Đề xuất phạt tù, phạt tiền tới 400 triệu đồng đối với hành vi sa thải lao động trái luật

Đây là thông tin được nêu tại dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi) năm 2025.

Có thể bị phạt 400 triệu đồng nếu gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng

Theo Điều 162 dự thảo, người vì vụ lợi hoặc động cơ cá nhân buộc công chức, viên chức thôi việc, sa thải người lao động trái pháp luật, hoặc cưỡng ép, đe dọa họ phải nghỉ việc và gây hậu quả nghiêm trọng sẽ bị phạt tiền từ 20 - 200 triệu đồng, hoặc phạt cải tạo không giam giữ tối đa 1 năm, hoặc phạt tù 3 tháng đến 1 năm.

Nếu hành vi nhằm vào từ hai người trở lên, phụ nữ đang mang thai, người nuôi con dưới 12 tháng tuổi, làm nạn nhân tự sát hoặc gây hậu quả rất nghiêm trọng, khung hình phạt tăng lên 100 - 400 triệu đồng hoặc tù 1 đến 3 năm.

Ngoài các hình phạt trên, người phạm tội có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định trong thời gian 1 đến 5 năm.

Như vậy, trần tiền phạt ở cả hai khung đều gấp đôi Bộ luật Hình sự 2015, trong khi mức tù giữ nguyên nhưng phạm vi áp dụng rộng hơn.

Bộ Công an đề nghị nâng trần phạt tiền lên 400 triệu đồng, đồng thời giữ mức tù tối đa 3 năm đối với hành vi buộc thôi việc, sa thải người lao động trái pháp luật. (Ảnh minh hoạ)

Trong tờ trình 155/TTr-BCA gửi Chính phủ, Bộ Công an đánh giá nhiều quy định về trách nhiệm hình sự còn quá nhẹ, chưa đủ tính răn đe, chưa phù hợp với tình hình, diễn biến của tội phạm, chưa phù hợp với tình hình phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, chưa góp phần giải quyết các vấn đề gây bức xúc trong xã hội...

Song hành với chế tài hình sự, Điều 41 Bộ luật Lao động 2019 vẫn buộc doanh nghiệp nhận lao động trở lại, trả đủ lương, đóng bảo hiểm xã hội cho thời gian mất việc và đền bù ít nhất hai tháng lương; quy định mới vì vậy đóng vai trò lớp bảo vệ thứ hai, tăng tính cưỡng chế nhưng không thay thế nghĩa vụ dân sự.

Nếu được thông qua, luật dự kiến có hiệu lực sau 45 ngày công bố; kèm theo là thông tư hướng dẫn xác định “hậu quả nghiêm trọng” nhằm hạn chế hình sự hóa tranh chấp lao động thông thường.

Hành vi sa thải thế nào là trái luật?

Sa thải lao động trái luật là hành vi chấm dứt hợp đồng lao động của người sử dụng lao động nhưng không tuân thủ đúng các quy định của pháp luật. Theo quy định của Bộ luật Lao động và các văn bản hướng dẫn, sa thải được xem là trái pháp luật khi vi phạm một hoặc nhiều tiêu chí sau:

Đầu tiên, việc sa thải được coi là trái luật nếu không có căn cứ pháp lý rõ ràng. Điều này có nghĩa là người sử dụng lao động chấm dứt hợp đồng lao động mà không thuộc các trường hợp được phép sa thải theo quy định của pháp luật, chẳng hạn như không đủ điều kiện về sức khỏe, không hoàn thành công việc theo hợp đồng, hoặc vi phạm kỷ luật lao động ở mức độ nghiêm trọng quy định.

Thứ hai, sa thải lao động trái luật còn xảy ra khi người sử dụng lao động không tuân thủ đúng trình tự, thủ tục xử lý kỷ luật lao động. Bộ luật Lao động và các nghị định hướng dẫn quy định cụ thể về việc chứng minh lỗi của người lao động, các bước tiến hành họp xem xét kỷ luật, sự tham gia của tổ chức đại diện tập thể lao động tại cơ sở, và việc lập biên bản. Nếu các bước này không được thực hiện đầy đủ hoặc đúng quy định, quyết định sa thải có thể bị coi là vô hiệu.

Thứ ba, sa thải cũng là trái luật nếu thực hiện khi đã hết thời hiệu xử lý kỷ luật lao động hoặc người ra quyết định sa thải không có thẩm quyền. Pháp luật có quy định rõ về thời hạn mà trong đó người sử dụng lao động có thể áp dụng hình thức kỷ luật sa thải.

Thứ tư, người ra quyết định không có thẩm quyền: Quyết định sa thải phải do cá nhân có thẩm quyền theo nội quy lao động của doanh nghiệp ban hành. Nếu không, quyết định này có thể bị khiếu nại hoặc khởi kiện để yêu cầu hủy bỏ.

Việc sa thải, buộc thôi việc trái pháp luật không chỉ là vi phạm quyền làm việc, mà còn đẩy người lao động và gia đình họ vào hoàn cảnh bất ổn cả về kinh tế lẫn tinh thần. Thực tế cho thấy, dù Luật Lao động, Luật Cán bộ, công chức và nhiều văn bản khác đã có quy định chặt chẽ, nhưng việc xử lý những hành vi vi phạm trong thực tế còn nhẹ, chủ yếu dừng ở mức xử phạt hành chính hoặc hòa giải.

Đề xuất của Bộ Công an lần này là một tín hiệu mạnh mẽ, thể hiện quyết tâm của Nhà nước trong việc bảo vệ người lao động, công chức, viên chức khỏi những hành vi tùy tiện, lợi dụng chức vụ để xâm phạm quyền lợi của người khác.

Quan trọng hơn, nếu được thông qua và thực thi nghiêm minh, quy định này sẽ tạo ra sức răn đe thực chất, buộc các doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức phải hành xử có trách nhiệm và thượng tôn pháp luật.

Tuy vậy, để luật thực sự đi vào cuộc sống, ngoài quy định cụ thể, cần có hệ thống giám sát chặt chẽ, sự vào cuộc của tổ chức công đoàn và đặc biệt là nâng cao năng lực pháp lý, khả năng tự bảo vệ mình của người lao động.