Kỳ một: Ẩn hiện trong sương mù huyền thoại

Cách đây mấy năm, chúng tôi được lãnh đạo huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh mời về thăm. Đứng trên ban công tầng hai trụ sở huyện, một vị lãnh đạo địa phương khoát tay giới thiệu làm tôi bất ngờ. Thì ra nơi chúng tôi đang đứng có tới bốn bậc nhân tài lừng lẫy: Đại thi hào Nguyễn Du, cạnh đó là Đệ nhất tài tử Nguyễn Công Trứ, Tổ phong thủy Tả Ao và nhân vật nổi tiếng một thời nhà sử học Trần Trọng Kim. Mảnh đất Nghi Xuân đúng là địa linh nhân kiệt. Song lâu nay tôi vẫn mù mờ nghĩ Tả Ao là một nhân vật truyền thuyết người Trung Quốc. Nay được giới thiệu về quê hương bản quán, có cả đền thờ của ông mới đi tìm đọc sách và thực sự thú vị trước những giai thoại dân gian về ông tổ phong thủy Việt.

Tả Ao là gọi theo cái tên làng Tả Ao quê  ông ở huyện Nghi Xuân, Hà Tĩnh. Tên thật của ông cùng năm sinh năm mất thì không sách vở nào ghi lại. Trong Bách khoa toàn thư Việt Nam và Lịch triều hiến chương loại chí do nhà sử học Phan Huy Chú biên soạn đều chép lại theo dân gian ông có tên là Vũ Đức Huyền hay Nguyễn Đức Huyền, hiệu là Hoàng Chiêm hay Hoàng Chỉ. Năm sinh cũng ước đoán ông ra đời vào năm 1442, sống trong các thời vua Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông và Lê Uy Mục. Lại có sách nói quê gốc ông ở vùng Sơn Nam, Hưng Yên ngày nay. Gia đình ông phiêu dạt và vào định cư ở làng Tả Ao, xã Xuân Giang, Nghi Xuân, Hà Tĩnh. Thậm chí còn có nhiều ý kiến cho rằng ông sinh ra và sống vào thời vua Lê chúa Trịnh thế kỷ thứ XVII?... Đây là trường hợp hiếm hoi một nhân vật nổi danh trong dân gian cách ngày nay không quá xa mà lai lịch lại mang vẻ huyễn hoặc như thế. Việc Tả Ao học được nghề chữa bệnh mắt và học nghề phong thủy cũng có nhiều giả thuyết.

Tả Ao đã cứu được một thầy địa lý người Trung Quốc sắp chết đuối trên sông Phù Thạch. Người thầy đó trả ơn bằng vàng bạc, nhưng Tả Ao không nhận chỉ xin thầy địa lý truyền nghề cho mình. Nhìn tướng mạo Tả Ao biết là người ngay thẳng và rất tốt bụng, ông thầy đó đã đồng ý thu nạp làm học trò. Nhưng giả thuyết thứ hai nghe ra có vẻ được dân gian đồng tình hơn và lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Tả Ao sinh ra trong một gia đình nghèo. Cha ông mất sớm. Mẹ thì mù lòa. Thương mẹ và muốn chữa mắt cho mẹ, Tả Ao đã đến làm thuê cho một thầy lang  bốc thuốc người Tầu đang hành nghề ở địa phương. Với mong muốn kiếm tiền và học nghề của thầy để chữa mắt cho mẹ nên Tả Ao đã rất chăm chỉ và hiếu thảo. Người thầy lang cảm mến đức độ của Tả Ao nên khi trở về nước ông đem theo Tả Ao để truyền nghề cho. Khi tay nghề của Tả Ao đã vững, một lần thầy sai ông chữa bệnh cho một nhà địa lý bị mù mắt. Tả Ao đã chữa khỏi và được thầy địa lý kia rất cảm kích.

Thầy địa lý người Tầu ấy đã truyền nghề phong thủy cho ông. Tả Ao học rất sáng dạ. Ông đã lĩnh hội được tất cả những gì tinh túy nhất thiên tài phong thủy của thầy. Đó là khả năng xem thế đất để dựng nhà, làm các công trình tâm linh như đình, chùa...để người trong làng trong xã đó học hành tấn tới, làm ăn may mắn hanh thông. Chọn huyệt đất để táng hài cốt người quá cố khiến mộ kết và con cháu sau này phát tài, phát lộc. Cho tới việc đặt hướng bàn thờ, hướng bếp cho người sống trong nhà khỏe mạnh, thành đạt, chọn mạch đất đào giếng được mạch nước trong lành... Trước khi ông về nước, người thầy lập ra 100 huyệt mộ. Giấu dưới đó 100 đồng tiền xu và bảo Tả Ao tìm huyệt để thử tài ông. Tả Ao đã cắm trúng 99 cái kim vào 99 lỗ đồng xu, chỉ trật một cái do đó là huyện mộ ảo. Thấy thế thày địa lý thốt lên: người này học hết các tuyệt chiêu phong thủy của ta rồi. Từ biệt thầy thuốc và thày địa lý, Tả Ao về nước và chữa khỏi bệnh mù cho mẹ. Từ đó ông chuyên tâm chữa bệnh, chữa mắt cho mọi người. Chợt một hôm ông nhớ lời thày địa lý Tầu dặn trước khi ông về nước rằng nếu có đến dãy núi Hồng Lĩnh thì đừng trèo lên trên. Vừa tò mò vừa thắc mắc, một lần đi hái thuốc Tả Ao đã trèo lên núi thì nhận ra trên đó có một kiểu đất rất đẹp “cửu long tranh châu” chín con rồng tranh ngọc.

Đó chính là huyệt đế vương. Thì ra thầy dặn mình không lên núi là vì lý do này. Tả Ao bèn đem hài cốt thân phụ táng vào đấy. Sau đó vợ ông sinh ra một người con trai. Ở bên Tầu các nhà địa lý đêm đêm xem thiên văn nhận ra vượng khí các vì tinh tú đều chầu về nước Nam thì biết nơi ấy đã có người đem hài cốt táng vào huyệt đế vương. Vua nhà Minh lo lắng lắm. Ông ta ra lệnh ai đã truyền nghề địa lý cho Tả Ao thì phải sang nước Nam mà yểm phá huyệt đó đi. Nếu không làm được sẽ bị chu di tam tộc. Ông thầy địa lý của Tả Ao biết đó là do học trò mình không nghe lời dặn. Ông ta cho con trai của mình sang nước Nam tìm cách phá huyệt đế vương trên núi Hồng Lĩnh và bắt cóc con trai Tả Ao đem về Tầu. Sau này Tả Ao còn một dịp phát hiện ra huyệt hàm rồng ngoài một hòn đảo. Huyệt đó 500 trăm năm mới mở miệng một lần trong một giờ. Tả Ao định đem hài cốt mẹ ra táng vào huyệt đó nhưng lúc đến bờ biển thì sóng to bão lớn thuyền không thể ra đảo được. Biết trời không cho, Tả Ao sinh ra phẫn chí. Ông rời quê chu du đây đó bốc thuốc chữa bệnh, xem huyệt, đặt mộ định hướng đình, hướng nhà... cho người dân. Người đời có lời hát ngợi ca ông: “Tả Ao phong thủy nhất trên đời/ Họa phúc cầm cân định chẳng sai/ Mắt Thánh trông xuyên ba thước đất/ Tay Thần xoay chuyển bốn phương trời/ Chân đi long, hổ luồn qua gót/  Miệng gọi trâu dê ứng trả lời/ Ai muốn cầu sao cho được vậy/ Địa lý ai bằng được Tả Ao”.

Di sản Tả Ao để lại còn mấy quyển viết bằng Hán Nôm như: Tả Ao chân truyền di thư; Tả Ao chân truyền tập; Tả Ao tiên sinh địa lý; Tả Ao tiên sinh bí truyền gia bảo chân tàng; Tả Ao chân truyền địa lý (5 tập )...Những tác phẩm này hiện được lưu giữ tại viện Hán Nôm. Tuy nhiên cũng có sách nói Tả Ao chỉ để lại hai tập sách mỏng là: Địa đạo diễn ca, gồm 120 câu thơ và cuốn Dã đàm, chỉ gồm ít trang văn xuôi. Người đời sau dựa vào đó biên soạn, tạo tác ra nhiều tác phẩm ăn theo Tả Ao mà thôi.

Phạm Sông La

Kỳ cuối: Truyền thuyết Tả Ao