Bảo vệ "lá phổi xanh": Đừng để bóng mát trở thành mối lo

Chỉ trong vòng hơn một tháng, Hà Nội đã chứng kiến hai sự cố nghiêm trọng liên quan đến cây xanh. Đêm 22/6, một cây cổ thụ trên phố Tràng Thi bất ngờ gãy ngang thân, đè bẹp hai ô tô đang đỗ. Rất may không có thương vong về người. Tiếp đến, chiều 19/7, một trận giông lớn quét qua Thành phố khiến 941 cây xanh gãy đổ, trong đó riêng khu vực nội đô và các tuyến phố trung tâm đã ghi nhận tới 771 cây bị ảnh hưởng. Những cây đổ này không chỉ làm hư hỏng hàng chục phương tiện, gây ách tắc giao thông mà còn khiến người dân Thủ đô cảm giác lo sợ mỗi khi trời nổi giông, bão.

Nỗi lo ấy không còn xa lạ với những người dân sống gần các tuyến phố nhiều cây xanh hoặc khu vực có cây cổ thụ. Việc cảnh giác mỗi khi mưa bão đến gần đã trở thành phản xạ. Chị Thanh Hương, sống tại phường Thanh Xuân, chia sẻ, mỗi lần trời nổi giông, chị hạn chế di chuyển qua những đoạn đường có cây to vì sợ gặp sự cố bất ngờ.

Ông Lê Hải Long, cư dân phường Kim Liên, cũng thừa nhận rằng mỗi mùa mưa đến là ông lại “thót tim” vì những tán cây lớn gần nhà. Còn tại phường Kiến Hưng, sau khi chứng kiến nhiều cây gãy đổ ở khu dân cư CT6, đội an ninh cơ sở đã lập tức huy động người dân và lực lượng chức năng chặt cây, tỉa cành, giải phóng đường sá. Rõ ràng, mỗi đợt mưa bão đều trở thành phép thử cho sức chống chịu của hệ thống cây xanh đô thị, đồng thời cũng là lời cảnh tỉnh cho công tác quản lý.

Trận giông đêm 19/7 khiến cây cổ thụ đổ từ khu chuyên gia sang khu tập thể D6 Trung Tự, phường Kim Liên.

Theo thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội, thành phố hiện đang quản lý gần 200.000 cây bóng mát. Hằng năm, đặc biệt trước mùa mưa bão, các đơn vị như Công ty TNHH MTV Công viên cây xanh Hà Nội đều triển khai việc cắt tỉa, chặt hạ cây nguy hiểm. Việc này được phối hợp với Trung tâm Quản lý hạ tầng kỹ thuật và chính quyền cơ sở nhằm rà soát, xử lý các nguy cơ.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy công tác phòng ngừa vẫn chưa đạt hiệu quả như kỳ vọng. Vẫn còn những cây bên ngoài xanh tốt nhưng bên trong đã mục ruỗng, những rễ cây bị chặt đứt trong quá trình làm vỉa hè hoặc thi công hạ tầng nhưng không được gia cố lại. Cũng không ít cây bị đóng đinh, giăng đèn, treo biển quảng cáo… những tác động tưởng như nhỏ nhưng lại âm thầm làm suy yếu hệ thống cây xanh.

Một số chuyên gia cho rằng nguyên nhân cây đổ không chỉ đến từ gió bão mà còn từ những can thiệp thiếu hiểu biết của con người. Cây bị đóng đinh vào thân, khoan để treo đồ, thậm chí bị bóc lớp vỏ ngoài, những tổn thương này tạo điều kiện cho vi khuẩn, nấm mốc xâm nhập khiến cây suy kiệt từ bên trong mà mắt thường không dễ phát hiện. Thêm vào đó, hiệu ứng “gió ống” do các dãy nhà cao tầng tạo ra trong đô thị hiện đại cũng khiến lực gió mạnh hơn, dễ làm cây bị quật ngã. Những điều này đòi hỏi không chỉ biện pháp ứng phó tạm thời, mà cần có chiến lược dài hạn và bền vững.

Theo ông Đoàn Nam Sinh, nhà nghiên cứu sinh học, để hạn chế cây đổ, thành phố cần rà soát lại toàn bộ chủng loại cây đang trồng. Chỉ nên lựa chọn những loài cây thân dẻo, rễ ăn sâu, chiều cao vừa phải, phù hợp với điều kiện đất đai và mật độ dân cư. Việc trồng cây dày đặc, thiếu kiểm soát chủng loại hoặc bỏ qua đặc tính sinh học đã khiến công tác duy trì, bảo dưỡng ngày càng phức tạp.

Kiến trúc sư Nguyễn Đức Tiến (Bộ Quốc phòng) thì nhấn mạnh vai trò của công tác kiểm tra định kỳ. Việc phát hiện sớm những cây sâu bệnh, có dấu hiệu mục thân hoặc nghiêng gãy là yếu tố then chốt để xử lý kịp thời. Bên cạnh đó, việc khống chế chiều cao cây ở các khu dân cư đông đúc cũng cần được tính toán nghiêm túc.

Cây đổ tại ngã tư Phan Chu Trinh - Hai Bà Trưng chiều 19/7 khiến giao thông ở đây gặp nhiều khó khăn.

Không thể chỉ trông chờ vào cơ quan chức năng, chính mỗi người dân cũng cần nâng cao ý thức trong bảo vệ cây xanh. Những hành vi tưởng như vô hại như buộc dây điện, móc võng, treo bảng quảng cáo… thực chất đang trực tiếp gây hại đến lớp bảo vệ tự nhiên của cây. Nếu phát hiện cây có biểu hiện bất thường như nghiêng ngả, rễ trồi, thân nứt… người dân nên chủ động báo cho chính quyền địa phương để xử lý kịp thời. Đồng thời, trong điều kiện thời tiết xấu, nên hạn chế đi lại tại các tuyến phố có nhiều cây cao hoặc cây cổ thụ, tránh những sự cố đáng tiếc có thể xảy ra.

Các đơn vị thi công trên vỉa hè, đường phố cũng phải nâng cao trách nhiệm trong việc bảo vệ cây xanh. Khi thi công, cần tuyệt đối tránh xâm hại đến rễ cây. Nếu bất khả kháng buộc phải tác động, cần có biện pháp gia cố, bảo vệ hoặc thay thế phù hợp, tránh để lại những “tử huyệt” cho cây sau này.

Hà Nội được biết đến là thành phố của những hàng cây cổ thụ, của ký ức đậm sâu trong lòng người dân và du khách. Nhưng nếu thiếu một chiến lược quản lý tổng thể, thiếu sự vào cuộc quyết liệt từ các cơ quan chức năng, và thiếu ý thức gìn giữ từ cộng đồng, những hàng cây ấy hoàn toàn có thể trở thành hiểm họa rình rập mỗi mùa giông bão.

Để “lá phổi xanh” tiếp tục là niềm tự hào chứ không phải là nỗi lo, Hà Nội cần một chiến lược chăm sóc cây xanh đô thị khoa học hơn, sát sao hơn và cần sự đồng hành trách nhiệm từ tất cả các bên.