Giáo dục đại học cần bứt phá trước vận hội lớn

Phát biểu khai mạc hội nghị, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh, hội nghị năm nay được diễn ra trong bối cảnh Bộ Chính trị vừa ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phát phát triển GD&ĐT, trong đó khẳng định GDĐT là quốc sách hàng đầu, nhân tố quyết định tương lai dân tộc. Nghị quyết mở ra cơ hội nhưng cũng đặt ra nhiều yêu cầu mới, đặc biệt với giáo dục đại học.

Bên cạnh các công việc thường xuyên, hội nghị năm nay còn phải giải quyết nhiều vấn đề lớn trong bối cảnh đất nước có nhiều chính sách mới, trong đó có Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đảng ủy Bộ GD&ĐT cũng được giao nhiệm vụ chuẩn bị phương án sắp xếp tổ chức Đảng trong các cơ sở giáo dục đại học.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại hội nghị.

Theo báo cáo, năm học 2024 - 2025 đánh dấu bước tiến quan trọng trong công tác tuyển sinh, đào tạo, nghiên cứu khoa học và kiểm định chất lượng giáo dục đại học. Với những chính sách đổi mới, chuyển đổi số mạnh mẽ và sự gắn kết giữa nhà trường - doanh nghiệp - nhà nước, giáo dục đại học Việt Nam đang từng bước khẳng định vai trò trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.

Dự kiến định hướng nhiệm vụ trọng tâm năm học 2025 - 2026 với giáo dục đại học, đó là tập trung triển khai thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo và Nghị quyết số 57- NQ/TW, về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; huy động mọi nguồn lực để nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động, tạo bước chuyển biến mạnh mẽ về chất lượng đào tạo và nghiên cứu trong toàn hệ thống; chuẩn bị tốt các tiền đề cho giai đoạn phát triển mới của giáo dục đại học, thực hiện đột phá chiến lược về nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực, ngành trọng điểm.

Phát biểu tại hội nghị, ông Nguyễn Thanh Hùng, đại diện Đại học Bách khoa Hà Nội, cho rằng cùng với xu thế toàn cầu, giáo dục đại học Việt Nam cần chủ động hơn trong việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) vào đào tạo, nghiên cứu và quản trị.

Tuy nhiên, trước thách thức trong việc sử dụng AI, giải pháp then chốt là hình thành các trung tâm AI trong giáo dục đại học, coi đó là hạt nhân để nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực và thử nghiệm những mô hình giảng dạy, quản trị mới. Đồng thời, ông đề xuất phải đầu tư hạ tầng dữ liệu và điện toán hiện đại, xây dựng cơ sở dữ liệu giáo dục thống nhất, phát triển nhân lực AI, thúc đẩy hợp tác công - tư và hoàn thiện khung pháp lý, chính sách, qua đó vừa phát huy lợi ích của AI, vừa bảo đảm chất lượng và tính liêm chính học thuật.

Ông Trần Việt Dũng, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh, đề xuất một số giải pháp kiểm soát chất lượng đầu vào và đầu ra đối với các ngành đào tạo trong lĩnh vực pháp luật. Theo đó, việc thống nhất chuẩn đầu vào cho các ngành, các cơ sở đào tạo, đồng thời tăng cường giám sát chặt chẽ chất lượng đầu ra được coi là yêu cầu tất yếu nhằm bảo đảm chất lượng nguồn nhân lực pháp lý trong bối cảnh hội nhập quốc tế và chuyển đổi số sâu rộng.

Phát biểu kết luận hội nghị, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh: “Chúng ta đang đứng trước cơ hội lớn để phát triển giáo dục đại học. Đây là thời cơ, là thời vận, là điểm bứt phá quan trọng. Nếu không kịp thời nắm bắt, phát huy lợi thế, chúng ta sẽ lỡ nhịp”. Qua hội nghị này, Bộ trưởng mong muốn toàn ngành cùng chung tay hành động để nắm bắt thời cơ hiếm có.

Các đồng chí lãnh đạo chủ trì hội nghị.

Theo Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn, với Nghị quyết số 71-NQ/TW, tinh thần chỉ đạo mang tính định hướng của Bộ Chính trị là: Cách nhìn đúng hơn về vị trí, vai trò của giáo dục đại học với đầu tư tương xứng; mong muốn các trường đại học phát triển tốc độ nhanh, mạnh hơn, định hướng rõ ràng hơn nữa, từ đó có được đội ngũ nhân lực trình độ cao, đặc biệt trong lĩnh vực quốc gia đang có nhu cầu lớn.

Trong quá trình tham mưu xây dựng Nghị quyết số 71-NQ/TW, Bộ GD&ĐT đã kiên trì đưa vào nội dung đột phá quan điểm phát huy cao nhất quyền tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học, không phụ thuộc vào mức độ tự chủ tài chính. Đây được coi là nền tảng quan trọng cho đổi mới, mở ra cơ hội phát triển mạnh mẽ cho toàn bộ hệ thống giáo dục đại học.

Với chủ trương không tổ chức hội đồng trường trong các cơ sở công lập, trừ các trường có thỏa thuận quốc tế, thực hiện bí thư cấp uỷ kiêm người đứng đầu, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn nhấn mạnh, cần đổi mới, tăng cường vai trò lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của tổ chức đảng, nhất là vai trò người đứng đầu cấp uỷ trong các cơ sở giáo dục. Thời gian tới, Bộ GD&ĐT sẽ quy định tiêu chuẩn, điều kiện với vị trí Bí thư, Hiệu trưởng để các trường thực hiện.

Quang cảnh hội nghị.

Theo Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn, quan điểm của Bộ GD&ĐT là khắc phục tình trạng manh mún, nhỏ lẻ, thiếu phát triển giữa các trường, đặc biệt là những trường gần nhau về lĩnh vực. Tinh thần là sắp xếp để các trường mạnh lên. Đồng thời, Bộ cũng đang sửa đổi Luật Giáo dục đại học với nguyên tắc là “nắm chắc cái cần nắm, buông dứt khoát cái cần buông”. Bộ chủ quản sẽ tập trung vào ba việc: cấp phép, rút phép, giải thể; bổ nhiệm, miễn nhiệm, điều động, luân chuyển lãnh đạo; phê duyệt chiến lược, mục tiêu, sứ mệnh của trường công lập.

Về vấn đề tự chủ của các cơ sở giáo dục đại học không phụ thuộc vào độ tự chủ tài chính, Bộ trưởng cho biết, sắp tới sẽ ban hành nghị định riêng. Bộ sẽ tham mưu cho Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chuyển mạnh từ hỗ trợ kinh phí thường xuyên sang hình thức đặt hàng, hỗ trợ trực tiếp qua người học, để trường chủ động hơn về nguồn thu.

Bộ trưởng yêu cầu các trường triển khai nhanh hơn một số lĩnh vực đào tạo có gắn kết với nhu cầu công nghệ cao; triển khai nhanh hơn quá trình chuyển đổi số, áp dụng trí tuệ nhân tạo trong toàn ngành. Cùng với đó, hiện có hai cơ sở dữ liệu kết nối VNeID: học bạ số và văn bằng số, hồ sơ học tập suốt đời của công dân sẽ được tích hợp với VNeID… Đây là nhiệm vụ bắt buộc trong thời gian tới, các trường cần đặc biệt chú ý để cung cấp đầy đủ văn bản số.

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn cũng nhấn mạnh nhiệm vụ xây dựng kho học liệu mở, thu hút chuyên gia, giải quyết đầu tư công, triển khai Chương trình Mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa giáo dục đào tạo với nguồn lực rất lớn.