Nghệ nhân trẻ với giấc mơ đưa dao kéo Việt ra thế giới

Khởi nghiệp từ chính nghề gia truyền

Sinh ra ở làng rèn Đa Sỹ - ngôi làng “đệ nhất dao kéo đất Thăng Long”, gia đình anh Lê Ngọc Lâm (sinh năm 1982) cùng nhiều thế hệ theo nghề rèn. Sản phẩm của làng rèn Đa Sỹ rất bền bởi kỹ thuật tôi thép điêu luyện của những người thợ thạo nghề, dày kinh nghiệm, từng được mệnh danh là “chặt được cả sắt”, niềm tự hào của người dân nơi đây.

Cùng với quá trình đô thị hóa, nghề rèn Đa Sỹ trải qua nhiều thăng trầm, số hộ gia đình giữ nghề dần mai một. Quyết tâm làm “sống dậy” nghề rèn truyền thống quê hương, năm 2016 anh Lâm đã có một quyết định táo bạo, bỏ vị trí Giám đốc công ty xây dựng tư nhân về làm thợ rèn với tiếng đe, tiếng búa.

Người thợ rèn miệt mài làm việc trong cái nắng oi ả mùa hè.

Chia sẻ về quá trình bỏ nghề “quần là áo lượt” để trở về quê khoác áo người thợ rèn lam lũ, vất vả, anh Lâm cho biết, gia đình anh có 5 đời làm nghề rèn, bản thân lớn lên trong tiếng đe, búa giòn giã. Lên 8 tuổi, anh bắt đầu phụ bố những việc nhẹ như đứng quạt lò, quay bễ, đánh vảy, chùi dao…

Ký ức tuổi thơ vui nhất của anh là những ngày xưởng của nhà nghỉ làm, anh rủ bạn bè trong xóm sang chơi, cùng nhau chế tạo những con dao thô sơ theo ý thích con trẻ. Lớn lên, anh Lâm tốt nghiệp Trường Đại học Giao thông Vận tải, rồi trở thành kỹ sư, giám đốc một công ty xây dựng. Nhưng đến năm 2016, trong một lần tình cờ xem chương trình Sinh ra từ làng trên VTV6, anh bỗng cảm thấy trăn trở với ước mơ giữ nghề truyền thống từ thủa còn thơ. Đặc biệt ở thời điểm đó, nghề rèn dường như không còn đủ sức thu hút bởi dao kéo bán chậm, thu nhập bấp bênh, lớp trẻ theo nghề thưa thớt, nhiều người chán cảnh lao động vất vả, bụi bặm nên bỏ nghề chuyển sang làm tự do.

Rời phố về quê lập nghiệp, anh Lâm nhận phải không ít sự hoài nghi của gia đình, bạn bè, nhiều người dèm pha rằng anh là người “thất bại”, tốt nghiệp đại học rồi mà lại phải bỏ về nhà làm lao động chân tay. Tuy nhiên, với trái tim yêu nghề truyền thống cháy bỏng, bỏ ngoài tai những lời không hay, anh vẫn kiên định đi theo lựa chọn của chính mình.

Xưởng rèn Lê Lâm đạt top 10 thương hiệu quốc gia năm 2024.

Giai đoạn đầu khởi nghiệp gian nan, khó khăn vô cùng. Từ số vốn ít ỏi, kinh nghiệm gần như bằng không, may mắn chính tinh thần cầu thị và niềm đam mê cháy bỏng, không bỏ cuộc, anh Lâm đã thuyết phục được gia đình và các thợ rèn ủng hộ, truyền nghề.

Có được sự hậu thuẫn từ gia đình, anh Lâm dần hiện thực hóa ước trở thành chủ xưởng rèn. Sau 8 năm khởi nghiệp, xưởng rèn Lê Lâm đã ứng dụng thành công nhiều thiết bị giúp tăng năng suất, đồng đều chất lượng sản phẩm, giảm bớt nhân công và sức lao động. Điển hình như sử dụng búa máy thay sức người khi rèn dao, máy ép thủy lực đóng cán, máy khắc laser khắc tên thương hiệu thay cho đóng dấu thủ công… Nhờ đó, xưởng có thể vận hành hiệu quả với 6-8 nhân công mà vẫn bảo đảm tiến độ và chất lượng.

Nhờ kết hợp giữa kinh nghiệm, bí quyết nghề truyền thống như kỹ thuật tôi thép, làm lưỡi dao với công nghệ hiện đại, xưởng rèn của anh ngày càng “tiếng lành đồn xa”. Các dòng sản phẩm đa dạng như dao chặt, dao thái, dao tỉa hoa quả, dao thái thuốc bắc, dao cắt lốp ô-tô, dao lạng da... đều được đánh giá cao. Hiện nay, khoảng 70% sản phẩm của xưởng được tiêu thụ trong nước, 30% dành cho xuất khẩu.

Thu hút khách tây, đưa thương hiệu làng nghề vươn ra thế giới

Theo anh Lâm, điều trăn trở lớn nhất hiện nay làm sao phát triển được làng nghề, mang lại thu nhập tốt cho bà con, để mọi người sống được với nghề. Một trong những hướng theo anh Lâm đang theo đuổi đó là phát triển theo hướng làm làng nghề du lịch, trải nghiệm.

Mô hình du lịch trải nghiệm được anh Lâm triển khai gần 3 năm nay. Xưởng sản xuất thường xuyên đón lượng du khách đến tham quan, trải nghiệm. Tại đây, du khách được trải nghiệm các công đoạn mài dao bằng máy, tự tay mài chiếc dao ưng ý, khắc tên mình lên sản phẩm lưu niệm. Nhiều khách Tây bị “mê hoặc” với tiếng đe, tiếng búa của lò rèn Đa Sỹ và cảm phục sự vất vả của những người thợ rèn.

Anh Lê Ngọc Lâm trực tiếp hướng dẫn khách du lịch thực hiện các quy trình làm dao.

Anh Lâm cho biết việc kết hợp giữa nghề truyền thống và du lịch là một hướng đi mới mẻ, không chỉ quảng bá văn hoá làng nghề Việt Nam mà còn mang lại cho du khách một trải nghiệm trọn vẹn, khác biệt.

“Chúng tôi muốn không chỉ giữ gìn nghề rèn truyền thống mà còn giúp du khách hiểu rõ hơn về quá trình tạo ra những sản phẩm thủ công đặc biệt. Vào những dịp lễ Tết, lượng khách quốc tế tới tham gia trải nghiệm rất đông. Mọi người đều rất thích thú khi được cầm búa và tham gia vào công đoạn rèn dao”, anh Lâm cho hay.

Không chỉ thu hút du khách quốc tế, làng nghề Đa Sỹ còn trở thành điểm đến yêu thích của những ai muốn khám phá văn hóa nghề thủ công truyền thống Việt Nam. Năm 2024, xưởng rèn Lê Lâm đã thành công thu hút hơn 500 lượt khách từ trong lẫn ngoài nước, thuộc mọi lứa tuổi. Trong 5 tháng đầu năm lượng khách đến xưởng trải nghiệm rất đều, mỗi ngày xưởng rèn đều tiếp nhận từ 5-7 lượt khách.

Trực tiếp tham gia vào các công đoạn làm dao tại xưởng rèn Lê Lâm, anh Rent (một du khách người Pháp) hào hứng chia sẻ: “Tại đây tôi được tham gia đủ 12 công đoạn làm dao chính ông chủ cơ sở sản xuất trực tiếp hướng dẫn, dù thời tiết nóng bức nhưng tôi cảm thấy rất thú vị và cuốn hút”. Anh Rent cũng bày tỏ sự cảm phục trước sức lao động và sự sáng tạo của những con người nơi đây, đồng thời mong muốn giới thiệu thêm nhiều bạn bè đến trải nghiệm.

Anh Lâm chụp ảnh lưu niệm cùng khách nước ngoài tới xưởng rèn tham quan, trải nghiệm

Nhận xét về anh Lâm và sự phát triển của làng nghề trong tương lai, theo ông Hoàng Quốc Chính, Chủ tịch Hiệp hội làng nghề rèn Đa Sỹ, Hiệp hội có hơn 1.000 hội viên, trong đó anh Lê Ngọc Lâm là nghệ nhân trẻ nhất. “Lê Ngọc Lâm vừa có tay nghề giỏi, vừa có tư duy doanh nghiệp, dám đầu tư, sáng tạo cái mới. Nhờ những người trẻ tiêu biểu như anh Lâm và sự quan tâm của của quận, Thành phố, sức sống của làng nghề đang dần được nhen nhóm và thổi bùng lên. Chính những hướng đi mới, tư duy kết hợp phát triển làng nghề gắn với du lịch đã giúp cho thương hiệu dao kéo Đa Sĩ có chỗ đứng vững chắc trong thị trường trong nước và gây được chú ý với khách hàng quốc tế”, ông Chính nhận định.