Lá tía tô: Gia vị quen thuộc, vị thuốc quý trong đời sống hằng ngày

Thành phần dinh dưỡng và hoạt chất quý trong lá tía tô

Theo VTCNEWS, tía tô (tên khoa học Perilla frutescens), thuộc họ Lamiaceae, có lá màu tím hoặc xanh. Theo y học cổ truyền, tía tô có vị cay, tính ấm, tác dụng tán phong hàn, hóa đờm, giải độc, lưu thông khí huyết, thường dùng để chữa cảm mạo, hen suyễn hay rối loạn tiêu hóa.

Nghiên cứu hiện đại cho thấy trong lá tía tô có nhiều hợp chất sinh học có lợi: Axit α-linolenic (ALA) - một dạng omega-3 thực vật tốt cho tim mạch. Polyphenol, flavonoid, axit rosmarinic - chất chống oxy hóa mạnh, bảo vệ tế bào. Vitamin E, β-carotene, vitamin K - dưỡng chất quan trọng cho da, mắt và máu. Các axit béo khác như oleic, palmitic, linoleic, cùng nhiều nguyên tố vi lượng. Nhờ đó, lá tía tô không chỉ là nguyên liệu ẩm thực mà còn được xem như một “kho tàng dược liệu” thiên nhiên.

Lá tía tô: Gia vị quen thuộc, vị thuốc quý trong đời sống hằng ngày.

Những lợi ích nổi bật của lá tía tô

1. Hỗ trợ điều trị ho, cảm mạo và dị ứng

Tía tô vốn được sử dụng trong các bài thuốc dân gian trị cảm lạnh, ho và hen suyễn. Các hợp chất flavonoid, vitamin và chất chống oxy hóa trong lá giúp tăng cường miễn dịch, giảm viêm, bảo vệ đường hô hấp.

Đặc biệt, perillaldehyde - hợp chất tạo mùi thơm đặc trưng - có tác dụng kích thích tiêu hóa, an thần nhẹ và giảm buồn nôn. Nhờ đó, trà tía tô hoặc cháo tía tô thường được dùng để hỗ trợ người bị cảm cúm, ăn uống kém hay viêm phế quản.

2. Kháng khuẩn, kháng virus

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng chiết xuất từ lá tía tô có khả năng ức chế vi khuẩn, virus đường hô hấp, giúp giảm nguy cơ nhiễm trùng. Ngoài ra, tía tô còn có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, thường được sử dụng trong các bài thuốc dân gian trị cảm lạnh, mẩn ngứa.

Một cách ứng dụng dân gian là nấu lá tía tô cùng gừng để ngâm chân: giúp lưu thông khí huyết, giảm hôi chân và hỗ trợ thư giãn trước khi ngủ.

3. Làm đẹp da và chống lão hóa

Beta-carotene và polyphenol trong tía tô là những chất chống oxy hóa mạnh, giúp giảm tác hại của tia cực tím, bảo vệ tế bào da khỏi tổn thương. Đồng thời, chúng thúc đẩy quá trình trao đổi chất, giữ làn da hồng hào, tươi sáng.

Nhiều chị em còn dùng nước lá tía tô xông mặt hoặc rửa mặt để làm sạch da, giảm mụn viêm, hỗ trợ quá trình tái tạo da tự nhiên.

4. Phòng tránh sa sút trí tuệ ở người già

Trong lá tía tô chứa axit rosmarinic, hợp chất có khả năng ức chế sự tích tụ protein β-amyloid – yếu tố gây bệnh Alzheimer. Ngoài ra, hoạt chất này còn có tác dụng chống trầm cảm, cải thiện trí nhớ và tinh thần. Việc duy trì bổ sung tía tô trong chế độ ăn có thể góp phần bảo vệ sức khỏe não bộ ở người cao tuổi.

5. Kích thích tiêu hóa, tăng cảm giác ngon miệng

Mùi thơm đặc trưng của lá tía tô tác động đến thần kinh khứu giác, giúp kích thích tiết dịch vị dạ dày, từ đó cải thiện khả năng tiêu hóa và tạo cảm giác ăn ngon miệng.

Trong ẩm thực, tía tô thường được ăn kèm với hải sản, thịt cá để khử tanh, đồng thời làm dậy mùi món ăn. Một số món ngon kết hợp cùng lá tía tô phải kể đến: cháo thịt tía tô, ốc om chuối đậu, cà bung... vừa bổ dưỡng vừa giúp bữa cơm thêm tròn vị.

6. Bảo vệ gan, tim mạch và hệ miễn dịch

Các nghiên cứu gần đây gợi ý rằng chiết xuất từ tía tô có thể hỗ trợ ngăn ngừa tổn thương gan, nhờ khả năng chống oxy hóa và giảm viêm. Axit béo omega-3 trong tía tô cũng góp phần giảm mỡ máu, ổn định huyết áp và tốt cho tim mạch.

Trên trang suckhoedoisong cho biết, bên cạnh những tác dụng có lợi của lá tía tô một số những trường hợp sau đây không nên uống tía tô dài ngày và những lưu ý khi dùng tía tô để uống.

Phụ nữ đang mang thai: theo kinh nghiệm của người xưa thì khuyên uống nhiều nước lá tía tô để quá trình sinh sản dễ dàng hơn. Tuy nhiên theo những nghiên cứu gần đây thì các bác sĩ đã cảnh báo vì chưa có nghiên cứu nào chứng minh nước lá tía tô giúp phụ nữ dễ sinh hơn, thậm chí điều này có thể gây ra nhiều hệ lụy. Cơ thể phụ nữ mang thai vốn nóng hơn người bình thường, nếu dùng lá tía tô dài ngày có thể dẫn đến tăng huyết áp. Hơn nữa, việc lạm dụng lá tía tô có thể khiến cho phụ nữ mang thai cảm thấy mệt mỏi, choáng váng, táo bón, tiểu tiện đỏ. Phụ nữ mang thai có thể uống nước lá tía tô để hỗ trợ trị cảm cúm, tuy nhiên cần có sự tư vấn của bác sĩ về liều lượng sử dụng.

Người đang bị cảm nóng: Theo y học cổ truyền, lá tía tô vị cay tính ấm. Do đó những người đang bị cảm nóng cần sử dụng thận trọng hơn vì dùng tía tô khiến cho cơ thể thêm bức bối, khó chịu.

Người bị dị ứng với tía tô: Có một số trường hợp bị dị ứng với lá tía tô mà không hề biết. Do đó cần phải cận thận khi dùng tía tô. Ngoài ra, cần đảm bảo mua được loại tía tô sạch, không có hóa chất để giữ an toàn cho sức khỏe.

Bệnh nhân cao huyết áp: Không lạm dụng lá tía tô vì có thể gây tăng cao huyết áp, tổn hại hệ tim mạch. Ngoài ra, uống nhiều nước tía tô cũng khiến cơ thể bị đầy hơi, chướng bụng và nhiều tác dụng phụ khác. Vì vậy nên uống liều lượng vừa phải.

Không đun sôi lá tía tô quá 15 phút: vì các tinh dầu trong lá, cành cây sẽ bị bốc hơi làm giảm tác dụng của nước lá tía tô.

Tuy nhiên, cũng như bất kỳ loại dược liệu nào, việc sử dụng lá tía tô cần có chừng mực và phù hợp với thể trạng. Khi biết cách kết hợp đúng, bạn sẽ khai thác được tối đa lợi ích từ loại lá dân dã nhưng vô cùng quý giá này.