Kiến trúc xanh: Chỉ dành cho người giàu?

Từ đô thị thiếu cây xanh…

Khi khu đô thị Mỹ Đình II, Nam Từ Liêm, Hà Nội được hoàn thiện đã nhận được lời khen ngợi của cư dân chuyển đến bởi số tầng vừa phải, mật độ dân cư không quá tải; không gian đầy màu xanh của cây cối, có đường nội bộ bao quanh; rồi khoảng cách giữa các tòa nhà là những sân rộng để trẻ em có chỗ vui chơi, người già có nơi tập thể dục. Khen vậy nhưng ai cũng hiểu đây là điều bình thường cho quy chuẩn của một khu đô thị. Sau Mỹ Đình là khu đô thị bán đảo Linh Đàm, Hoàng Mai cũng được giới kiến trúc và xây dựng tôn vinh là bán đảo xanh với cây cối phân bố dày đặc. Một không gian xanh dành cho tất cả mọi người không phân biệt sang hèn.

Thế rồi cái sự tưởng như bình thường ấy lại trở thành bất bình thường khi một loạt các chung cư, khu đô thị sau đó xuất hiện dày đặc, ken sát lấy nhau. Cái gọi là khoảng sân giữa các tòa nhà nằm hiển nhiên trên các bản vẽ quy hoạch nhưng lại là điều xa xỉ trên thực tế bởi các chủ đầu tư đua nhau phá vỡ nó. Họ biến sân chơi thành những khối nhà, cắt xén vỉa hè và đường nội bộ cũng chỉ với mục đích xây sao cho được nhiều nhà để sinh lời. Bài học từ khu đô thị Trung Hòa- Nhân Chính rồi một loạt các khu đô thị khác nằm trên địa bàn các quận Cầu Giấy, Đống Đa, Hai Bà Trưng, Hoài Đức, Hà Đông… chính là những ví dụ điển hình nhất. Đi trên con đường Nguyễn Lương Bằng, quận Đống Đa khi nhìn một loạt chung cư mới mọc lên, hẳn nhiều người sẽ có ngay ý nghĩ rằng đây chỉ là những căn hộ để ở chứ không phải để hưởng thụ bởi chúng quá trật trội về không gian, cho dù ai đó an ủi rằng bù lại nó nằm ở vị trí trung tâm của thành phố.

Ốc đồng, cua, lươn…, rau lang, rau dền trước chỉ được coi là món ăn của những người dân quê chân lấm tay bùn, chẳng tương thích với cuộc sống phồn hoa đô thị, thậm chí rau lang còn được coi là món ăn của người nghèo. Nay những thứ bị coi là tầm thường ấy lại trở thành đặc sản trong thực đơn nhiều nhà hàng. Cũng giống như những món ăn kể trên, không gian trong lành trước được coi là điều bình thường vì thành phố chưa đến mức quá tải. Nhưng giờ đây chúng cũng được liệt kê vào “nhóm hàng” xa xỉ. Chẳng thế, hễ có ngày nghỉ lễ dài dài một chút người thành phố lại lũ lượt “bỏ phố” để về quê những mong tận hưởng chút hương đồng gió nội. Mơ ước về những không gian xanh, những tòa nhà có KTX dường như vẫn xa xỉ với cuộc sống phố thị. 

…Đến kiến trúc xanh không thuộc về đa số

Nếu như không gian xanh được hiểu đơn giản là màu xanh của cây cối trong ngôi nhà ta đang ở, khu vực dân cư ta đang sống thì khái niệm về KTX có vẻ tỉ mỉ hơn. Theo PGS.TS. Ngô Thám, Trường Đại học Kiến trúc thì KTX là kiến trúc thân thiện với môi trường và hiệu quả các nguồn vật liệu. Mặt khác, nó cũng đảm bảo điều kiện tiện nghi đầy đủ nhất cho con người sống, sinh hoạt và làm việc trong đó nhưng lại tiêu phí năng lượng và tài nguyên ít nhất, thải ra ít chất thải nhất, đáp ứng yêu cầu bảo vệ môi trường và đảm bảo được mối quan hệ hài hoà giữa con người và thiên nhiên. Tuy nhiên, việc nghiên cứu về KTX ở Việt Nam chủ yếu chỉ tập trung ở các công trình có quy mô nhỏ bé, hầu như chưa dành cho các công trình cao tầng, các công trình có qui mô lớn hay quần thể kiến trúc.

Mới đây, dự án Mulberry Lane, địa chỉ khu đô thị mới Mỗ Lao, quận Hà Đông  do tập đoàn CapitaLand phối hợp cùng công ty Đầu tư và Phát triển hạ tầng Hoàng Thành vừa nhận được giải thưởng "Tòa nhà đạt tiêu chuẩn thân thiện với môi trường" (BCA Green Mark). Nhưng điều đáng chú ý ở dự án đầu tiên tại Hà Nội nhận được giải thưởng này là do Bộ Xây dựng Singapore chứ không phải Bộ Xây dựng Việt Nam công nhận. Đương nhiên, dự án cũng nhận được giải thưởng “Kiến trúc xanh Việt Nam” do Hội kiến trúc sự Việt Nam vinh danh.

Toàn bộ kiến trúc được phủ xanh với khả năng cung cấp cây xanh cho toàn hệ thống. Không gian kiến trúc cũng được hướng đến môi trường với hệ thống thông gió và ánh sáng tự nhiên được bố trí trải dài và thông thoáng trong 80% không gian của công trình. Một điểm đáng chú ý khác, mặc dù thân thiện và hướng đến việc bảo vệ môi trường thì đây lại là khu đô thị cao cấp. Như vậy, KTX dành cho những chung cư bình dân vẫn là thị trường bỏ ngỏ.

Ngôi nhà đá ở Mạo Khê (Đông Triều, Quảng Ninh), biểu trưng cho KTX gần gũi với môi trường nhưng xa vời với người có thu nhập thấp.

Mặc dù Chính phủ và Bộ Xây dựng đã ban hành nhiều văn bản về nhà ở và hướng dẫn thiết kế sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả.  Tuy nhiên, chưa có một chế tài cụ thể cho việc khuyến khích các công trình được xây dựng theo mô hình KTX.

 Ông Nguyễn Thanh Phong, Tổng giám đốc Công ty Elithis Asia về công trình xanh tại Việt Nam nhận xét: “ Nước ta chưa chặt chẽ trong việc thực thi các quy chuẩn về thiết kế tiết kiệm năng lượng (hiện chưa có chuẩn cho thiết kế xanh) nên các chủ đầu tư không muốn thay đổi tư duy xây dựng đặc biệt là các chủ đầu tư xây công trình chỉ để kinh doanh bất động sản. Tôi từng trao đổi với một chủ đầu tư lớn tại Hà Nội về vấn đề thiết kế xanh cho tòa nhà, ông ấy trả lời “Anh không ở trong nhà đó thì cần gì phải xanh, người ta vẫn mua hết”.

Nhìn lại 8 giải thưởng về KTX (2013-2014) do Hội Kiến trúc sư Việt Nam trao cho thấy KTX ít thuộc về tầng lớp bình dân. Thậm chí, hai giải thưởng gây ấn tượng của KTS. Võ Trọng Nghĩa, trong đó có ngôi nhà đá ở Mạo Khê (Đông Triều, Quảng Ninh) càng nhấn mạnh rằng KTX đang phục vụ tầng lớp có thu nhập rất cao. Ngôi nhà đá này dù có bỏ cả cuộc đời thì chưa chắc một người có thu nhập bình quân 5 triệu đồng/tháng xây dựng được. Còn với dự án Mulberry Lane nếu nhìn chắc nhiều người sẽ mê nhưng nếu bỏ tiền mua xác định ở lâu dài, để được tận hưởng không gian xanh, bể bơi, các dịch vụ cao cấp khác có lẽ không phải ai cũng có điều kiện.

Không gian xanh đang bị bớt xén còn KTX ở ta không thuộc về đa số vì thế vẫn mãi xa vời với đa số người dân. 

Gia Bảo