Kỳ 2: Giữ gìn, bảo vệ thi hài Bác, một kỳ tích trong thời chiến

>> Thực hiện nhiệm vụ trong lo lắng xót xa

Cùng với việc thành lập tổ y tế đặc biệt, Quân ủy Trung ương cũng tiến hành khẩn trương việc xây dựng cơ sở để đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật cho việc tiến hành các thủ thuật giữ thi hài. Việc làm thứ hai là chuẩn bị nơi tổ chức tang lễ. Điều này bắt buộc phải làm vì trong điều kiện khí hậu rất nóng ẩm, hơi nước nhiều như Việt Nam, ngay trong những ngày diễn ra lễ tang thi hài Bác cũng phải được bảo vệ tốt nhất theo yêu cầu của các chuyên gia Liên xô. Vì thế hai nhiệm vụ đều phải được tiến hành rất bí mật trong tâm trạng không an và vô cùng xót xa của cán bộ chiến sĩ. Dù không được phổ biến cụ thể nhưng trong linh cảm tất cả cán bộ chiến sĩ xây dựng và chuẩn bị hai công trình trên đều lờ mờ hiểu nhiệm vị họ làm là rất thiêng liêng.

 Công trình mang mật danh 75A và 75 B

Theo tài liệu của Đoàn 69, tiền thân của Bộ tư lệnh bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí minh sau này và bút ký “ Giữ yên giấc ngủ của Người” do Nhà xuất bản Quân đội nhân dân ấn hành, công trình 75A là nơi sẽ lưu giữ và tiến hành các công tác gìn giữ ban đầu thi hài ngay sau khi Bác qua đời. Và công trình 75B là Hội trường Ba Đình là nơi sẽ đặt thi hài Bác trong những ngày tổ chức tang lễ để nhân dân trong nước và khách quốc tế tới viếng Bác.

Công trình 75A được xây dựng trong khuôn viên của bệnh viện 108, phía sau nhà tang lễ quốc gia. Do thời tiết của Việt Nam không thuận lợi cho việc gìn giữ thi hài nên việc xây dựng một cơ sở đảm bảo đủ tiêu chuẩn phải được tiến hành ngay. Yêu cầu đối với công trình đặc biệt này là đảm bảo được thường xuyên nhiệt độ 16 độ C, độ ẩm 75% và vô trùng tuyệt đối. Trong điều kiện chiến tranh lúc ấy những yêu cầu đó là rất cao và khó thực hiện. Những ngày tháng ấy, chiến tranh đang ở lúc cao độ, các khoa phòng của bệnh viện 108 hầu hết đã đi sơ tán. Đơn vị công binh thi công công trình 75A chủ yếu là tiến hành công việc xây dựng trong đêm để đảm bảo bí mật. Việc lắp đặt máy móc rất khẩn trương, việc đảm bảo nguồn điện cho công trình cũng phải thực hiện rất chu đáo. Có những sự cố ngoài mong muốn là không thể giải quyết được hơi nước đọng trên trần nhà mỗi khi chạy thử nghiệm. Bằng nhiều sáng tạo các chiến sĩ công binh đã khắc phục được sự cố đó bằng những vật liệu truyền thống của Việt Nam. 75A sẽ là nơi đầu tiên rất quan trọng trong quá trình giữ gìn thi hài Bác vì thế không được để xảy ra sai sót so với yêu cầu. Cuối năm 1968, 75A đã được hoàn thành. Một tổ chuyên gia Liên xô sang kiểm tra công trình đã rất ngạc nhiên và thán phục tài trí của các chiến sĩ công binh Việt Nam trong việc xây dựng nơi bảo quản thi hài Bác lúc ban đầu đạt tất cả các thông số kỹ thuật do bạn yêu cầu.

Chuyển thi hài Bác về Hội trường Ba Đình chuẩn bị lễ tang.

Công trình 75B là chuẩn bị nơi đặt thi hài Bác trong những ngày tổ chức tang lễ. Một phòng kỹ thuật trung tâm được xây dựng để điều chỉnh nhiệt độ trong hội trường. Nhưng quan trọng hơn cả là thiết kế một hòm kính nơi Bác nằm. Xung quanh Bác khi ấy sẽ có hàng chục vạn lượt người đến viếng trong nỗi xúc động tột độ. Chiếc hòm ấy phải đảm bảo nhiệt độ và thông khí như thế nào để không ảnh hưởng tới thi hài Bác. Thậm chí phải chuẩn bị phương án xảy ra sự cố như công trình không đảm bảo trong quá trình tiến hành tang lễ…Ở đây vấn đề đọng hơi nước lại diễn ra. Vẫn với tinh thần sáng tạo và trí thông minh của các chiến sĩ công binh dày dạn kinh nghiệm họ đã kết hợp được việc chạy máy điều hòa, kết hợp với thông hơi và điều chỉnh gió làm cho sự ngưng tụ hơi nước được giải quyết triệt để.

Một chi tiết khác rất ít người biết đó vào năm 1967, đồng chí Phùng Thế Tài được Trung ương cử sang Liên xô tìm hiểu về nghi thức tổ chức Quốc tang. Đây cũng là việc rất mới đối với Việt Nam. Một câu hỏi được đặt ra là vì sao Liên xô lại dùng xe kéo pháo để chở linh cữu? Theo cuốn “ Giữ yên giấc ngủ của Người” thì các bạn Liên xô trả lời rằng trong đám táng Đại tướng Cu tu dốp, lúc ấy đang có chiến tranh, vì không có xe khác nên phải dùng xe kéo pháo, sau này nó trở thành nghi lễ ở Liên xô và một số nước. Còn ở các quốc gia khác mỗi nơi lại theo một phong tục riêng. Lúc ấy có người đưa sáng kiến dùng ngựa kéo xe chở linh cữu. Kế hoạch đó đã được tiến hành bằng việc cử người đi Mông Cổ mua ngựa, nhưng khi diễn tập thì thấy không phù hợp nên đã quyết định dùng xe kéo pháo như ở Liên xô.

Để chuẩn bị tốt nhất cho việc tổ chức tang lễ Bác và giữ gìn lâu dài thi hài của Người, các đơn vị bí mật từ tổ y tế đến cán bộ chiến sĩ công binh xây dựng công trình 75A và 75B, các chiến sĩ Lữ đoàn 144 tập các nghi lễ Quốc tang. Tất cả mọi phương án chuẩn bị cùng hàng trăm công việc khác đã được cán bộ chiến sĩ hoàn thành một cách xuất sắc. Tuy nhiên trong lòng không một ai muốn cái ngày đau thương ấy đến sớm. Nhưng sức khỏe Bác ngày càng suy giảm và chỉ chưa đến một năm sau Bác đã từ biệt chúng ta để đi về cõi người hiền. Vào cuối tháng 8 năm 1969, nhận thấy sức khỏe của Bác xấu đi nhiều, Bộ Chính trị đã mời các chuyên gia Liên xô sang cùng cán bộ y tế Việt Nam theo dõi chăm sóc Bác và lên kế hoạch giữ gìn thi hài Bác nếu trường hợp xấu nhất xảy ra. Ngày 28 tháng 8 năm 1969, đoàn chuyên gia Liên xô do Viện sĩ Thông tấn, Giáo sư Đê bốp làm trưởng đoàn đã tới Hà Nội. Ngày 2 tháng 9 năm 1969, Bác Hồ, vị lãnh tụ kính yêu của toàn dân tộc đã trút hơi thở cuối cùng. 13 phút sau khi Bác ra đi, chiếc xe hồng thập tự mang số hiệu FH 1468 của Quân y viện 108 đã đón Bác về 75A. Sau những ngày tang lễ, bắt đầu giai đoạn bảo vệ và giữ gìn lâu dài di hài Bác. Nhiệm vụ vô cùng thiêng liêng, bí mật ấy được giao cho đoàn 69 thực hiện trong điều kiện cuộc kháng chiến chống Mỹ của nhân dân ta bước vào giai đoạn quyết liệt nhất trước khi giành được thắng lợi cuối cùng.

6 năm canh giấc ngủ cho Người cùng với rất nhiều thử thách

Sau lễ Quốc tang, các chuyên gia Liên xô có gợi ý đưa thi hài Bác sang Liên xô để tiến hành các công việc gìn giữ thi hài vì khí hậu Việt Nam quá nóng ẩm. Tuy nhiên ý kiến đó đã không được chấp thuận. Ngày 29 tháng 11 năm 1969, Bộ Chính trị quyết định: “ Với tấm lòng kính yêu vô hạn và đời đời nhớ ơn Hồ Chủ tịch, chúng ta phải thực hiện tới mức tốt nhất nhiệm vụ giữ gìn lâu dài thi hài Hồ Chủ tịch và xây dựng Lăng của Người…”.

Hà Nội những ngày tháng đó luôn nằm trong tầm oanh tạc của máy bay Mỹ, Bộ Chính trị quyết định xây dựng khu K9 để bảo vệ thi hài Bác. Trong văn bản, K9 được mang mật danh K84. 11 giờ đêm ngày 23 tháng 12 năm 1969, đoàn xe đặc chủng đã rước Bác về K84. Tuy nhiên chưa đến một năm sau khu vực gần K84 xảy ra một tình huống bất ngờ. Đó là đêm 20 rạng ngày 21 tháng 11 năm 1970, đặc nhiệm Mỹ tập kịch đổ bộ xuống một trại giam gần thị xã Sơn Tây hòng giải thoát cho các tù binh phi công Mỹ bị giam giữ tại đây. Nhưng cuộc tập kích thất bại vì tù binh Mỹ đã bị chuyển đi trước đó. Tuy nhiên hành động này đặt ra vấn đề phải đảm bảo an toàn tuyệt đối nơi đặt thi hài Bác nên cấp trên quyết định đón Bác về lại Hà Nội. Đêm 3 tháng 12 năm 1970, đoàn xe đặc chủng lại đón Bác trở lại 75A. Sang năm 1971 thời tiết diễn biến khắc nghiệt, mưa lớn triền miên,. Nhiều vùng trong nước bị ngập lụt. Hà Nội cũng bị những đợt lũ đe dọa, Trước tình đó cấp trên lại quyết định đưa Bác trở lại căn cứ K84. Và trưa Ngày 19 tháng 8 năm 1971, đoàn xe xuất phát rước Bác về K9. Năm 1972, giặc Mỹ đên cuồng leo tháng đánh phá miền Bắc trong đó trọng điểm là thủ đô Hà Nội. Nhận thấy K84 luôn nằm dưới đường bay của máy bay Mỹ khi tập kích vào Hà Nội, Bộ Chính trị lại một lần nữa quyết định di chuyển thi hài Bác sang một căn cứ khác ở bên kia sông Đà mang mật danh H21. Đây là chuyến di chuyển khá phúc tạp vì phải qua sông, nhưng cán bộ chiến sĩ đoàn 69 đã làm tốt nhiệm vụ. 9 giờ đêm ngày 11 tháng 7 năm 1972, đoàn xe đặc chủng và các phương tiện vượt sông đã đón Bác về H21 an toàn. Sau chiến thắng “Điện Biên Phủ trên không” đập tan ý chí xâm lược của đế quốc Mỹ, Hiệp định Paris được ký kết, ngày 4 Tết năm ấy tức ngày 8 tháng 2 năm 1973, cấp trên quyết định đón Bác trở lại K84. Đây là lần thứ năm di chuyển thi hài Bác. Và cuối cùng, lần thứ sáu vào ngày 18 tháng 7 năm 1975, sau khi Lăng Bác xây dựng xong cán bộ chiến sĩ đoàn 69 lại trân trọng đón Bác về Thủ đô.

6 năm bảo vệ và gìn giữ thi hài Bác, 6 lần phải di chuyển trong điều kiện hết sức khó khăn của tình hình đường sá trong chiến tranh. Nhưng với lòng tôn kính và nhớ ơn Bác, cán bộ chiến sĩ đoàn 69 cùng các chuyên gia nước bạn và các cán bộ y tế Việt Nam đã vượt qua tất cả các thử thách để hoàn thành nhiệm vụ thiêng liêng giữ gìn lâu dài thi hài Người. Đây là một nhiệm vụ đầy khó khăn và tuyệt mật rất ít người được biết tới. Di hài Bác được bảo vệ rất tốt đã đáp ứng được sự mong mỏi và tình cảm thiêng liêng của nhân dân cả nước đối với Bác. Trải qua 45 năm, chiến công của cán bộ chiến sĩ đoàn 69 ngày trước nay là Bộ tư lệnh bảo vệ Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã được nói tới. Song những gì mà những người được lựa chọn ở bên Bác và thực hiện nhiệm vụ tối mật đó sau ngày Bác qua đời mãi mãi là niềm tự hào của riêng họ và nhân dân cũng biết ơn họ vì những cống hiến để người dân được đến với Bác và cảm thấy Bác vẫn luôn luôn có mặt hôm nay trong cuộc sống và gần gụi với mỗi cuộc đời.

Nguyễn Mỹ