Giải pháp nào thu hút nguồn chất xám

	Gỡ vòng kim cô để Việt Nam 'rộng cửa'
	Muốn thu hút nhân tài: Phải trao tính tự chủ cho người đứng đầu

Đây là con số khá khiêm tốn so với tiềm năng trong gần 4 triệu người Việt Nam ở nước ngoài. Điều này cũng cho thấy, việc thu hút, phát huy và khai thác nguồn chất xám này chưa hiệu quả như mong muốn.

Theo TS Nguyễn Xuân Sáng, Trung tâm Hợp tác nghiên cứu và phát triển công nghệ Singapore: “Có hai cách để thu hút nguồn chất xám. Thứ nhất là làm tăng nó lên, người Việt Nam ở nước ngoài là nguồn chất xám cần hỗ trợ để phát triển. Thứ hai là cần phải sử dụng nó một cách sáng tạo. Không cần phải bắt buộc người Việt Nam ở nước ngoài phải trực tiếp về nước, mà có thể thu hút họ bằng cách khuyến khích họ mở công ty, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ nghiên cứu ở Việt Nam hay đặt hàng họ nghiên cứu cho mình. Ngoài ra, chúng ta có thể nhờ người Việt Nam ở nước ngoài làm cầu nối với nguồn công nghệ tiên tiến ở nước ngoài”.

Cần có chính sách ưu đãi để cuốn hút các trí thức, nhà khoa học người Việt ở nước ngoài

Còn đứng ở góc độ nhà quản lý, ông Trần Đắc Hiến, Vụ trưởng Vụ Tổ chức và cán bộ, Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, để thu hút và phát huy vai trò của mạng lưới trí thức, nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài về phục vụ đất nước cần phải thực hiện đồng bộ một số giải pháp như: Đầu tiên là cần có chính sách đãi ngộ đột phá và đồng bộ về lương, phụ cấp, thủ tục xuất nhập cảnh và cư trú, ngoại hối, thuế và phí, về nhà ở và hỗ trợ ổn định cuộc sống cho nhà khoa học và gia đình, tôn vinh và bảo vệ quyền lợi chính đáng của các nhà khoa học… để động viên, khuyến khích và giữ chân được các nhà khoa học giỏi của Việt Nam từ nước ngoài trở về. Các chính sách (bao gồm chính sách chung và chính sách cụ thể) cần cá biệt với từng đối tượng trong các lĩnh vực khoa học và công nghiệp cụ thể.

Bên cạnh đó, tạo môi trường làm việc thuận lợi để trí thức khoa học và công nghệ khi trở về nước làm việc có thể hợp tác và hòa nhập được với văn hóa, học thuật ở trong nước; tạo điều kiện làm việc thuận lợi về cơ sở vật chất, phòng thí nghiệm, trạm trại thực nghiệm hiện đại tương tự như ở các nước có nền khoa học phát triển để thu hút các nhà khoa học giỏi về nước. Đặc biệt, cần có sự gắn kết chặt chẽ và đồng bộ giữa chính sách thu hút với chính sách sử dụng trí thức khoa học công nghệ; việc thu hút phải xuất phát từ sử dụng, nếu không sẽ lãng phí, không hiệu quả và không giữ chân được nhà khoa học. Điều này đòi hỏi khi thu hút, sử dụng các trí thức khoa học công nghệ giỏi từ nước ngoài về làm việc cần phải xác định rõ nhiệm vụ và các dự án nghiên cứu cụ thể, gắn với mục tiêu sản phẩm cụ thể, tạo ra hiệu quả kinh tế – xã hội. Hiệu quả kinh tế – xã hội sẽ là thước đo để kiểm chứng tính đúng đắn của chính sách thu hút.

Đồng thời cũng cần thiết lập một mạng lưới chuyên gia khoa học và công nghệ là người Việt Nam ở nước ngoài. Việc xây dựng và phát triển mạng lưới chuyên gia khoa học có thể được thực hiện thông qua nhiều phương thức như hợp tác quốc tế trên các lĩnh vực, mạng lưới khoa học và công nghệ ở nước ngoài; quỹ VEF và một số quỹ tương tự; giới thiệu của các nhà khoa học Việt Nam nước ngoài…. Trên cơ sở đó, nắm bắt, trao đổi, thông tin với các nhà khoa học, mời họ tham dự hội nghị, hội thảo quốc tế, tham gia thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ, giảng dạy và các hoạt động tư vấn, phản biện ở trong nước… Các hoạt động này cần được duy trì thường xuyên nhằm tạo lập mối quan hệ thân thiện, hợp tác chặt chẽ giữa các thành viên của mạng lưới chuyên gia khoa học là người Việt Nam ở nước ngoài.

Ngoài ra, đã đến lúc đa dạng hóa và nâng cao hiệu quả các hình thức tập hợp, vận động trí thức người Việt Nam ở nước ngoài, nhất là trí thức trẻ và đặc biệt tranh thủ vận động, tiếp xúc những trí thức khoa học và công nghệ có uy tín và ảnh hưởng lớn trong cộng đồng khoa học ở nước ngoài. Khắc phục tư tưởng định kiến, mặc cảm với quá khứ của một bộ phận trí thức Việt kiều. Nội dung tuyên truyền cần tập trung vào việc cung cấp kịp thời, chính xác về chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước ta để trí thức Việt kiều biết trong nước cần gì và làm thế nào để họ có thể đóng góp trí tuệ và tâm huyết của mình cho đất nước.

S. Hoàng