Điều ít biết về ngôi chùa 300 tuổi ngự tại vườn Văn

Ngôi chùa mang tên ánh sáng tâm linh

Lánh xa những con phố ồn ào phố thị, chùa Linh Quang nằm ẩn sâu giữa vườn Văn tươi tốt, đầy bóng mát. Tuy nhỏ bé và xuống cấp, nhưng ngôi chùa vẫn toát lên vẻ cổ kính, linh thiêng và thanh tịnh.

Là người con xã Thanh Liệt, cũng là nhà nghiên cứu văn hóa lịch sử lâu năm tại xã, năm 2014 ông Tạ Minh Tâm tâm huyết ra mắt cuốn sách “Văn hóa làng Thanh Liệt trong văn hóa Thăng Long Hà Nội”. Ông từng đi các ngôi chùa, soi đèn pin viết chữ Hán, dịch tiếng Việt, ghi lại từng chi tiết nhỏ nhất về hình dáng, hoành phi, câu đối, màu sắc… để tìm hiểu lịch sử văn hóa của các ngôi chùa, trong đó có chùa Linh Quang.

Chùa Linh Quang hiện còn lại là một am thờ nhỏ nhưng là nơi linh thiêng mà người dân đến cúng lễ.

Theo ông Tạ Minh Tâm, chùa Linh Quang là một ngôi chùa cổ, được xây dựng vào khoảng năm 1740, thời vua Lê Cảnh Hưng. Hiện nay, chùa Linh Quang còn một số dấu tích về vật chất và còn nhiều câu chuyện tương truyền trong dân gian.

Chùa Linh Quang tới nay có niên đại gần 300 năm, có tên chữ là Linh Quang Tự - nghĩa là ánh sáng tâm linh, thiêng liêng. Chùa Linh Quang nằm trên mảnh đất nổi cao gọi là gò chùa. Gò đất này có diện tích rộng khoảng 300m2, có hình thù độc đáo, có dáng hình người (gọi là hình nhân) chân co, chân duỗi, đầu hướng Bắc, một tay chỉ vào trong thôn Văn. Thời xa xưa xung quanh chùa Linh Quang được trồng rất nhiều ổi, nên chùa còn có tên gọi khác là chùa Ổi.

Từ xa xưa gò chùa đã là nơi đất lành chim đậu, cây cối xanh tươi thu hút rất nhiều các loài chim đến sinh sống, tạo nên một không gian linh thiêng chứa đầy sắc màu thiên nhiên. Vào những năm 1968, có nhiều đoàn khảo cổ đến chùa Linh Quang tìm hiểu đã xác định những viên gạch xây chùa có niên đại vào thời nhà Lê.

Ngôi chùa được xây dựng có hậu cung, đại bái với quy mô nhỏ, với diện tích hơn 10m2, có ban thờ áp vào tường hậu, bục thờ ở chính giữa cung và hai bục nhỏ ở đại bái. Cung xây theo kiểu vòm cuốn, hai cửa nhỏ kiểu tò vò ra vào cuốn cong trước cung và đại bái. Trong chùa có 3 tượng Phật tam thế, tượng trưng cho quá khứ, hiện tại và tương lai…

Phía bên ngoài các loại cây dây leo tươi tốt bao trùm lên ngôi chùa. Vì có tuổi đời lâu năm, không được trùng tu nên ngôi chùa xuống cấp theo thời gian, nhiều viên ngói lợp chùa bị hư hỏng. Để bảo tồn và lưu giữ ngôi chùa thiêng, một số người dân đã thiết kế mái tôn, khung thép làm mái che cho chùa.

Tương truyền từ xa xưa khi nước ta bị xâm lược, chùa Linh Quang đã trở thành nơi cất giấu vàng bạc, châu báu của kẻ xâm lược. Về sau này, thế hệ hậu duệ của những kẻ xâm lược đã tìm đến chùa lấy trộm vàng bạc, châu báu cũng từ đây chùa Linh Quang hết thiêng và trở thành phế tích.

Sau này, 3 họ Tạ, Ngô, Phạm trong thôn Văn kết hợp thành liên chi họ (gọi là Dâu Nhất) sử dụng chùa Linh Quang làm nơi thờ tự. Sau cải cách ruộng đất năm 1956, do hoàn cảnh chiến tranh, và vận động của cuộc sống, các dòng họ lớn mạnh lên rồi tự tách ra sinh hoạt riêng.

Vào những năm 1948 chùa Linh Quang còn là nơi đặt trụ sở hoạt động cách mạng đầu tiên của người dân địa phương. Nơi đây từng là trụ sở hoạt động của nhiều nhà du kích nổi tiếng như Đặng Đình Châu, Đặng Đình Hỗ, Nguyễn Đăng Hữu… Trong đó, ông Đặng Đình Châu là người hoạt động cách mạng đầu tiên cũng là bí thư chi bộ đầu tiên của xã Quang Bằng.

Theo những người dân thôn Văn, chùa Linh Quang không khóa cửa bao giờ, cửa chùa luôn rộng mở để chào đón mọi người ghé thăm, cũng chính nhờ sự linh thiêng của ngôi chùa mà nhiều bảo vật có tuổi đời hàng trăm năm vẫn tồn tại tới ngày hôm nay.

Chờ đợi ngày “tái sinh”

Từ nhiều năm trước đây, nhân dân thôn Văn đã có nguyện vọng được tu bổ, tôn tạo lại chùa Linh Quang. Thời gian qua, chính quyền xã, huyện đã luôn quan tâm, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của nhân dân, tìm hiểu nguồn gốc, minh chứng khoa học để có phương án phù hợp.

Theo nhà nghiên cứu Tạ Minh Tâm, việc tu bổ, tôn tạo ngôi chùa cổ là nguyện vọng, là mong mỏi bấy lâu nay của người dân nơi đây. Bởi ngôi chùa này có nhiều nét cổ kính, giá trị lịch sử văn hóa mà trong quá trình nghiên cứu, viết sách khiến ông luôn đau đáu phục dựng.

Ông Nguyễn Duy Nhật, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Thanh Liệt cho hay, hiện nay, ô đất của chùa là một vườn cây, trong đó hiện còn sót lại phần hậu cung đại bái. Nhân dân đều đặn chăm sóc, lễ bái vào các ngày tuần rằm, mùng một và các ngày lễ lớn trong năm. Khu vực gò chùa hiện là nơi sinh hoạt tâm linh không thường xuyên, do di tích bị xuống cấp và chưa được bảo tồn đúng cách. Hiện chỉ còn am thờ nhỏ, bên trong còn tượng Phật. Nhiều yếu tố cảnh quan tự nhiên như cây nhãn cổ, giếng mắt ngọc cần được bảo tồn do khu đất đã bị ảnh hưởng bởi rác thải và đô thị hóa​.

Nhà nghiên cứu văn hóa lịch sử Tạ Minh Tâm tại Tọa đàm giá trị lịch sử văn hoá chùa Linh Quang ngày 13/12.

Theo Tiến sĩ Nguyễn Đạt Thức (Cục Di sản văn hóa), hiện nay, chùa Linh Quang, thôn Văn, xã Thanh Liệt bước đầu đã được đưa vào danh mục kiểm kê của Thành phố. Để tu bổ, tôn tạo chùa Linh Quang cần có sự vào cuộc của chính quyền và nhân dân. Chính quyền cần có liên hệ mật thiết với các cơ quan của Thành phố để nhận diện di tích. Việc tu bổ, tôn tạo cần thực hiện theo quy định của Luật Di sản văn hóa để di tích đáp ứng được nhu cầu của nhân dân.

Là người trực tiếp thăm, tìm hiểu chùa Linh Quang, Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Lâm Biền cho biết, ông đã xuống thôn Văn, đã vào thăm, tìm hiểu di tích. Ông thấy lòng người, tâm trí, nguyện vọng đẹp đẽ của người dân thôn Văn. Chùa có tên cổ là Linh Quang Tự - là ánh sáng linh thiêng của đạo Phật để dẫn chúng sinh đến chỗ giác ngộ, dạy con người đi vào con đường trí tuệ.

Phó giáo sư, Tiến sĩ Trần Lâm Biền cho rằng chùa được tu bổ, tôn tạo phải mang bản sắc văn hoá dân tộc Việt Nam, phục vụ đời sống tinh thần của cộng đồng cư dân địa phương. Bên cạnh đó cần sự hỗ trợ nhiều hơn nữa từ ngành di sản văn hoá, khảo cổ học và cần sự đồng lòng, chung tay của lãnh đạo chính quyền các cấp, các sở, ngành của thành phố Hà Nội và cộng đồng dân cư tại xã Thanh Liệt.

Bảo Thoa