Học phí đại học trung bình khoảng 25 triệu đồng/năm

Đại biểu Nguyễn Trường Giang (Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông) đặt câu hỏi: Theo Báo cáo 719 của Bộ GD&ĐT thì chi ngân sách cho giáo dục đại học năm 2013 là 19.271 tỉ đồng, tương đương 0,43% GDP, 9,3% tổng chi ngân sách cho GD&ĐT.

Tuy nhiên đến 2022, mức chi này giảm xuống còn hơn 10.000 tỉ, chiếm 0,11% GDP và 3,4% tổng chi ngân sách nhà nước cho giáo dục, đào tạo. Báo cáo cũng nêu rõ bình quân khu vực và thế giới là 18-23% trong tổng chi cho giáo dục.

Như vậy sau 10 năm ngân sách cho giáo dục đại học giảm cả về giá trị tuyệt đối và tương đối, trong khi ngân sách nhà nước chi cho giáo dục tương đối ổn định khoảng trên 20%.

“Xin Bộ trưởng cho biết nguyên nhân, trách nhiệm trong việc ngân sách nhà nước giảm chi cho giáo dục đại học. Bộ trưởng có giải pháp, kiến nghị gì về thực trạng này?”, đại biểu hỏi.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho hay, đây là một thực tế. Nguồn chi ngân sách đầu tư cho giáo dục đại học trong 10 năm qua có sự điều chỉnh và có thay đổi, thực tế là giảm.

Đại biểu Nguyễn Trường Giang (Đoàn ĐBQH tỉnh Đắk Nông). Ảnh: Quốc hội

Nguyên nhân là do 10 năm qua chúng ta đã triển khai mạnh mẽ xu hướng tự chủ đại học. Các trường có mức tự chủ khác nhau, có trường tự chủ một phần chi thường xuyên, có trường tự chủ chi thường xuyên đầy đủ, có trường tự chủ cả chi thường xuyên và chi đầu tư.

Mỗi khi các trường được duyệt phương án tự chủ, phía ngành tài chính cắt phần kinh phí hỗ trợ chi thường xuyên. Chính vì việc cắt bỏ phần chi thường xuyên đó, trong 10 năm qua, số trường càng tự chủ tăng, mức độ tự chủ càng cao thì phần hỗ trợ kinh phí từ Nhà nước giảm dần.

“Đây là thực tế, gây khá nhiều khó khăn cho các trường đại học trong việc phát triển chất lượng giáo dục đào tạo và phát triển cho đội ngũ giảng viên”, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nói.

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT cũng cho rằng, việc các trường tự chủ có những bất cập. đã được Đảng, Nhà nước nhìn nhận và trong các chỉ đạo gần đây, cũng chỉ đạo Bộ GD-ĐT phối hợp với Bộ Tài chính xem xét điều chỉnh yếu tố tài chính trong tự chủ đại học, để các trường có độ tự chủ rất cao, nhưng vẫn có được sự hỗ trợ chủ đạo của Nhà nước đối với giáo dục đại học.

Đại biểu Lê Thị Song An (Đoàn ĐBQH tỉnh Long An). Ảnh: Quốc hội

Đại biểu Lê Thị Song An (Đoàn ĐBQH tỉnh Long An) cũng đề cập tới rào cản trong tự chủ đại học, như thiếu chính sách thu hút giảng viên chất lượng cao; thiếu chính sách hợp tác công - tư trong đào tạo chất lượng cao... Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết giải pháp, lộ trình để các trường đại học khắc phục, đảm bảo cơ chế tự chủ hiệu quả thời gian tới.

Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, việc tự chủ trong trường đại học vừa qua thực hiện tốt, đem lại sức sống cho các trường. Tuy vậy, cần điều chỉnh và hoàn thiện chính sách tự chủ này trong quá trình sửa đổi Luật Giáo dục đại học.

Theo Bộ trưởng, tự chủ đại học hiện được tính toán dựa trên tự chủ tài chính và đây là bất cập. Vì vậy cần tách bạch giữa tự chủ tài chính và chính sách tự chủ cho các trường đại học. Thay vào đó, Nhà nước sẽ xem xét đặt hàng, hỗ trợ học bổng cho sinh viên... như một trong số hình thức để tăng tài chính cho các trường.

Đại biểu Nguyễn Danh Tú (Đoàn ĐBQH tỉnh Kiên Giang). Ảnh: Quốc hội

Đại biểu Nguyễn Danh Tú (Đoàn ĐBQH tỉnh Kiên Giang) đề cập đến thực trạng, cùng với tự chủ đại học và đa dạng hóa tuyển sinh, nhiều trường tăng hết công suất tuyển sinh để có nguồn thu từ học phí. Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao.

"Đề nghị Bộ trưởng cho biết nguyên nhân, trách nhiệm quản lý, giải pháp để giáo dục đại học góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, thực học, thực nghiệm, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt", đại biểu hỏi.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, vấn đề đại biểu nêu "cũng là hiện tượng có thật ở một số trường đại học, nhưng không phải tất cả". Một số trường đại học không trong nhóm đầu nhưng quy mô 30.000-50.000 sinh viên cũng là câu chuyện có thật.

Cũng theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, học phí đại học tại Việt Nam, nếu so với mức thu nhập người dân, nhất là những gia đình khó khăn cho con đi học thì cũng là áp lực. Học phí đại học công lập ở Việt Nam, mức trung bình khoảng 25 triệu đồng/năm. Một số khối ngành học phí thấp hơn.

So sánh với các trường đại học của Mỹ, Bộ trưởng cho biết, mức học phí bình quân mỗi năm 55.000-60.000 USD, với các trường nhóm đầu là 70.000-80.000 USD. Mức học phí đại học bình quân ở Việt Nam chỉ bằng 1/50 mức bình quân so với các trường đại học của Mỹ.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho rằng, với số tiền như vậy, trong khi các trường còn vận hành và lo các chi phí khác, thì buộc phải tăng quy mô, lấy quy mô bù vào để có khoản thu vận hành trong trường. Một số trường có nguồn thu từ dịch vụ, hỗ trợ ngân sách, thu từ nghiên cứu khoa học... cũng rất ít.

Nhìn nhận việc tuyển sinh quy mô lớn sẽ gây ra hệ lụy với giáo dục đào tạo và chất lượng dạy học, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT nêu giải pháp là kiểm soát nghiêm, đảm bảo chất lượng tuyển sinh để buộc các trường tuân thủ điều kiện về tỷ lệ tuyển sinh, nâng cao chất lượng. Đồng thời cũng phải tính đến việc các trường công lập cần hỗ trợ của Nhà nước, chứ không thể chỉ để trông chờ thuần túy học phí...