Cân bằng thuế thu nhập cá nhân: Từ chính sách đến thực tiễn

Giữ nguyên mức 35% cho người thu nhập cao

Tại dự thảo tờ trình dự án Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) mới nhất, Bộ Tài chính đề xuất phương án sửa đổi biểu thuế thu nhập cá nhân lũy tiến từ 7 bậc xuống còn 5 bậc, mức thuế suất cao nhất là 35%. Với phương án này, phần lớn người nộp thuế được giảm nghĩa vụ, đặc biệt nhóm thu nhập trung bình và thấp.

Trao đổi với Lao động Thủ đô, Luật sư Nguyễn Phương Hà (Công ty Luật TNHH An Ninh - Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội), cho rằng việc giảm bậc thuế cho người thu nhập trung bình trong khi giữ nguyên mức 35% cho người thu nhập cao là một cách tiếp cận có cả ưu và nhược điểm.

Về ưu điểm, mục tiêu chính của chính sách này là giảm gánh nặng thuế cho phần lớn người lao động, đặc biệt là những người có thu nhập trung bình, vốn là lực lượng nòng cốt của nền kinh tế. Khi họ có đủ thu nhập, họ có thể chi tiêu nhiều hơn, đầu tư vào giáo dục, y tế hoặc tiết kiệm, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Đồng thời, giữ nguyên mức thuế cao cho người giàu (35%) thể hiện rõ mục tiêu điều tiết thu nhập và chống phân hóa giàu nghèo.

Luật sư Nguyễn Phương Hà

“Mức thuế cao hơn áp dụng cho người có thu nhập cao sẽ giúp nhà nước có nguồn thu để tài trợ cho các chương trình phúc lợi xã hội, hỗ trợ người nghèo và đầu tư vào cơ sở hạ tầng công cộng. Điều này tạo ra một sự cân bằng nhất định, đảm bảo người giàu đóng góp nhiều hơn vào ngân sách nhà nước, giảm bớt sự bất bình đẳng”, luật sư Nguyễn Phương Hà nói.

Bên cạnh đó, việc nâng mức giảm trừ gia cảnh và bổ sung các khoản giảm trừ hợp lý như y tế, giáo dục… cũng làm giảm bớt gánh nặng thuế đối với cả nhóm đối tượng có thu nhập cao, nên vẫn đảm bảo mục tiêu giảm gánh nặng thuế cho các đối tượng.

Tuy nhiên, quy định này (nếu được thông qua) cũng có thể gặp phải một số thách thức. Thách thức về động lực làm việc và đầu tư, thu nhập bình quân của người dân Việt Nam còn chưa cao và đang phải đối mặt với nền kinh tế giai đoạn phát triển, cần tích lũy vốn để thúc đẩy đầu tư, sản xuất.

Mức thuế suất quá cao có thể làm giảm động lực làm việc cũng như hạn chế tiêu dùng và đầu tư của người có thu nhập cao. Khi thu nhập tăng lên nhưng phần đóng góp thuế cũng tăng theo, họ có thể tìm cách chuyển thu nhập sang các hình thức khác hoặc thậm chí là chuyển ra nước ngoài, gây thất thoát nguồn thu cho nhà nước.

Thách thức về hiệu quả thực tế, mặc dù mục tiêu là giảm bất bình đẳng, nhưng hiệu quả còn phụ thuộc vào việc nhà nước sử dụng nguồn thu này như thế nào. Nếu nguồn thu từ thuế của người giàu không được phân bổ hiệu quả để hỗ trợ người nghèo, mục tiêu chống phân hóa sẽ không đạt được.

“Như vậy, để đánh giá liệu quy định này có còn phù hợp hay không, chúng ta cần xem xét bối cảnh kinh tế - xã hội cụ thể. Nếu mục tiêu là ưu tiên thúc đẩy tiêu dùng và hỗ trợ người lao động trong giai đoạn khó khăn, thì việc giảm thuế cho người thu nhập trung bình là rất hợp lý. Ngược lại, nếu mục tiêu là tập trung vào điều tiết thu nhập, thì việc duy trì mức thuế cao cho người giàu là cần thiết”, luật sư nhấn mạnh.

Theo bà Nguyễn Phương Hà, chính sách này cần cố gắng cân bằng giữa hai mục tiêu: kích thích kinh tế và đảm bảo công bằng xã hội. Tuy nhiên, để chính sách thực sự hiệu quả, cần có sự đánh giá và điều chỉnh định kỳ để phù hợp với tình hình thực tế, đảm bảo rằng mức thuế không chỉ thu hẹp khoảng cách giàu nghèo mà còn không làm mất đi động lực phát triển kinh tế của người dân.

Mở rộng các khoản miễn giảm thuế

Dự thảo cũng mở rộng nhiều khoản được miễn, giảm trừ thuế như chi phí y tế, giáo dục, nhà ở, bảo hiểm. Theo Luật sư Nguyễn Phương Hà, việc dự thảo mở rộng các khoản được miễn, giảm trừ thuế như chi phí y tế, giáo dục, nhà ở là một bước tiến đáng hoan nghênh, thể hiện sự quan tâm của Nhà nước đến đời sống của người dân. Tuy nhiên, dưới góc độ thực tiễn và kinh nghiệm hành nghề, bà Nguyễn Phương Hà cho rằng, việc cụ thể hóa các khoản miễn giảm này có thể gặp phải nhiều thách thức và dễ phát sinh tranh chấp, khiếu kiện.

Dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) thể hiện nỗ lực cân bằng giữa việc giảm gánh nặng cho người thu nhập trung bình.(Ảnh minh họa)

Trước hết, việc bổ sung các khoản miễn, giảm trừ thuế như chi phí y tế, giáo dục, nhà ở, bảo hiểm… là một chủ trương tiến bộ, nhằm đưa chính sách thuế gần hơn với thực tiễn đời sống và bảo đảm quyền lợi cho người nộp thuế.

Tuy nhiên, trên thực tế, tính khả thi của chính sách phụ thuộc nhiều vào khả năng chứng minh chi phí. Theo Điều 16 Luật Quản lý thuế 2019, người nộp thuế có nghĩa vụ cung cấp hồ sơ, chứng từ. Nếu quy định quá chặt, người dân sẽ phải chuẩn bị nhiều giấy tờ phức tạp, có thể bị cơ quan thuế bác bỏ dẫn đến tranh chấp. Ngược lại, nếu quy định quá lỏng lẻo, sẽ có nguy cơ bị lợi dụng để gian lận, trốn thuế.

“Do đó, theo tôi, giải pháp phù hợp là phải có hướng dẫn cụ thể và minh bạch về loại chi phí được giảm trừ, hình thức chứng từ hợp lệ (như hóa đơn điện tử, chứng từ ngân hàng), đồng thời xây dựng cơ chế kết nối dữ liệu liên thông giữa cơ quan thuế với bệnh viện, trường học, công ty bảo hiểm để giảm thiểu rủi ro tranh chấp”, bà Nguyễn Phương Hà nhấn mạnh.

Nhìn chung, dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) thể hiện nỗ lực cân bằng giữa việc giảm gánh nặng cho người thu nhập trung bình và duy trì nguồn thu từ nhóm thu nhập cao, nhằm hướng tới công bằng xã hội. Việc giảm bậc thuế, nâng mức giảm trừ gia cảnh và mở rộng các khoản miễn giảm chi phí y tế, giáo dục, nhà ở hay bảo hiểm là những bước tiến tích cực, hỗ trợ đời sống người dân và khuyến khích tiêu dùng, đầu tư.

Tuy nhiên, hiệu quả của chính sách còn phụ thuộc vào cơ chế thực hiện, hướng dẫn minh bạch và khả năng kiểm soát gian lận, tránh tranh chấp. Đồng thời, cần đánh giá định kỳ để điều chỉnh mức thuế phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội, đảm bảo vừa thu hẹp khoảng cách giàu nghèo, vừa không làm giảm động lực phát triển kinh tế của người dân. Chỉ khi thực hiện đồng bộ các giải pháp này, chính sách thuế mới thực sự vừa công bằng, vừa khả thi, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững và nâng cao chất lượng sống cho mọi tầng lớp.

Bảo Thoa