Giải trình việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống thuốc, thực phẩm giả

Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội phối hợp với Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường, Ủy ban Dân nguyện và Giám sát vừa tổ chức Phiên giải trình việc thực hiện chính sách, pháp luật về phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả.

Báo cáo tại phiên giải trình, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, thời gian qua, lực lượng quản lý thị trường (QLTT) phối hợp với các lực lượng chức năng phát hiện, xử lý nhiều vụ vi phạm về an toàn thực phẩm (ATTP), chuyển cơ quan điều tra nhiều vụ có dấu hiệu tội phạm.

Từ đầu năm 2024 đến hết tháng 6/2025: Về thực phẩm giả, lực lượng QLTT đã phát hiện, xử lý 11.610 vụ vi phạm; xử phạt trên 76,4 tỷ đồng; trị giá hàng hóa tịch thu trên 102,3 tỷ đồng; về dược phẩm, thực phẩm chức năng đã phát hiện, xử lý 345 vụ vi phạm, xử phạt trên 29 tỷ đồng, trị giá tang vật vi phạm trên 14 tỷ đồng.

Thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ trình Chính phủ ban hành Nghị định thay thế Nghị định số 98/2020/NĐ-CP, kịp thời khắc phục các nội dung không còn phù hợp, nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống, xử lý các hành vi vi phạm hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Đồng thời hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn về ATTP; bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật về ATTP với các hệ thống pháp luật khác, đặc biệt là về quy chuẩn, tiêu chuẩn.

Bộ Công Thương kiến nghị, Trung ương Đảng ban hành Nghị quyết chuyên đề về tăng cường quản lý chất lượng dược phẩm, thực phẩm, coi đây là một phần trong chiến lược bảo vệ sức khỏe nhân dân và an ninh y tế quốc gia; chỉ đạo các cấp ủy Đảng đưa nội dung phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả vào chương trình kiểm tra, giám sát thường kỳ.

Toàn cảnh phiên giải trình. Ảnh: Quốc hội

Đồng thời, lồng ghép nội dung phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả vào các nghị quyết về phát triển kinh tế - xã hội; giám sát trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan, địa phương trong việc để xảy ra tình trạng thuốc giả, thực phẩm giả từ đó nâng cao tính răn đe và hiệu quả quản lý.

Kiến nghị với Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sửa đổi Luật ATTP theo hướng đổi mới phương thức quản lý thực phẩm theo chuỗi sản xuất, truy xuất nguồn gốc, kiểm soát nguy cơ; quản lý sản phẩm thực phẩm dựa trên việc áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, quy trình sản xuất và công tác hậu kiểm, phù hợp với thực tế trong nước và đáp ứng các yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế.

Đối với chính quyền địa phương, Bộ Công Thương kiến nghị tăng cường trách nhiệm trong quản lý dược phẩm, ATTP, Chủ tịch UBND cấp tỉnh, cấp xã chịu trách nhiệm toàn diện, nếu để xảy ra tình trạng thuốc giả, thực phẩm giả trên địa bàn.

Tại phiên giải trình, đại biểu Quốc hội Đinh Ngọc Quý cho rằng, khi hiệu quả quản lý còn hạn chế, tình trạng thực phẩm giả lấn át thực phẩm thật trên thị trường thì đối tượng gánh chịu các hậu quả thực tế là người dân, người tiêu dùng. Do đó đại biểu đề nghị, lãnh đạo các bộ, ngành làm rõ việc thực hiện công tác tiền kiểm, hậu kiểm hiện nay, cũng như quan điểm quản lý nhà nước về vấn đề này.

Đại biểu Nguyễn Anh Trí, Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội đề nghị, cần quy định đúng thế nào hàng giả, hàng kém chất lượng và có chế tài xử lý phù hợp, đồng thời nghiên cứu định nghĩa rõ về “thực phẩm giả” tại Luật An toàn thực phẩm.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Tạ Văn Hạ đặt vấn đề truy trách nhiệm trong quản lý hàng giả, thực phẩm giả, cũng như công tác thanh tra, kiểm tra…

Trả lời các câu hỏi các đại biểu nêu, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho biết, để chứng minh được hàng giả phải trải qua một quy trình kiểm nghiệm cụ thể đã được quy định rõ, từ đó mới có căn cứ xử lý. Hiện Bộ Công Thương đang rà soát, nghiên cứu sửa đổi Nghị định 98/2020/NĐ-CP theo hướng có quy trình chặt chẽ và nhanh để phát hiện sớm được hàng giả.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Bộ Công Thương, thuốc giả và thực phẩm giả có lợi nhuận rất lớn, nên chắc chắn vẫn sẽ bị làm giả. Chế tài xử phạt đã có, kể cả xử lý hình sự, quan trọng nhất vẫn là cơ chế phát hiện nhanh, xử lý nhanh và xử lý nghiêm.

Về định nghĩa “hàng giả”, đây là nội dung được đặt ra ngay khi xây dựng Nghị định 98/2020/NĐ-CP, Bộ Công Thương tiếp thu và sẽ tiếp tục nghiên cứu để làm rõ khái niệm. Đồng thời ủng hộ Bộ Y tế đưa khái niệm “thực phẩm giả” vào Luật An toàn thực phẩm. Về câu chuyện hậu kiểm và tiền kiểm, Thứ trưởng Bộ Công Thương nêu quan điểm về cơ bản hướng sang hậu kiểm để đảm bảo môi trường đầu tư kinh doanh…

Tại phiên giải trình, lãnh đạo Bộ Y tế, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Công an đã làm rõ các câu hỏi đại biểu nêu liên quan đến vấn đề: Truyền thông, quảng cáo thuốc; giải pháp nâng cao năng lực Trung tâm kiểm nghiệm tại Trung ương và địa phương; giải pháp nâng cao phát hiện thuốc giả, thực phẩm giả; giải pháp khắc phục những hạn chế, bất cập trong tổ chức, thực hiện chính sách pháp luật về phòng, chống thuốc giả, thực phẩm giả trong thời gian tới…

Kết luận phiên giải trình, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh cho biết, trong dự thảo Kết luận phiên giải trình cũng đã nêu lên các khó khăn, hạn chế cùng 5 nhóm giải pháp.

Từ những nhóm giải pháp đó, Thường trực Ủy ban Văn hóa và Xã hội đã đề xuất, kiến nghị cụ thể đối với Quốc hội, Chính phủ và đề nghị Chính phủ chỉ đạo các bộ, địa phương thực hiện để tháo gỡ các khó khăn, hạn chế, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này, bảo đảm rõ người, rõ việc.