Cố tình trốn đóng bảo hiểm xã hội: Đơn vị, doanh nghiệp sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự

Hàng loạt doanh nghiệp lớn nợ BHXH với số tiền lên tới vài chục tỷ đồng

Đứng đầu danh sách chậm đóng BHXH là Công ty Cổ phần anh ngữ APAX, địa chỉ số 149 Trung Kính, Cầu Giấy, chậm đóng trên 61 tỷ đồng. Tiếp theo là Công ty Cổ phần LILAMA3, số 86, đường Tân Xuân, phường Xuân Đỉnh, Bắc Từ Liêm chậm đóng trên 47 tỷ đồng. Đứng thứ 3 trong danh sách là Công ty Cổ phần Cầu số 12, số 463 Nguyễn Văn Linh, phường Phúc Đồng, Long Biên chậm đóng trên 30 tỷ đồng.

Trong số 23 doanh nghiệp chậm đóng với số tiền từ trên 10 tỷ đồng tới trên 61 tỷ đồng có 3 doanh nghiệp chậm đóng với số tiền trên 10 tỷ đồng là Công ty Cổ phần Cơ khí và Xây lắp, Công ty Cổ phần Ô tô 1-5 và Công ty Cổ phần Đầu tư cơ khí và Xây dựng Hà Nội.

Tổng danh sách các đơn vị chậm đóng bảo hiểm đợt này lên tới 33,894 đơn vị. Công ty Cổ phần Đầu tư và Xây dựng Phương Thế Anh đứng cuối danh sách và cũng là công ty có số tiền chậm đóng bảo hiểm thấp nhất: 1,061,432 đồng.

Cùng với việc đẩy mạnh tuyên truyền, tới đây các cơ quan chức năng sẽ siết chặt hành vi cố tình trốn đóng BHXH, bảo hiểm y tế… (Ảnh: T.C).

Theo bà Dương Thị Minh Châu, Trưởng Phòng Tuyên truyền và Hỗ trợ người tham gia, BHXH Khu vực 1, bắt đầu từ ngày 1/7/2025 khi áp dụng Luật BHXH mới, đối với số tiền BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp mà người sử dụng lao động có trách nhiệm đóng theo quy định của Luật BHXH số 58/2014/QH13, Luật Việc làm số 38/2013/QH13 nhưng đến hết ngày 30/6/2025 mà không đóng hoặc không đóng đầy đủ thì bị xử lý theo quy định về chậm đóng, trốn đóng của Luật BHXH số 41/2024/QH15.

Luật cũng quy định rõ thế nào là hành vi chậm đóng và hành vi trốn đóng BHXH. Cụ thể, hành vi chậm đóng là khi chưa đóng hoặc đóng chưa đầy đủ số tiền phải đóng theo hồ sơ tham gia BHXH bắt buộc, bảo hiểm tự nguyện đã đăng ký kể từ sau ngày đóng BHXH chậm nhất theo quy định; Không đăng ký hoặc đăng ký không đầy đủ số người phải tham gia BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp trong thời hạn 60 ngày kể từ ngày hết thời hạn quy định.

Còn hành vi trốn đóng, sau 60 ngày kể từ ngày hết thời hạn quy định mà người sử dụng lao động không đăng ký hoặc đăng ký không đầy đủ số người phải tham gia BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp; Đăng ký tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp thấp hơn quy định; Không đóng hoặc đóng không đầy đủ số tiền đã đăng ký BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp sau 60 ngày kể từ ngày đóng BHXH bảo hiểm thất nghiệpchậm nhất và đã được cơ quan có thẩm quyền đôn đốc theo quy định.

Bà Dương Thị Minh Châu cho biết, các chế tài buộc người sử dụng lao động phải thực hiện nghĩa vụ của mình đối với BHXH gồm: Bắt buộc đóng đủ số tiền chậm đóng, trốn đóng; Nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền và số ngày chậm đóng, trốn đóng vào quỹ BHXH, quỹ bảo hiểm thất nghiệp.

“Như vậy, trường hợp chậm đóng bị xử phạt vi phạm hành chính. Còn trốn đóng bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự; Không xem xét trao tặng các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng đối với doanh nghiệp chậm đóng, trốn đóng”, bà Dương Thị Minh Châu nói.

Áp dụng bộ Luật Hình sự cho hành vi trốn đóng bảo hiểm

Phân tích Luật BHXH mới, Luật sư Nguyễn Thị Thịnh, Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội cho rằng Điều 9, Luật BHXH nói rõ 10 hành vi bị nghiêm cấm gồm: Chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp; Chiếm dụng tiền hưởng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp; Cản trở, gây khó khăn hoặc làm thiệt hại đến quyền, lợi ích hợp pháp của đối tượng tham gia, thụ hưởng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp; Gian lận, giả mạo hồ sơ trong việc thực hiện BHXH, bảo hiểm thất nghiệp; Sử dụng quỹ BHXH, quỹ bảo hiểm thất nghiệp trái pháp luật; Truy cập, khai thác, cung cấp cơ sở dữ liệu về BHXH, bảo hiểm thất nghiệp trái pháp luật; Đăng ký, báo cáo sai sự thật; cung cấp thông tin không chính xác về BHXH, bảo hiểm thất nghiệp; Thông đồng, móc nối, bao che, giúp sức cơ quan, tổ chức, cá nhân thực hiện hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, bảo hiểm thất nghiệp; Cầm cố, mua bán, thế chấp, đặt cọc sổ BHXH dưới mọi hình thức; Hành vi khác theo quy định của luật.

Điều 132 về: “Xử lý vi phạm pháp luật về BHXH” quy định, cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm quy định của Luật này, tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử phạt vi phạm hành chính, xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.

Luật sư Thịnh cho rằng, mặc dù Luật BHXH không đề cập tới hình thức truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các cá nhân, cơ quan, tổ chức vi phạm. Tuy nhiên, Điều 216 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 đã quy định rõ các khung xử lý hành vi trốn đóng BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động.

Cụ thể, đối với cá nhân phạm tội phải chịu mức phạt tiền từ 50 triệu đồng đến 500 triệu đồng, trốn đóng bảo hiểm cho từ 10 đến 200 lao động trở lên, bị phạt cải tạo không giam giữ đến 01 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 01 năm đối với người nào có nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động mà gian dối hoặc bằng thủ đoạn khác để không đóng hoặc không đóng đầy đủ theo quy định từ 06 tháng trở lên, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm

Cá nhân còn có thể phải chịu hình phạt tiền bổ sung từ 20 triệu đồng đến 100 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Đối với pháp nhân thương mại phạm tội, bị phạt tiền từ 200 triệu đồng đến 3 tỷ đồng.

Tăng chế tài xử phạt, quy trách nhiệm cụ thể cho cá nhân, tổ chức

Tháng 4/2025, tại dự thảo Bộ luật Hình sự (sửa đổi), Bộ Công an đề xuất nâng mức phạt với hành vi trốn đóng bảo hiểm xã hội tại Điều 216 về tội trốn đóng BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động.

Phân tích điểm mới của dự thảo luật, luật sư Hoàng Văn Doãn, Đoàn luật sư thành phố Hà Nội cho rằng, các mức phạt tiền và thời hạn phạt tù tăng gấp nhiều lần so với luật hiện hành.

Theo đó, người nào có nghĩa vụ đóng BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động mà gian dối hoặc bằng thủ đoạn khác để không đóng hoặc không đóng đầy đủ theo quy định từ 6 tháng trở lên, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm thì bị phạt tiền 100 triệu đồng đến 2 tỷ đồng đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 1 năm đến 7 năm.

Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 40 triệu đồng đến 200 triệu đồng (quy định hiện hành từ 20 triệu đồng đến 100 triệu đồng).

Đối với pháp nhân thương mại, dự thảo đề xuất mức phạt tiền gấp đôi quy định hiện hành từ 400 triệu đồng đến 6 tỷ đồng.

Đề cập tới chế tài xử phạt, luật sư Doãn cung cấp thông tin, ngoài quy định của Bộ Luật hình sự, người sử dụng lao động có thể bị xử phạt hành chính 50-75 triệu đồng theo điểm a Khoản 7 Điều 39 Nghị định 12/2022 của Chính phủ. Mức phạt tiền đối với doanh nghiệp sẽ gấp 2 lần mức phạt tiền đối với cá nhân là 100-150 triệu đồng.

Cùng với đó, ngày 15/8/2019, Hội đồng Thẩm phán Toà án Nhân dân Tối cao đã ban hành Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng tình tiết định khung hình phạt, truy cứu trách nhiệm hình sự, xử lý hành vi trốn đóng BHXH, bảo hiểm tự nguyện, bảo hiểm y tế cho người lao động, tư cách tố tụng của cơ quan BHXH…

“Nếu tất cả các chế tài trên được áp dụng, chắc chắn hạn chế được tối đa tình trạng chậm, trốn đóng bảo hiểm xã hội; bảo hiểm y tế; bảo hiểm tự nguyện…”, Luật sư Hoàng Văn Doãn nói.