"Mở khóa" để nhân tài khoa học, công nghệ cống hiến góp phần đưa đất nước vươn mình

Nói về dự thảo Nghị định trên, tại cuộc họp báo thường kỳ của Bộ khoa học và Công nghệ diễn ra sáng này 4/9, bà Nguyễn Thị Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho biết, điểm mới nổi bật của dự thảo Nghị định là xác định nhân tài như một đối tượng điều chỉnh riêng trong Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Điều này cho phép Nhà nước xây dựng các cơ chế cụ thể, tập trung trực tiếp vào khuyến khích, đãi ngộ và trọng dụng người tài thay vì lồng ghép trong các quy định chung như trước đây.

Dự thảo tập trung vào ba nội dung chính: Giao nhiệm vụ cụ thể, tạo môi trường làm việc phù hợp và bảo đảm quyền thụ hưởng xứng đáng từ thành quả nghiên cứu.

Bà Nguyễn Thị Nga, Phó Vụ trưởng Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ Khoa học và Công nghệ) trả lời tại Họp báo.

Trước hết, Nhà nước sẽ ưu tiên giao trực tiếp những nhiệm vụ khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo cho nhân tài, đặc biệt là các đề án phát triển công nghệ cao, công nghệ chiến lược. Cách tiếp cận này tạo điều kiện để nhân tài phát huy năng lực, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp, tổ chức khoa học công nghệ chủ động thu hút chuyên gia giỏi về làm việc.

Thứ hai, dự thảo chú trọng xây dựng môi trường làm việc hiện đại. Nhà nước tập trung đầu tư các phòng thí nghiệm trọng điểm quốc gia, trang thiết bị nghiên cứu hiện đại; trao quyền tự chủ cao cho các tổ chức khoa học công lập trong việc sử dụng nguồn lực để trả thu nhập tăng thêm và ban hành chính sách đãi ngộ. Đặc biệt, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo còn mở hành lang pháp lý chấp nhận rủi ro. Các nhà khoa học nếu tuân thủ đúng quy trình sẽ không phải chịu trách nhiệm hành chính, dân sự, hình sự trong trường hợp xảy ra thiệt hại ngoài ý muốn. Đây là quy định đột phá, khuyến khích mạnh mẽ sự dấn thân vào những nghiên cứu mới, có tính đột phá.

Thứ ba, nhân tài được thụ hưởng chính đáng thành quả từ kết quả nghiên cứu. Dự thảo Nghị định thiết kế hai nhóm chính sách ưu đãi: tài chính và phi tài chính.

Về ưu đãi tài chính, một trong những điểm mới là chế độ tiền lương theo thỏa thuận, căn cứ trên thị trường lao động, thay vì áp dụng khung cố định như trước. Đây là giải pháp mở để thu hút chuyên gia giỏi trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu về nhân lực chất lượng cao. Bên cạnh đó, Nhà nước hỗ trợ kinh phí công bố kết quả nghiên cứu trên tạp chí quốc tế uy tín, đăng ký quyền sở hữu trí tuệ, xuất bản sách chuyên khảo giá trị, tham dự hoặc tổ chức hội thảo trong nước và quốc tế... Đặc biệt, nhân tài là tác giả nhiệm vụ khoa học sẽ được hưởng tối thiểu 30% lợi nhuận thu được từ việc khai thác, chuyển nhượng hoặc thương mại hóa kết quả nghiên cứu, đồng thời được miễn thuế thu nhập cá nhân đối với các khoản thu nhập liên quan.

Về ưu đãi phi tài chính, nhân tài có thể được bố trí nhà ở hoặc sử dụng nhà công vụ, được miễn thị thực nhập cảnh trong trường hợp là nhà khoa học nước ngoài làm việc tại Việt Nam, đồng thời được hưởng các chính sách an sinh xã hội để bảo đảm ổn định cuộc sống, yên tâm cống hiến.

Dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo được kỳ vọng tạo cú hích trong chính sách nhân lực. (Ảnh minh họa).

Cũng theo đại diện Vụ Tổ chức bán bộ, so với Nghị định số 40/2014/NĐ-CP của Chính phủ (quy định việc sử dụng, trọng dụng cá nhân hoạt động khoa học và công nghệ) vốn thiên về các quy định hành chính, tiêu chuẩn xét duyệt, dự thảo Nghị định mới mang tính linh hoạt và hội nhập quốc tế hơn. Dự thảo không nặng về thủ tục hành chính mà trao quyền tự chủ cho các tổ chức, hỗ trợ trực tiếp cho hoạt động nghiên cứu. Cách tiếp cận này được đánh giá là mở, năng động, phù hợp với xu thế toàn cầu, đồng thời khuyến khích các nhà khoa học trẻ mạnh dạn theo đuổi ý tưởng mới.

Cũng theo Bộ Khoa học và Công nghệ, sau khi Luật và Nghị định được ban hành, theo chức năng và nhiệm vụ được phân công, các Bộ, ngành và địa phương sẽ tiếp tục cụ thể hóa các quy định này thông qua các văn bản hướng dẫn chi tiết để bảo đảm các chính sách ưu đãi thực sự đi vào thực tế và phát huy hiệu quả.

Về phía Bộ Khoa học và Công nghệ, thông qua các phương tiện thông tin đại chúng, các diễn đàn để giới thiệu và phổ biến chính sách; phối hợp với Bộ Ngoại giao và thông qua Văn phòng Khoa học và Công nghệ ở nước ngoài để giới thiệu và phổ biến chính sách đến công đồng nhà khoa học người Việt Nam ở nước ngoài và người nước ngoài; thông qua các hội nghị, hội thảo khoa học để tổ chức hướng dẫn thực hiện chính sách đến các nhà quản lý, nhà khoa học; phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành, địa phương trong quá trình tổ chức triển khai chính sách.

Liên quan đến nội hàm khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, các chuyên gia cho rằng, khi xác định khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là "chìa khóa vàng" góp phần tạo động lực hiện thực hóa mục tiêu đất nước hùng cường thì phải "mở khóa" để thu hút nhân tài trong và ngoài nước (Việt Kiều) vào lĩnh vực này. Trong đó, phải đặc biệt quan tâm đến cơ chế tuyển dụng, không nặng về "hình thức", tiếp đó là cơ chế về lương, thu nhập, nhà ở. Đồng thời, cũng phải tạo ra môi trường văn hóa trong làm việc. Điều tưởng nhỏ, nhưng với các tri thức, nhà khoa học, chuyên gia ngoài tiền lương, môi trường văn hóa nơi làm việc là vô cùng quan trọng.