nông nghiệp phát triển nhanh và bền vững.

Thế nhưng, hệ thống giáo dục nghề còn lạc hậu, chưa đáp ứng yêu cầu về số lượng và chất lượng nguồn nhân lực trình độ cao cho sản xuất và đời sống, quản lý manh mún, chồng chéo dẫn đến sự lãng phí nguồn lực do tăng đầu mối quản lý và nhiều đơn vị cùng làm. Dạy nghề cũng chưa làm tốt việc kết hợp với sử dụng tạo việc làm, chưa gắn kết chiến lược đào tạo nghề cho lao động nông thôn.

Một số ngành nông nghiệp chưa thực sự thu hút được người học

Mới đây, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức toạ đàm khoa học “Gắn kết cơ sở giáo dục đại học và doanh nghiệp để phát triển nguồn nhân lực nông nghiệp trình độ cao”.Tại buổi tọa đàm, nhiều ý kiến cho rằng, đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao để phát triển nông nghiệp, nông thôn là yêu cầu cấp bách và là thách thức lớn đối với các cơ sở đào tạo.

Bà Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam dự báo đến năm 2020, nguồn nhân lực khối ngành này sẽ thiếu khoảng 3,2 triệu lao động qua đào tạo. Không những vậy, lao động nông nghiệp Việt Nam đang ở độ tuổi cao và thiếu lao động có trình độ tay nghề, công nhân kỹ thuật bậc cao.

Trong khi đó, thực tế một số ngành nông nghiệp chưa thực sự thu hút được người học, tuyển sinh gặp khó khăn. Việc đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao để phát triển nền nông nghiệp, nông thôn là yêu cầu cấp bách và là thách thức lớn nhất đối với các cơ sở đào tạo nông nghiệp.

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nguyễn Xuân Cường chỉ rõ: “Gắn kết giữa cơ sở giáo dục đại học với DN là xu thế tất yếu khách quan để góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu xã hội đối với nguồn nhân lực nông nghiệp trong thời kỳ mới. Tạo nguồn nhân lực trình độ cao để phát triển nông nghiệp, nông thôn là yêu cầu cấp bách và là thách thức lớn đối với các cơ sở đào tạo”.

Ông Nguyễn Xuân Cường cũng đề nghị Học viện Nông nghiệp Việt Nam và các cơ sở giáo dục đại học có đào tạo nguồn nhân lực nông, lâm ngư nghiệp cần xây dựng kế hoạch đào tạo cần sát hơn với tái cơ cấu ngành nông nghiệp phát triển nông thôn mới. Tìm ra mô hình đào tạo nhân lực hiệu quả nhất, giúp các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất hàng hóa với quy mô lớn, chất lượng cao hơn.

Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ cho rằng, việc kết nối giữa nhà trường – doanh nghiệp không phải là mới. Đây là hoạt động thường xuyên, tất yếu trong đào tạo, kết nối cung – cầu về nhân lực. Việc kết nối nhà trường – doanh nghiệp không chỉ dừng lại ở việc cấp học bổng hay tạo cơ hội thực tập cho sinh viên tốt nghiệp, mà còn phải ở nhiều phương diện khác như: Xây dựng chương trình đào tạo, bồi dưỡng, nghiên cứu khoa học và đặt hàng đào tạo, xác định chuẩn đầu ra,… Có như vậy mối gắn kết mới đi vào thực chất, hiệu quả.

Bà Nguyễn Thị Lan cũng đề cập đến một số hướng đi mới trong đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao nhằm mục đích phát triển nông nghiệp thời 4.0. Cụ thể, Học viện đã hợp tác với trên 150 doanh nghiệp nhằm tạo điều kiện thực thành thực tập thực tế cho sinh viên. Học viện đã tăng tương thời gian thực hành của các học phần.Đặc biệt, các học phần thực tập nghề nghiệp tại các cơ sở sản xuất, kinh doanh.

Các sinh viên được cử đi thực tập tại các cơ sở sản xuất kinh doanh. Điều này sẽ giúp sinh viên sẽ tiếp cận và làm chủ các trang thiết bị, công nghệ, kỹ thuật hiện đại và tăng khả năng thích ứng sau khi ra trường. Bên cạnh đó, Học viện đã xây dựng được các hợp tác chặt chẽ với các đối tác Nhật Bản, Israel, Hàn Quốc,… trong đào tạo ngắn hạn cho sinh viên và các thành phần trong chuỗi sản xuất nông nghiệp tại nước ngoài.

H. Phong