Nét Tết cổ truyền trong ngôi nhà hiện đại

Sự bùng nổ của phong cách kiến trúc hiện đại

Nhắc đến kiến trúc của người Việt xưa là nhắc tới hình ảnh cây đa, bến nước, sân đình cùng những cổng làng lừng lững. Những mái nhà tranh, gốc cây đa là nơi lưu lại biết bao kỷ niệm tuổi thơ của thế hệ cha ông ta ngày trước. Kiến trúc nhà ở nông thôn vùng đồng bằng Bắc bộ xưa khá tương đồng, đó là những ngôi nhà ba gian đơn sơ, nền làm sát mặt đất, vật liệu chủ yếu là tre, nứa lá, rơm rạ.

Ảnh: Vũ Quế

Không gian nhà ở các tỉnh đồng bằng Bắc Bộ xưa cũng được thiết kế đơn giản. Hầu hết, không gian được tạo dựng dựa trên mô hình sinh thái khép kín vườn - ao - chuồng. Trong đó, khu vực nhà bếp sẽ được thiết kế tách biệt nhà ở; các khu vực phụ cận cũng được bố trí để phù hợp với mục đích sử dụng. Tuy nhiên, theo dòng chảy của thời gian, với sự phát triển của đất nước, không gian đồng bằng Bắc bộ dần bị thay thế bởi những kiến trúc hiện đại được du nhập từ Châu Âu.

Theo Nhà thiết kế Lê Viết Dũng – Trưởng phòng Thiết kế tại Công ty Cổ phần Nội thất WoodPlus, hiện nay xu hướng kiến trúc khu vực đồng bằng Bắc bộ đã có sự thay đổi rõ rệt. Những đặc trưng vốn có hay những nét truyền thống văn hoá trong kiến trúc dần dần được thay thế bằng những phong cách mới mẻ, trẻ trung hơn như phong cách hiện đại hoặc kiểu cách xa hoa quý phái như tân cổ điển đậm nét Châu Âu.

Đặc trưng của những phong cách này dễ nhận biết, nhất là sự đơn giản, hạn chế nhiều chi tiết hướng tới sự gọn gàng và thoáng đãng cho không gian, mang nét trẻ trung mới mẻ hơn. Ngược lại với phong cách hiện đại, rất nhiều người lại thích đến sự chi tiết và cầu kì trong kiến trúc của phong cách tân cổ điển của châu Âu, mang đến cảm giác sang trọng, hào nhoáng hơn. Tất cả đều khác lạ so với phong cách bản địa của đồng bằng Bắc bộ vốn dĩ mang đậm nét mộc mạc, gần gũi với thiên nhiên và con người Việt.

Có lẽ vì gắn bó quá lâu với nét đặc trưng của kiến trúc đồng bằng Bắc bộ xưa nên những phong cách mới lạ đã khiến cho nhu cầu thay đổi trong kiến trúc lại mạnh mẽ như bây giờ. Một phần là vì sự phát triển nhanh của các dự án chung cư khiến không gian nhà ở không còn đủ tính chất đặc thù phù hợp với phong cách truyền thống khiến mọi người phải thay đổi để phù hợp hơn.

Nét cổ truyền đan xen hiện đại trong không gian đón Tết

Trở lại với vùng quê đồng bằng Bắc bộ xưa trong những ngày giáp Tết, ta sẽ thấy rõ hơn những phong tục độc đáo của ông cha. Những ngày cuối năm, việc dọn dẹp, trang trí nhà cửa được coi là việc quan trọng. Trong những ngày này, toàn bộ không gian sống sẽ được dọn dẹp sạch sẽ, khu vực phòng khách, phòng thờ sẽ được trang hoàng làm nổi bật không khí của ngày Tết.

Người xưa thường quan niệm màu đỏ tượng trưng cho hạnh phúc còn vàng là màu của sự giàu sang, do đó những đồ trang trí có màu đỏ và vàng thường được ông bà ta sử dụng phổ biến. Hai màu này luôn chiếm ưu thế trên các đồ trang trí nhà cửa dịp Tết, trên cửa ra vào và cửa sổ, tại một số vị trí trong phòng khách, đặc biệt trong cả những tấm thiệp chúc Tết và những phong bao lì xì.

Với tục lệ “Uống nước nhớ nguồn”, ông cha ta cũng đặc biệt chú trọng việc trang trí bàn thờ tổ tiên. Sau lễ cúng “ông Công, ông Táo” vào ngày 23 tháng Chạp, người trụ cột gia đình sẽ dọn dẹp, trang hoàng bàn thờ. Sau khi lau dọn và bày biện các đồ vật trên bàn thờ, mâm ngũ quả cũng được gia chủ bày biện đón Tết. Thông thường ngũ quả gồm 5 loại quả có 5 màu sắc khác nhau như chuối xanh, bưởi vàng, hồng đỏ, lê trắng, quýt da cam tượng trưng cho mong ước: Phú (giàu có) – quý (sang trọng) – thọ (sống lâu) – khang (khỏe mạnh) – ninh (bình yên).

Theo dòng chảy của thời gian, người Việt vẫn giữ được những nét cổ truyền trong việc tạo dựng không gian sống đón Tết, tuy nhiên, việc trang trí không dập khuôn máy móc mà có những cách biến chuyển cho phù hợp với không gian sống hiện đại. Nói về những điểm khác biệt của không gian đón Tết hiện đại so với không gian Tết xưa, nhà thiết kế Lê Viết Dũng cho hay: “Những tập tục văn hóa xưa vẫn được người Việt giữ gìn và áp dụng vào việc bài trí không gian đón Tết hiện đại, tuy nhiên, người Việt đã có nhiều sự thay đổi trong cách bày trí để phù hợp với không gian sống hơn. Ví dụ như trước đây, nhà nào cũng có cành đào, cây quất, đèn lồng, các dải câu đối... thì giờ đây mọi người lại trang trí bằng những vật dụng hiện đại hơn để phù hợp không gian hơn như sử dụng những bó tuyết mai cắm bình để vẫn giữ đc không khí ngày Tết nhưng vẫn phù hợp với không gian sống”.

Hay như trước đây mâm cúng bàn thờ trước ngày Tết luôn đầy đủ các hiện vật hoa quả nhưng giờ đây vì xu hướng không gian thay đổi nên cách bày biện cũng có sự khác biệt. Hiện nay, bàn thờ của các căn hộ sử dụng phần lớn là bàn thờ bé nên mâm cúng ngày Tết cũng phải tối giản để phù hợp với tổng thể. Tuy nhiên, mọi sự thay đổi đều chỉ là một phần nhỏ để phù hợp hơn. Cho tới tận bây giờ, dù sống trong không gian hiện đại nhưng tất cả mọi người vẫn giữ nét văn hoá truyền thống ngày Tết trong không gian nhà mình.

“Việc gìn giữ những nét cổ truyền ngày Tết trong những ngôi nhà hiện đại vẫn còn thấy ở hầu hết mọi gia đình, qua đó thể hiện được tính dân tộc và sự yêu thích nét văn hoá dân tộc lâu đời đầy bản sắc người Việt. Thời đại thay đổi, mọi người càng thu nạp nhiều sự thay đổi về văn hoá và phong cách, nhưng chắc chắn một điều rằng những nét văn hoá ngày Tết của người Việt sẽ vẫn được lưu truyền, có chăng chỉ là những thay đổi nhỏ để phù hợp hơn nhưng nét đặc trưng nhất sẽ không bị thay đổi”- nhà thiết kế Lê Viết Dũng khẳng định.

Lương Hằng