Chính sách miễn học phí thực sự mang lại niềm vui thế nào?

Gánh nặng học phí với các gia đình khó khăn

Tại các vùng nông thôn, mức học phí cho học sinh mầm non, tiểu học và trung học cơ sở (THCS) là 100.000 đồng/học sinh/tháng; với cấp trung học phổ thông (THPT) và giáo dục thường xuyên - giáo dục nghề nghiệp (GDTX-GDNN) là 200.000 đồng/học sinh/tháng. Đây có thể không phải con số quá lớn với nhiều người, nhưng với những gia đình đông con hoặc có hoàn cảnh khó khăn, đó vẫn là một gánh nặng.

Không phải đứa trẻ nào cũng có thể vô tư cắp sách tới trường.

Thu Hiền, năm nay 23 tuổi, là con cả trong một gia đình ở vùng quê Hải Hậu, Nam Định. Trước đây, Hiền vừa học vừa quán xuyến việc nhà, đồng áng và chăm sóc các em. Dù vất vả, Hiền vẫn học giỏi suốt 9 năm liền, liên tục nhận học bổng khuyến học. Hiền từng khao khát được học cấp 3, rồi đại học, lên Hà Nội và khám phá thế giới rộng lớn bên ngoài.

Thế nhưng, gia đình Hiền đông anh em, thu nhập chủ yếu trông vào đồng lương ít ỏi của người cha đi làm phụ hồ và người mẹ làm nông nghiệp. Cũng vì vậy mà gia đình không muốn Hiền tiếp tục đi học. Bởi vì, học phí cấp 3 đắt hơn cấp 2. Bởi vì, dưới Hiền còn 4 người em cần chăm sóc. Bởi vì, cha mẹ Hiền mang bệnh, cần tiền mua thuốc. Và, bởi vì nếu Hiền nghỉ học đi làm, gia đình sẽ bớt một miệng ăn, Hiền có thể kiếm ra tiền để nuôi ngược lại gia đình mình.

Vậy là sự nghiệp học hành của cô bé thông minh, sáng dạ khép lại sau kỳ thi tốt nghiệp THCS. Mặc dù, nhà trường, thầy cô, bạn bè can ngăn, khuyên bảo, thuyết phục, động viên, cha mẹ Hiền vẫn nhất quyết cho Hiền nghỉ học. Đủ 16 tuổi, Hiền đi làm công nhân ở một nhà máy tại địa phương. Đủ 18 tuổi, Hiền lấy chồng. Tới nay, Hiền đã là một người vợ, một người mẹ của hai đứa con.

Khi được hỏi: “Hiền có hạnh phúc với cuộc sống hiện tại không?”. Hiền trả lời: “Có”. “Vậy có tiếc nuối gì không?”. Hiền im lặng, không đáp. Một sự im lặng mà có lẽ chúng ta hiểu câu trar lời là gì.

Thúy Ngân, người dân tộc Thái, hiện đang là học sinh Trường THPT Lang Chánh (Yên Khương, Lang Chánh, Thanh Hóa). Lang Chánh là một huyện nghèo thuộc khu vực miền núi của tỉnh Thanh Hóa. Hầu hết, các em học sinh là người dân tộc thiểu số, khi theo học ở trường, học sinh được hưởng chính sách miễn giảm 70% học phí. Ngoài ra, các em cũng được hỗ trợ gạo mỗi tháng và các trang thiết bị dạy - học. Có thể thấy, Đảng và Nhà nước luôn tạo điều kiện hết sức để các em có thể yên tâm tới trường. Nhờ các chính sách hỗ trợ, tới nay hầu hết các em học sinh trong tuổi đến trường ở khu vực Lang Chánh đều đi học đầy đủ và học hết cấp 3.

Các em học sinh của trường THPT Lang Chánh, Thanh Hóa. (Ảnh: NVCC)

Tuy thế, tại trường của Ngân vẫn có những trường hợp học sinh có hoàn cảnh khó khăn bỏ học giữa chừng. Đa phần đó là các trường hợp gia đình sinh nhiều con hoặc bố, mẹ mất sớm, không đủ kinh phí để các em được đến trường. Sau khi nghỉ học, các em sẽ tới thành phố, đi làm tại các nhà hàng, công ty để kiếm tiền trang trải cuộc sống. Ở tuổi đời rất non trẻ, khi các bạn đồng trang lứa vẫn được cha mẹ chăm lo, các em phải ra đời bươn chải và kiếm sống vất vả.

Đó chỉ là một vài trong rất nhiều trường hợp nghỉ học giữa chừng vẫn còn xảy ra ở các vùng nông thôn. Có những em chưa học hết lớp 9 đã bỏ học. Có những em vừa đi học, vừa đi làm, dù chưa đủ tuổi theo quy định của pháp luật. Chính quyền và nhà trường có thuyết phục, có động viên, có tới tận nhà làm việc, nhưng không thể thay đổi suy nghĩ của nhiều bậc phụ huynh khi họ thấy cái lợi rõ ràng ngay trước mắt là chỉ cần học hết cấp 2 đã có thể đi làm, kiếm được tiền tự nuôi bản thân và hơn nữa là gửi tiền về nhà.

Một chính sách mang ý nghĩa lâu dài

Cô Lại Thị Vui, giáo viên một trường THCS tại Nam Định đã có hơn 20 năm kinh nghiệm đứng lớp chia sẻ: “Trong nhiều năm giảng dạy, chúng tôi đã chứng kiến nhiều em có hoàn cảnh thực sự khó khăn, đến mức không thể đóng được một đồng học phí nào trong cả năm học. Chúng tôi để hồ sơ học phí của các em vào diện “thất thu” (một chính sách của Nhà nước cho phép không thu học phí với các trường hợp học sinh có gia cảnh quá khó khăn).

Một, hai triệu đồng với gia đình các em có thể là cả tháng mẹ đi bán ngô, cả một vụ lúa vất vả trồng cấy. Có những em học sinh nộp học phí cho tôi bằng một tập tiền lẻ 1.000, 2.000, 5.000 đồng. Đó là tiền mẹ em bán hàng ở chợ, gom góp mãi mới đủ cho em đóng học”.

Cô Vui cũng cho biết: “Khi biết được tin Nhà nước sẽ miễn phí toàn bộ học phí cho các cấp học, tôi thực sự vui mừng. Sẽ có nhiều hơn các em được đến trường, được học cấp 3. Có tri thức, các em sẽ có nhiều con đường để đi trong tương lai, không phải đi làm vất vả ở tuổi 15, 16. Các em vẫn được sống trong môi trường giáo dục, xung quanh có thầy cô, bạn bè, gia đình và nhà trường bảo bọc. Được chứng kiến điều đó là niềm hạnh phúc vô bờ của giáo viên chúng tôi”.

Niềm hạnh phúc của người giáo viên là thấy các em được cắp sách tới trường.

Thúy Ngân cũng bày tỏ sự vui mừng khi Nhà nước có chính sách miễn học phí: “Em thực sự vui và biết ơn vì Nhà nước đã tạo điều kiện. Em nghĩ sẽ có nhiều bạn, nhất là các bạn gia đình khó khăn sẽ có cơ hội tiếp tục học tập. Việc miễn học phí chính là mở ra một cánh cửa cho tất cả học sinh được tới trường và giảm tình trạng bỏ học giữa chừng. Với những bạn muốn học tiếp lên đại học như em thì miễn học phí cũng giúp gia đình bớt được gánh nặng tài chính và tiết kiệm một khoản nho nhỏ”.

Chính sách miễn học phí cho học sinh là một bước tiến quan trọng để đảm bảo quyền tiếp cận giáo dục cho mọi đối tượng, nhất là những trường hợp khó khăn như đã kể trên. Vẫn có ý kiến cho rằng, gánh nặng tài chính của các gia đình không chỉ đến từ học phí mà còn đến từ các khoản thu khác bên ngoài. Cô Vui cho hay, tại các vùng nông thôn, chỉ có một khoản phí rất nhỏ là bắt buộc phải thu thêm, chẳng hạn như tiền nước uống 10.000 đồng/tháng, quỹ lớp và quỹ đội từ 10.000 - 20.000 đồng/tháng, bảo hiểm y tế là khoản thu cao nhất, khoảng hơn 800.000 đồng/năm. Với các gia đình thuộc hộ nghèo, cận nghèo, các em được hưởng chính sách miễn giảm học phí và bảo hiểm y tế từ trước, chỉ cần đóng một vài khoản quỹ. Nếu các em không có nhu cầu học thêm thì chi phí cần đóng thực sự không lớn.

Có lẽ còn nhiều vấn đề khi đưa chính sách vào thực tế, nhưng không thể phủ nhận rằng đây là một tín hiệu đáng mừng đối với ngành giáo dục và hàng triệu gia đình trên cả nước. Chính sách miễn học phí không chỉ mang lại niềm vui cho những gia đình có hoàn cảnh khó khăn, mà còn gieo hy vọng về một xã hội bình đẳng hơn trong cơ hội học tập. Khi tất cả trẻ em đều được tiếp cận với tri thức, đất nước sẽ có thêm nhiều nhân tài, nhiều cuộc đời sẽ được thay đổi theo hướng tốt đẹp hơn.

Và có lẽ, nếu chính sách này được thực hiện sớm hơn, Hiền - cô gái ngày nào nuôi ước mơ bước chân lên Hà Nội có thể đã có một lựa chọn khác cho cuộc đời mình. Nhưng bây giờ, với những thế hệ học sinh sau này, cánh cửa đến với tương lai đã rộng mở hơn bao giờ hết.