Đầu tư Cảng hàng không Gia Bình gắn với đảm bảo sinh kế cho người dân nằm trong phạm vi dự án

Chiều 8/12, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội đã thảo luận về Chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Gia Bình.

Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn ĐBQH Lâm Đồng) nhất trí với sự cần thiết đầu tư Cảng hàng không quốc tế Gia Bình với cơ sở chính trị, pháp lý và cơ sở thực tiễn như Tờ trình của Chính phủ đã nêu.

Đại biểu đồng tình với nhận định của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, dự án đã có vị trí rõ ràng trong hệ thống quy hoạch quốc gia và cần tiếp tục rà soát để đảm bảo tính thống nhất với quy hoạch của tỉnh Bắc Ninh, nhất là khi hợp nhất giữa Bắc Ninh và Bắc Giang.

Về quy mô và mục tiêu, đại biểu thống nhất với định hướng đầu tư một cảng hàng 4F theo tiêu chuẩn của Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế để có khả năng phục vụ các loại tàu bay thân rộng, đường dài, đáp ứng mục tiêu trở thành trung tâm, trung chuyển trong khu vực phía Bắc.

Tuy nhiên, theo ông Mai, như báo cáo thẩm tra nêu rõ một số chỉ tiêu kỹ thuật, đặc biệt chỉ tiêu đạt 5 sao hoặc các chỉ tiêu Net Zero... cần được làm lượng hóa và làm rõ phù hợp với các điều kiện tài chính kỹ thuật, tránh đặt mục tiêu quá cao dẫn đến đội tổng mức đầu tư, kéo dài thời gian thu hồi vốn và ảnh hưởng tới tính khả thi của dự án.

Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn ĐBQH Lâm Đồng). (Ảnh: Quốc hội)

Đề cập đến tiến độ, đại biểu Dương Khắc Mai cho rằng, đây là một dự án có tiến độ yêu cầu gấp nhất trong các dự án hạ tầng quy mô lớn từng trình Quốc hội, đặt ra áp lực rất lớn về bồi thường, giải phóng, tái định cư, với khoảng 7.100 hộ dân bị ảnh hưởng và khoảng 18.800 ngôi mộ di dời.

Vì vậy, đại biểu hoàn toàn đồng tình với việc đề nghị áp dụng cơ chế đặc biệt, trong đó Nghị quyết cần quy định cụ thể về trình tự, thủ tục, thẩm quyền và trách nhiệm của Ủy ban Nhân dân tỉnh trong việc phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, trách nhiệm của cán bộ, các bộ, ngành trong việc hướng dẫn và phối hợp xử lý vướng mắc.

Ông Mai đề nghị phải tuyên truyền tốt đảm bảo tính thuyết phục; phải có chính sách về đền bù tái định cư cho người dân và đảm bảo hiệu quả về kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh.

“Tôi thống nhất cao với đề xuất của Chính phủ và nhất trí ban hành Nghị quyết chấp thuận chủ trương đầu tư dự án đi kèm với yêu cầu cụ thể về cơ chế đặc thù, giám sát tài chính, giám sát tiến độ xử lý tác động môi trường và đảm bảo tính lưỡng dụng của cảng hàng không”, đại biểu nói.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh) khẳng định rằng hoàn toàn ủng hộ chủ trương đầu tư Cảng hàng không Gia Bình tại Bắc Ninh.

Tuy nhiên, bên cạnh sự ủng hộ, nữ đại biểu muốn làm rõ những băn khoăn rất lớn và hoàn toàn chính đáng của cử tri, nhất là về tác động an sinh, sinh kế, tương lai của 7.100 hộ gia đình bị ảnh hưởng, trong đó có 5.800 hộ phải tái định cư.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Đoàn ĐBQH Thành phố Hồ Chí Minh). (Ảnh: Quốc hội)

Theo bà, khi thu hồi đất quy mô lớn, với hơn 7.100 hộ, thì điều người dân lo nhất không phải là giá đền bù cao hay thấp, mà là họ sẽ sống bằng gì sau khi cầm tiền đền bù; họ có việc làm hay không; con cái họ có nơi học hành ổn định hay không; họ có bị đẩy ra khỏi không gian sống của mình hay không?

Những nỗi lo này hoàn toàn xác đáng. Bởi vì dù sân bay mở ra cơ hội rất lớn, nhưng vị trí việc làm trong sân bay đòi hỏi trình độ cao, từ an ninh hàng không, kỹ thuật mặt đất, điều hành, thương mại phi hàng không, đến logistic.

Điều này dẫn đến một thực tế, không phải cứ ưu tiên người dân địa phương là họ có thể vào làm tại sân bay. Ngay cả khi có ưu tiên tuyển dụng, nhưng nếu không đáp ứng điều kiện chuyên môn, họ cũng không thể đảm nhiệm. Điều này tạo ra khe hở an sinh mà nếu chúng ta không nhìn rõ ngay từ bây giờ, sẽ trở thành “điểm nghẽn xã hội” trong 5-10 năm tới.

Nữ đại biểu tạm đánh giá, trong tổng số 7.100 hộ bị ảnh hưởng, ước tính khoảng 20-25% là lao động trẻ, có khả năng đáp ứng yêu cầu đào tạo 2-5 năm để làm việc trong các ngành dịch vụ liên quan sân bay. Nhưng khoảng 75% còn lại là lao động trung niên, lớn tuổi, việc chuyển đổi nghề nghiệp theo các tiêu chuẩn hàng không là gần như bất khả thi. Vậy sau 5-10 năm, khi sân bay đi vào hoạt động, họ sẽ làm gì?

Theo bà, nếu không có giải pháp bài bản, thực tế sẽ lặp lại bài học đau xót từ nhiều nơi: Tiền đền bù chi tiêu dần rồi cạn; không có nghề ổn định, nguy cơ rơi vào nghèo; áp lực xã hội, tệ nạn, mâu thuẫn thế hệ tăng lên; người địa phương bị “ra rìa” trong chính quê hương mình.

Vì vậy, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân đề nghị Quốc hội yêu cầu bắt buộc có đánh giá tác động đến đời sống người dân, tương tự đánh giá môi trường và đánh giá này phải độc lập, minh bạch. Kết quả đánh giá phải được dùng để thiết kế các chính sách sinh kế dài hạn, chứ không chỉ là đền bù một lần.

Đồng thời, tái định cư phải là “tái lập cuộc sống”, không chỉ là “bố trí chỗ ở”, phải bảo đảm ba yếu tố: Không gian sống phù hợp với thói quen văn hóa, sinh hoạt của người dân; khoảng cách gần việc làm hoặc tạo việc làm ngay trong khu; hỗ trợ thích nghi cuộc sống đô thị.

Cũng theo đại biểu, nhà đầu tư phải có trách nhiệm ngoài phần đền bù phải đồng hành với đời sống của người dân. Dự án hưởng lợi từ đất đai, từ ưu thế phát triển hạ tầng, thì nhà đầu tư không thể chỉ “trả tiền xong rồi hết trách nhiệm” mà cần góp vốn bắt buộc vào Quỹ Phát triển sinh kế vùng dự án; công khai cam kết trách nhiệm xã hội trong từng giai đoạn dự án; nếu không thực hiện nghĩa vụ an sinh thì phải chịu chế tài.

Chỉ khi làm được như vậy, chúng ta mới bảo đảm rằng không ai bị bỏ lại phía sau, người dân yên tâm đồng hành với Nhà nước, dự án phát triển thật sự mang lại sự thịnh vượng lâu dài.