Hà Nội bốn mùa hoa

1.

Tôi yêu Hà Nội. Không chỉ vì nơi đây là mảnh đất ngàn năm văn hiến, mà còn bởi những điều rất đỗi dịu dàng và thân thuộc. Yêu từ những con phố nhỏ rợp bóng cây, những mái ngói thâm nâu nhuộm màu thời gian, đến cả cái cách Hà Nội lặng lẽ thay áo theo từng mùa hoa nở.

Nếu Đà Lạt gợi nhắc đến một thành phố ngàn hoa, thì Hà Nội lại khiến người ta rung động bởi những mùa hoa rất riêng, rất thật. Mỗi tháng một loài hoa, mỗi mùa một sắc hương. Không rực rỡ kiêu sa mà nhẹ nhàng, tinh khôi. Không ồn ào khoa trương mà dịu dàng, len lỏi vào lòng phố, thấm vào lòng người.

Màu hồng nhạt của đóa hoa nổi bật trên nền xanh đậm của cành lá, hoa sen khiến đất trời Hà Nội thêm dịu mát, nhất là trong những ngày hè oi bức.

Tháng Giêng, Hà Nội rực rỡ trong sắc hồng của đào, trong làn mưa xuân lất phất. Tháng Hai, hoa ban nở trắng mang theo chút gió Tây Bắc về Thủ đô. Tháng Ba, hoa sưa phủ trắng cả một vùng trời, khiến phố như có tuyết rơi. Tháng Tư, loa kèn e ấp, tinh khôi, gói ghém lại những ngày cuối xuân. Tháng Năm, phượng vĩ cháy rực gọi về mùa chia tay. Tháng Sáu, sen hồng bừng nở trên mặt hồ thanh mát như lời thì thầm của mùa hạ.

Tháng Bảy, hoa sấu rụng vàng cả con đường Phan Đình Phùng. Tháng Tám, hoa xoan nở tím biếc dưới những cơn mưa rào bất chợt. Tháng Chín, hoa sữa nồng nàn mang về chút bâng khuâng của mùa thu. Tháng Mười, cúc vàng rực rỡ đón mùa đông sắp ghé. Tháng Mười Một, cúc họa mi tinh khôi chở mùa đi qua từng con phố. Và tháng Chạp, cải vàng rực rỡ ven sông, hong ấm cả vùng đất phù sa trước những ngày đông lạnh giá.

Hà Nội của hoa. Hà Nội của ký ức. Hà Nội của những vòng xe đạp rong ruổi khắp phố phường, chở đầy hoa qua từng ngõ nhỏ. Những gánh hàng hoa mộc mạc, không rực rỡ, không giấy gói, chẳng nơ hồng. Chỉ là vài tờ báo cũ, vài sợi dây lạt buộc vội. Nhưng chính sự đơn sơ ấy lại mang đến một vẻ đẹp rất đỗi bình dị, một nét duyên riêng chẳng nơi nào có được.

Người Hà Nội yêu hoa, chờ hoa, chờ những chiếc xe rong ruổi chở đầy những bông hoa không phải để mua một bó thật đẹp, mà để mang về một nhành nhỏ cắm vào chiếc bình sứ cũ, hay để tặng nhau một lời chào tháng mới, một niềm vui lặng lẽ đầu ngày.

Hà Nội là thành phố của những mùa hoa. Mỗi tháng, mỗi mùa lại có một loài hoa đặc trưng ngát hương lan tỏa.

Có những sáng sớm mùa đông, xe hoa lọc cọc đi qua ngõ, để lại vệt hương nhẹ giữa màn sương bảng lảng. Có những trưa hè chói chang, gánh hoa rực rỡ nép mình bên vỉa hè, như một nốt nhạc thanh mát trong bản giao hưởng xô bồ của phố xá. Và rồi cứ thế, mùa nối mùa, hoa lại thay nhau nở, như chưa từng rời xa lòng Hà Nội.

Có lẽ, điều khiến người ta mãi thương Hà Nội không nằm ở những công trình nguy nga hay vẻ hiện đại. Mà là ở những điều dung dị, rất đỗi đời thường. Là gánh hoa ướt sương sớm. Là bó hoa lấm tấm đất vừa hái từ vườn. Là nụ cười khẽ của người bán hàng rong quen thuộc. Là thứ bình yên không dễ gì tìm thấy trong nhịp sống hối hả.

2.

Trong bốn mùa được phủ đầy hoa của Hà Nội, tôi vẫn luôn dành một tình cảm đặc biệt cho mùa sen. Hoa sen không rực rỡ, không phô trương, nhưng có một vẻ đẹp rất đỗi nền nã, sâu lắng. Là người Việt Nam, có lẽ ai cũng từng thuộc câu ca dao quen thuộc “Trong đầm gì đẹp bằng sen”, để rồi một lần nào đó chợt nhận ra, vẻ đẹp của sen không chỉ ở dáng hình mà còn ở chính sự thanh khiết tỏa ra từ cốt cách của loài hoa ấy.

Sen mọc từ bùn nhưng không vướng mùi bùn. Lá xanh, thân trắng, hoa hồng, hương sen nhẹ dịu mà tinh khôi, chẳng quyến rũ ong bướm, chẳng mời gọi phù hoa. Có gì đó rất kiệm lời, rất sâu sắc, như những người Hà Nội cũ - trầm lặng mà không lạnh lùng, giản dị mà không tầm thường.

Hiện người nông dân đã áp dụng khoa học kỹ thuật để ươm trồng và phát triển hoa, từ đó đem lại hiệu quả kinh tế cao.

Tôi nhớ có lần trò chuyện với nhà văn Nguyễn Văn Học, anh bảo: Sen là biểu hiện của nhân quả đồng hiện. Bởi lẽ hiếm có loài hoa nào như sen, vừa trổ bông đã có nhụy, có gương, có hạt. Như những hạt giống bồ đề âm thầm nảy nở trong lòng đời, nhắc ta về một tâm hồn không lay chuyển, một niềm tin tĩnh tại giữa dòng chảy bất định của cuộc sống. Và sen, không chỉ làm đẹp cho không gian, mà còn làm thanh sạch môi trường, tịnh hóa cả những gì cũ kỹ, vẩn đục.

Mùa sen ở Hà Nội thường chỉ kéo dài từ cuối tháng Năm đến đầu tháng Chín. Ngắn ngủi, mong manh, nhưng đủ để mỗi mùa đến lại khiến lòng người xao xuyến. Hoa sen trong phố giản dị thôi, nép mình trên những xe đạp hoa rong, trên gánh hàng của những người phụ nữ lặng lẽ đi qua phố. Nhưng sen cũng có một chốn để bung nở bạt ngàn ở những vùng chiêm trũng ven đô, nơi những cánh đồng xưa từng trắng nước mỗi mùa mưa lũ.

Tôi từng có một chuyến đi không định trước về miền sen An Phú, xã Mỹ Đức. Nơi ấy cách trung tâm Thành phố chẳng xa, vậy mà như một thế giới khác. Cánh đồng sen gần 200 héc-ta trải dài bát ngát. Gió thổi qua, hương sen thoảng nhẹ, tiếng lá sen xào xạc như lời thì thầm của đất trời. Giữa mênh mang ấy, tôi chợt hiểu vì sao sen lại mang trong mình biểu tượng của sự vươn lên từ gian khó.

An Phú ngày trước từng là một trong những xã nghèo nhất Thủ đô. Địa hình lòng chảo khiến mùa mưa nơi đây thành biển nước, người dân phải dùng thuyền để đi lại, ruộng đồng nhiều phen trắng tay vì lũ úng. Cái nghèo, cái vất vả đeo đẳng bao đời.

Khu vực An Phú trước kia có diện tích đầm bãi lớn nhưng hiệu quả kinh tế không cao, giờ đây người dân đã phát triển hoa sen nhằm phát triển và phục vụ du lịch.

Vậy mà hôm nay, chính vùng trũng ấy đã trở thành lợi thế. Người dân không còn canh tác lúa kém hiệu quả mà chuyển sang trồng sen, loài cây vừa chịu được úng, vừa có giá trị kinh tế cao. Không chỉ có thu nhập ổn định, họ còn biết mở rộng thành khu du lịch sinh thái, đón du khách về trải nghiệm mùa sen. Những chiếc thuyền từng là phương tiện bất đắc dĩ giờ trở thành thuyền hoa, đưa người đi giữa đầm sen rộng lớn, thưởng thức một Hà Nội rất khác, yên bình và thanh sạch.

Giữa dòng chảy của Hà Nội hiện đại, những mùa sen vẫn âm thầm nở. Không chỉ để làm đẹp cho phố, làm dịu lòng người, mà còn để nhắc nhớ ta rằng: Vẻ đẹp đích thực không nằm ở sự rực rỡ, mà ở sự tĩnh lặng đủ sức soi sáng một vùng đất, một con người, một cách sống.

3.

Có lần, khi đang lặng lẽ dõi theo dòng người qua lại cùng một đồng nghiệp ở Hội Nhà báo Thành phố bên hồ Thiền Quang, tôi bất ngờ nhận được câu hỏi từ một người nước ngoài: “Hà Nội có gì đặc biệt?”

Tôi bỗng khựng lại. Một câu hỏi tưởng chừng đơn giản, nhưng lại không dễ trả lời. Tôi không muốn nói về những tòa nhà chọc trời hay các trung tâm thương mại lấp lánh ánh đèn. Cũng không muốn bắt đầu từ những lớp trầm tích lịch sử, những điều vốn dĩ đã phai mờ theo thời gian, chiến tranh và đổi thay. Bởi với tôi, Hà Nội không nằm ở những công trình to lớn hay cổ kính.

Người dân chung tay dọn dẹp vệ sinh môi trường để trồng hoa.

Hà Nội đặc biệt vì có những điều rất nhỏ, rất đỗi bình dị, nhưng khiến người ta nhớ mãi. Như một chiều mùa thu thơm mùi hoa sữa, một sáng sớm mùa đông cúc họa mi trắng tinh khôi nằm yên trên vành xe đạp. Hay một trưa hè, lặng lẽ ngồi dưới tán cây xà cừ rì rào lá, nghe nắng rơi lấp lánh trên phố.

Tôi bảo người bạn ấy rằng, đến Hà Nội, bạn sẽ thấy hoa nở trên phố. Những mùa hoa là một phần tâm hồn của thành phố này. Và cây xanh, ở đây, không chỉ là bóng mát, không chỉ là những dải xanh trang trí đô thị. Cây xanh ở Hà Nội sống cùng ký ức của phố, sống cùng nếp sống người dân. Có những con đường không thể gọi tên mà thiếu loài cây đi cùng nó, như Phan Đình Phùng với sấu, Trần Duy Hưng với hoa bằng lăng tím, hay đường Cienco rợp bóng bàng lá nhỏ.

Tôi thương những buổi trưa lặng gió, nắng như đổ lửa, nhưng dưới vòm cây xanh vẫn thấy mát rượi. Xe đi chầm chậm qua những con phố cũ, ánh nắng xuyên qua kẽ lá tạo thành những vệt sáng đan chéo trên mặt đường. Đôi khi có một cánh hoa sấu bé xíu rơi nhẹ lên vai, mỏng đến mức tưởng là bụi, nhưng mang theo một cảm giác mơn man như ai đó chạm khẽ vào ký ức.

Đường Cienco xanh ngát, rợp bóng bàng lá nhỏ.

Hoa sấu không dễ thấy, phải cúi xuống, phải ngẩng lên, phải để tâm thì mới bắt gặp được. Giống như vẻ đẹp của Hà Nội, không hiện hữu ngay trước mắt, mà nằm đâu đó trong những điều rất khẽ, rất sâu. Có lẽ vì vậy mà Hà Nội khiến người ta yêu một cách từ tốn. Yêu từ khi nào không hay, và đi rồi thì lại nhớ quay quắt.

Hà Nội đặc biệt bởi chính những điều như thế. Không phải vẻ đẹp để phô diễn, mà là vẻ đẹp để lưu giữ. Giống như một câu thơ hay không cần giảng giải, chỉ cần đọc lên là thấy lòng mình rung nhẹ. Hà Nội không phô trương, nhưng đủ khiến một người xa lạ cũng phải dừng lại, lắng nghe, và thấy lòng mình mềm ra trước một cánh hoa vừa rơi xuống phố.