Bài cuối: Tạo đột phá phát triển về chính sách lẫn đào tạo

Chính sách đồng bộ, thúc đẩy đào tạo nhân lực số

Thực tế nhiều quốc gia đã đi trước Việt Nam trong quá trình này. Singapore từ những năm 2000 đã coi đào tạo nhân lực chất lượng cao là “quốc sách”, từ đó, xây dựng chương trình SkillsFuture giúp mọi công dân học tập suốt đời, được hỗ trợ tài chính và cập nhật kỹ năng mới. Hàn Quốc cũng tập trung mạnh vào đào tạo lực lượng lao động trong lĩnh vực ICT, kết hợp giữa doanh nghiệp và nhà trường, đưa tỷ lệ nhân lực công nghệ trong nền kinh tế đạt mức hàng đầu thế giới…

Việt Nam hoàn toàn có thể rút ra bài học: nhân lực chất lượng cao chỉ có thể hình thành khi được chuẩn bị bài bản, liên tục cập nhật kỹ năng và có sự liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước - nhà trường - doanh nghiệp. Tại Việt Nam, những năm qua, Chính phủ đã ban hành nhiều chương trình nhằm nâng cao chất lượng nhân lực, như: Chương trình Chuyển đổi số quốc gia, Chiến lược phát triển nhân lực đến năm 2030; Chương trình giáo dục STEM trong trường học. Các trường đại học được khuyến khích mở ngành học mới, đổi mới phương pháp đào tạo, gắn kết chặt chẽ với doanh nghiệp…

Nhân lực chất lượng cao không chỉ là điều kiện để nâng cao năng suất lao động, mà còn là chìa khóa để Việt Nam bứt phá (Ảnh Trường Đại học Công nghệ Hà Nội).

Đặc biệt, mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 231/2025/NĐ-CP về tuyển chọn, sử dụng tổng công trình sư và kiến trúc sư trưởng trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đây là lần đầu tiên nước ta thiết lập cơ chế riêng cho những cá nhân có năng lực xuất sắc, được ví như “nhạc trưởng” dẫn dắt các chương trình, dự án chiến lược; Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Song song với đó, Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đang hoàn thiện dự thảo nghị định hướng dẫn thi hành Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (có hiệu lực từ ngày 1/10/2025).Về vấn đề này, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ Khoa học và Công nghệ) Nguyễn Thị Nga cho biết, điểm nhấn của dự thảo này là coi nhân tài là đối tượng điều chỉnh riêng, thay vì gộp chung như trước. Các cơ chế mới được thiết kế theo hướng linh hoạt và hội nhập quốc tế: Giao trực tiếp nhiệm vụ quan trọng cho nhân tài; xây dựng môi trường nghiên cứu hiện đại, chấp nhận rủi ro trong khoa học; cùng với đó là chính sách lương thỏa thuận theo thị trường, quyền hưởng lợi nhuận từ kết quả nghiên cứu và nhiều hỗ trợ về tài chính, nhà ở, an sinh xã hội...

Trao đổi với phóng viên Báo Lao động Thủ đô, GS.TS khoa học Nguyễn Đình Đức, Nguyên Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội, cho rằng, trong những năm gần đây, giáo dục Đại học Việt Nam đã có sự chuyển mình và hội nhập rất là mạnh mẽ. Đặc biệt là tại những trường đại học điểm như: hệ thống Đại học Quốc gia, Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Bách khoa Đà Nẵng, Đại học Bách khoa thành phố Hồ Chí Minh và một số cái trường đại học khác…

“Trong thời gian sắp tới, cùng với sự hội nhập, chuyển mình của đất nước, chúng ta thu hút được các công ty lớn và những bài toán lớn. Đặc biệt là sự ra đời của Nghị quyết 57-NQ/TW, thúc đẩy các công nghệ cao và công nghệ chiến lược thì đây là một cơ hội rất là tuyệt vời. Từ đó, nguồn nhân lực có chất lượng cao, trình độ cao cho Việt Nam sẽ có cơ hội để thăng hoa, để phát triển”, ông Đức nhấn mạnh.

Không chỉ Chính phủ, các doanh nghiệp cũng đóng vai trò quan trọng trong việc bồi dưỡng nguồn nhân lực. Nhiều tập đoàn công nghệ lớn đã triển khai các học viện đào tạo nội bộ, cung cấp hàng nghìn khóa học miễn phí cho sinh viên và người lao động. Một số công ty nước ngoài hợp tác với trường đại học trong nước để phát triển chương trình đào tạo đạt chuẩn quốc tế. Tổ chức công đoàn, với vai trò đại diện cho người lao động, cũng tích cực tham gia. Nhiều công đoàn ngành đã phối hợp tổ chức lớp học kỹ năng số, kỹ năng an toàn trên không gian mạng cho công nhân, viên chức. Đây là những hành động thiết thực giúp người lao động không bị bỏ lại phía sau trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

“Chìa khóa” để bứt phá

Nhân lực chất lượng cao không chỉ là điều kiện để nâng cao năng suất lao động, mà còn là chìa khóa để Việt Nam bứt phá, thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình. Kỷ nguyên số mở ra cơ hội để một quốc gia đi sau có thể rút ngắn khoảng cách với các nước phát triển, nhưng chỉ khi có con người đủ trí tuệ và bản lĩnh. Để thành công, chính bản thân mỗi người lao động phải xác định tinh thần học tập suốt đời.

Công nghệ thay đổi nhanh, nếu chỉ dựa vào kiến thức được học một lần, người lao động sẽ sớm bị lạc hậu. Các kỹ năng mềm như tư duy phản biện, khả năng làm việc nhóm, ngoại ngữ, cũng quan trọng không kém kỹ năng chuyên môn. Hiện nay, nhiều tấm gương lao động đã chứng minh điều đó. Không ít công nhân trẻ tại các khu công nghiệp, sau giờ làm, tự học thêm ngoại ngữ và kỹ năng công nghệ thông tin qua các nền tảng trực tuyến. Nhờ vậy, họ có thể thăng tiến nhanh chóng, thậm chí chuyển sang công việc có thu nhập gấp nhiều lần.

Nói về nguồn nhân lực trong kỷ nguyên mới, GS.TS khoa học Nguyễn Đình Đức nhấn mạnh, ông kỳ vọng và tin tưởng vào thế hệ trẻ Việt Nam đủ đức, đủ tài và đầy đủ tất cả bản lĩnh, trí tuệ để có thể gánh vác sứ mệnh, làm chủ tương lai của một đất nước. Ông cho rằng trước hết, sức mạnh của người Việt Nam là nền tảng đào tạo rất tốt. Nền tảng kiến thức của chúng ta khi hội nhập không hề thua kém các trường đại học quốc tế, rất mạnh về công nghệ thông tin, toán học, vật lý, cơ học. Đây chính là lợi thế của các kỹ sư, bạn trẻ Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Cũng theo ông Đức, nếu cách đây 10 năm, 20 năm, việc là nắm vững tiếng Anh của thế hệ trẻ rất là yếu thì những năm gần đây điều này đã chuyển biến rất là rõ rệt, đây chính là hành trang trong quá trình hội nhập.

“Quan trọng hơn, tôi cho rằng thế mạnh của người Việt Nam là sự cần cù với hoài bão cống hiến, tinh thần nồng nàn yêu nước, khát vọng đóng góp, cống hiến cho đất nước. Đây chính là động lực, khởi nguồn để phát huy tài năng, thậm chí là chí hướng. Quyết tâm và tinh thần yêu nước của thế hệ trẻ là “chìa khóa” then chốt trong kỷ nguyên mới. Tôi tin là thế hệ trẻ Việt Nam hoàn toàn xứng đáng với kỳ vọng của cha ông, các thế hệ đi trước vì hoàn toàn có thể làm chủ trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, nắm được công nghệ, góp phần đưa đất nước Việt Nam bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc”, ông Đức bày tỏ.