Vị làng...

(LĐTĐ) Tôi về thăm Đường Lâm, Sơn Tây vào một ngày đẹp trời. Trên chuyến xe chật ních nhà báo và những người mê văn hóa hôm ấy, anh Vũ Minh Toàn - Giám đốc Trung tâm Văn hóa Thông tin và Thể thao Sơn Tây kiêm “hướng dẫn viên” kể đủ chuyện. Với những am hiểu và kiến thức của mình, qua lời kể của anh, đằng sau những bức tường đá ong, cổng nhà, lối đi lát gạch nghiêng hay di tích, danh nhân… đều hiện lên sinh động và đầy cuốn hút. Quả thực, có đến và chiêm nhiệm mới thấy nơi này bất kỳ nơi đâu cũng thấy “cổ vật” và phía sau những chuyện đất, chuyện người ấy là vị làng - thứ mỹ cảm yên ả, thanh bình còn vương vất giữa bao cung bậc xô bồ của cuộc sống…
vi lang Làng cổ Đường Lâm được công nhận điểm du lịch
vi lang Thị xã Sơn Tây: Nỗ lực phát triển du lịch làng cổ

Chuyện đất chuyện người

Trong chuyến đi hôm ấy, khi tất thảy mọi người còn mải mê trong những câu chuyện của anh Toàn, tôi chợt thấy một đồng nghiệp công tác tại một tạp chí giáo dục cứ mải mê ngắm nhìn chiếc cổng làng dẫn vào Đường Lâm. Ngẫm ra mới thấy, góc nhìn của đồng nghiệp nọ độc đáo và tinh tế. Bởi, từ cổng làng, nếu quan sát tỉ mẩn có thể phần nào đánh giá được sơ bộ về tổng thể nơi mà mình đang tìm đến, bao gồm con người đang sinh sống tại đó.

Lại nữa, cổng làng khi xưa trong hồi tưởng của những cao niên trong các làng không phải là gạch đá hoa văn được xây dựng bề thế, kỳ công như hiện tại. Trong tâm thức của một thuở xưa cũ, chiếc cổng có nơi đơn thuần chỉ là lũy tre đầu ngõ, vòm cây duối uốn mình cong cong… Tất thảy là “dấu hiệu địa lý” để tách biệt ranh giới giữa làng này với làng khác, phân cách văn hóa đặc trưng và những nét thuần phong mỹ tục của từng làng. Phía sau cổng làng là cộng đồng, họ tộc, là tình làng nghĩa xóm bền chặt.

vi lang
Một góc làng cổ Đường Lâm.

Cũng như vậy, với người dân Đường Lâm, hình ảnh chiếc cổng làng đã trở nên rất đỗi thân quen, gần gũi trong tâm thức. Từ chiếc cổng làng cũng có thể thấy bao sự biến thiên của lịch sử. Theo tìm hiểu, cổng làng Mông Phụ được xây dựng vào thời Hậu Lê, năm 1553, đời vua Lê Thần Tông. Đây là cổng chính của Đường Lâm, quay mặt về hướng Đông Nam, chếch phía Tây là núi tổ Tản Viên. Các bậc cao niên trong làng cho biết, Đông Nam là hướng của gió lành, hướng của mặt trời mọc - hướng phát triển mạnh mẽ, con cháu mai sau sẽ thịnh vượng. Và cũng bởi quay hướng Đông Nam nên giữa trưa hè oi bức, không gian của cổng vẫn mở ra như ống thông gió, hút theo đó những hương vị của cây trái làng quê.

Lại có người bảo, vốn dĩ trước đây làng có tới 5 cổng. Một cổng lớn và những cổng khác chia ra trấn tứ phương. Nhưng hiện tại chỉ còn sót lại cổng làng duy nhất được xây dựng từ năm 1833, trên cổng còn có dòng chữ “Thế hữu hưng ngơi đại”, tạm hiểu là “thời nào cũng có người tài giỏi”. Chẳng rõ thực hư nhưng chuyện đất lành sản sinh nhân kiệt là thực. Ngoài nổi tiếng với danh xưng “đất hai Vua”, ở Đường Lâm còn không ít những bậc túc nho tài hoa.

Nhắc chuyện này, anh Vũ Minh Toàn kể, cho đến nay Đường Lâm vẫn lưu giữ không ít chứng tích, những câu chuyện về vị Thám hoa nổi tiếng Giang Văn Minh (1573-1638). Ông đỗ kì thi năm 1628, làm quan đến chức Thái bộc phụ khanh và được cử làm Chánh sứ thay mặt vua đi sang Trung Quốc. Vua quan phương Bắc hống hách không đáp ứng những yêu cầu ngoại giao, thậm chí Hoàng đế nhà Minh khi đó là Chu Do Kiểm còn ra một câu đối nhằm hăm dọa sứ thần nước Việt. Câu đối ấy là: Đồng trụ chí kim đài dĩ lục (Cột đồng đến giờ đã xanh vì rêu).

vi lang
Người dân làng cổ thảnh thơi trong một ngày thu.

Câu đối này ám chỉ việc Mã Viện (thời Hán) khi chinh phạt cuộc khởi nghĩa của Hai Bà Trưng đã đóng một cột đồng ở biên giới hàm ý răn đe nước Việt. Giang Văn Minh nghe thấy thế đã khẳng khái đáp lại rằng: Đằng Giang tự cổ huyết do hồng (Sông Bạch Đằng từ xưa vẫn đỏ vì máu). Hàm ý của Giang Văn Minh muốn nhắc nhở Hoàng đế nhà Minh về 3 lần chiến thắng quân xâm lược phương Bắc ngay trên dòng sông Bạch Đằng lịch sử của quân dân Đại Việt. Vua nhà Minh nghe câu đối ấy vô cùng tức giận đã cho tra tấn tàn bạo vị sứ giả rồi giết ông và mổ bụng để xem to gan lớn mật đến thế nào.

Chia sẻ thêm về bậc nhân kiệt một thuở, Bí thư Đảng ủy xã Đường Lâm Phan Văn Lợi bảo, dù giết Giang Văn Minh nhưng người phương Bắc vẫn vô cùng nể phục. Họ ướp xác ông bằng thủy ngân cho khỏi hỏng và đưa trở về nước Việt. Khi xác ông về tới Thăng Long ông được truy tặng chức Công bộ Tả thị lang, tước Vinh quận công và tặng câu đối: Sứ bất nhục quân mệnh, khả vi thiên cổ anh hùng. Nghĩa là, sứ thần không làm nhục mệnh Vua, xứng đáng là anh hùng thiên cổ.

Hương vị làng quê

Trên cơ sở Quy hoạch chung Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050, Sơn Tây đã chọn hướng phát triển kinh tế gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa giàu bản sắc. Mục tiêu là phấn đấu xây dựng thị xã trở thành một trong những “trung tâm du lịch văn hóa” của Thủ đô.

Để hỗ trợ người dân được hưởng lợi từ dịch vụ du lịch, Ủy ban Nhân dân thị xã Sơn Tây và Ban Quản lý Di tích Làng cổ Đường Lâm đã triển khai nhiều giải pháp để đánh thức tiềm năng, nâng cao nhận thức và trình độ làm du lịch cho người dân như: Mời các hộ đi tham quan mô hình làm du lịch cộng đồng, homestay ở Bát Tràng, Mai Châu (Hòa Bình), Sa Pa (lào Cai), phố cổ Hội An – Quảng Nam…; tập huấn cho người dân tiếp khách, mời khách, đón khách một cách chuyên nghiệp; tổ chức thi làm các sản phẩm bánh kẹo của địa phương; mở chợ quê vào những ngày lễ, hội; tạo ra những sản phẩm lưu niệm phong phú từ mây tre đan, gốm sứ, tranh thêu, rơm… Những nỗ lực và giải pháp phát triển du lịch tại Đường Lâm đã dần dần phát huy hiệu quả.

Trong lúc đang miên man qua những chuyện xưa tích cũ, Bí thư Đảng ủy Phan Văn Lợi dẫn chúng tôi băng qua cánh đồng vào khu chăn nuôi gà mía ở Đường Lâm. Trông dáng người nhỏ nhắn nhưng nhanh nhẹn của ông, ít ai biết ông là cựu chiến binh, từng bị thương ở mặt trận Mường Khương (tỉnh Lào Cai) trong những năm chiến đấu bảo vệ biên giới. Hiện giờ trong người ông Lợi vẫn còn một mảnh đạn pháo sau lưng. Ông bảo, mỗi lần trái gió trở trời ông lại trằn trọc cả đêm với bệnh tật. Nhưng đã lâu nên ông cũng “quen” với nó, coi như kỷ niệm về một thời hoa lửa.

Là cựu chiến binh với tính cách gần gũi, hay chuyện từ người nông dân đến hộ kinh doanh thành đạt… chẳng ai không biết đến ông Lợi. Mỗi đoạn dừng chân, người ta thấy ông lại tay bắt mặt mừng. Có người thấy ông ngắm nghía gốc mít, tưởng ông thích, họ đòi “bứng” cây để ông mang về. Dung dị và chất phác. Ở trong cách nói chuyện của ông Lợi và những người chân lấm tay bùn ấy, tôi chẳng thể tìm ra một nét quan cách hay giả tạo nào.

Tạm bỏ qua những suy tưởng cá nhân, ông Lợi vừa đi, vừa kể cho tôi nghe về chuyện gà mía của Đường Lâm - giống gà đặc sản của người Đường Lâm được dùng làm lễ vật cung tiến Vua. Giống gà Mía thuần chủng có đầu nhỏ, mình vuông, màu lông rất đẹp, da màu vàng. Thịt gà Mía thơm ngon, vị ngọt, đậm đà, dai thịt được nhiều người tiêu dùng ưa chuộng. Cho đến nay gà mía đã và đang là thương hiệu, là “cần câu” nâng cao đời sống kinh tế của người dân Đường Lâm. Hơn hết, thức ngon, vật quý ngày xưa, nay đã trở thành nét văn hóa ẩm thực độc đáo của địa phương. Chẳng lạ khi bữa cơm quê có gà mía, tương cà, rau muống… luôn là dư vị khó tả mà người dân chất phác Đường Lâm dành để thiết đãi những khi quý khách gần xa ghé chơi.

Bữa ấy là thu, tôi đã nếm đủ dư vị làng qua thị giác, thính giác, khứu giác và vị giác. Trước khi rời Đường Lâm, tôi ngồi trong một ngôi nhà ngay lối gần cổng làng. Tôi tự rót nước vối từ chiếc tích ủ trong ấm giỏ, rồi tự bóc và nhẩn nha nếm chiếc kẹo lạc. Ngồi trong yên ả, thanh bình, thấy cuộc sống dường như trôi chậm lại. Nơi này dường không thứ gì chuyển động, không thứ gì vội vã. Có chăng là bóng dáng của đôi thanh niên người Âu lưng đeo ba lô chậm rãi đạp xe qua những rơm rạ. Họ đi khắp làng bằng những chiếc xe đạp thuê giá rẻ từ một ngôi nhà cổ nào đó. Hẳn họ cũng như tôi, đang mải miết đi tìm và thưởng thức… vị làng.

Đinh Luyện

Có thể bạn quan tâm

Nên xem

Đặc sắc chương trình nghệ thuật “Tây Hồ toả sáng”

Đặc sắc chương trình nghệ thuật “Tây Hồ toả sáng”

(LĐTĐ) Tối ngày 22/12, tại Không gian Văn hóa sáng tạo quận Tây Hồ, Trung tâm Văn hóa Thông tin và Thể thao quận phối hợp với Ủy ban nhân dân (UBND) phường Yên Phụ tổ chức chương trình nghệ thuật “Tây Hồ tỏa sáng”, với sự tham gia, cổ vũ của đông đảo nhân dân và du khách.
Thanh Trì: Triển khai cho vay ưu đãi gần 700 triệu đồng tháng 12

Thanh Trì: Triển khai cho vay ưu đãi gần 700 triệu đồng tháng 12

(LĐTĐ) Vừa qua, Liên đoàn Lao động huyện Thanh Trì phối hợp với Quỹ trợ vốn công nhân, viên chức nghèo Thủ đô (Quỹ trợ vốn) triển khai chương trình cho vay ưu đãi, giải ngân vốn vay tháng 12/2024 cho 17 đoàn viên công đoàn.
Lần đầu tiên ngành Thuế thu đạt 1,7 triệu tỷ đồng

Lần đầu tiên ngành Thuế thu đạt 1,7 triệu tỷ đồng

(LĐTĐ) Vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, cơ quan thuế triển khai đồng bộ, hiệu quả các giải pháp quản lý thu, công tác thuế năm 2024 đưa toàn ngành về đích với tổng số thu ước đạt 1.732.000 tỷ đồng.
Luật Thủ đô 2024: Cơ hội để Hà Nội phát triển thương mại văn hóa

Luật Thủ đô 2024: Cơ hội để Hà Nội phát triển thương mại văn hóa

(LĐTĐ) Việc sửa đổi Luật Thủ đô đã mang lại những điều chỉnh quan trọng, đặc biệt là trong lĩnh vực phát triển văn hóa, nhằm bảo đảm Hà Nội tiếp tục phát huy vai trò trung tâm văn hóa của cả nước.
Triển lãm “Thiên Quang”: Tôn vinh nghề thủ công truyền thống

Triển lãm “Thiên Quang”: Tôn vinh nghề thủ công truyền thống

(LĐTĐ) Triển lãm “Thiên Quang” khai thác câu chuyện về ánh sáng thiêng liêng của Trời và Đất soi chiếu Thăng Long - nơi hội tụ văn hóa, lịch sử và tinh hoa nghề thủ công truyền thống.
Ăn thử xúc xích Cocktail của TH true FOOD: Tên nghe “wow”, còn hương vị thì sao?

Ăn thử xúc xích Cocktail của TH true FOOD: Tên nghe “wow”, còn hương vị thì sao?

(LĐTĐ) Là người có thói quen trung thành với các sản phẩm đã mua cả trăm lần, tôi vẫn quyết định phá lệ một lần, ăn thử xúc xích Cocktail của TH true FOOD, để xem hương vị có gây bất ngờ như cái tên hay không.
Cập nhật giá vàng, tỷ giá sáng 23/12: Vàng nhẫn diễn biến lạ, tỷ giá USD tăng "nóng"

Cập nhật giá vàng, tỷ giá sáng 23/12: Vàng nhẫn diễn biến lạ, tỷ giá USD tăng "nóng"

(LĐTĐ) Giá vàng nhẫn sau một tuần biến động có giá bán ra bằng vàng miếng SJC, tuy nhiên giá mua vào vàng nhẫn cao hơn vàng miếng. Dù có nhiều nhận định tích cực, một số chuyên gia cho rằng giá vàng vẫn có khả năng giảm nhẹ trong ngắn hạn. Thị trường cũng ghi nhận tỷ giá USD tiếp tục tăng "nóng".

Tin khác

Thủ tướng Phạm Minh Chính dự lễ khánh thành khu tái thiết Làng Nủ

Thủ tướng Phạm Minh Chính dự lễ khánh thành khu tái thiết Làng Nủ

(LĐTĐ) Sáng 22/12, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính dự Lễ khánh thành Dự án tái thiết khu dân cư thôn Làng Nủ, xã Phúc Khánh, huyện Bảo Yên; thôn Nậm Tông, xã Nậm Lúc và thôn Kho Vàng, xã Cốc Lầu, huyện Bắc Hà, tỉnh Lào Cai - nơi vào tháng 9/2024 xảy ra thảm họa lũ quét, sạt lở đất do bão số 3 gây ra, làm hàng chục người dân thiệt mạng và mất tích, hàng chục ngôi nhà vùi lấp, cuốn trôi.
Chính thức vận hành tuyến metro số 1

Chính thức vận hành tuyến metro số 1

(LĐTĐ) Ngày 22/12, Ủy ban nhân dân (UBND) Thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM) tổ chức Lễ công bố vận hành chính thức tuyến đường sắt đô thị số 1 (Bến Thành - Suối Tiên).
Tết Dương lịch 2025: Hà Nội bắn pháo hoa tại những điểm nào?

Tết Dương lịch 2025: Hà Nội bắn pháo hoa tại những điểm nào?

(LĐTĐ) Trong dịp Tết Dương lịch 2025, thành phố Hà Nội bắn pháo hoa tại 5 điểm (6 trận địa) gồm các quận Hoàn Kiếm, Hà Đông, Nam Từ Liêm, thị xã Sơn Tây và huyện Đông Anh từ 0h đến 0h15 ngày 1/1/2025.
TP.HCM: Cháy nhà trọ cho thuê, 16 người thương vong

TP.HCM: Cháy nhà trọ cho thuê, 16 người thương vong

(LĐTĐ) Khi phát hiện đám cháy, người dân sinh sống bên trong căn nhà đã tìm cách dập lửa nhưng bất thành, sau đó khói đen nhanh chóng bao trùm toàn bộ căn nhà khiến 2 người chết và 14 người bị thương.
Chủ tịch HĐND Thành phố chỉ đạo khắc phục vụ cháy tại quán cà phê đường Phạm Văn Đồng

Chủ tịch HĐND Thành phố chỉ đạo khắc phục vụ cháy tại quán cà phê đường Phạm Văn Đồng

(LĐTĐ) Trưa ngày 19/12, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch Hội đồng nhân dân (HĐND) Thành phố, Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội Nguyễn Ngọc Tuấn đã đến hiện trường và chỉ đạo giải quyết, khắc phục hậu quả vụ cháy tại số 258 Phạm Văn Đồng, phường Cổ Nhuế 2, quận Bắc Từ Liêm.
Trả gộp 2 tháng lương hưu, trợ cấp dịp Tết Nguyên đán

Trả gộp 2 tháng lương hưu, trợ cấp dịp Tết Nguyên đán

(LĐTĐ) Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa ký ban hành Chỉ thị về việc tăng cường các biện pháp bảo đảm đón Tết Nguyên đán Ất Tỵ năm 2025 vui tươi, lành mạnh, an toàn, tiết kiệm.
Hưng Yên cơ bản hoàn thành GPMB dự án đường Vành đai 4- Vùng Thủ đô

Hưng Yên cơ bản hoàn thành GPMB dự án đường Vành đai 4- Vùng Thủ đô

(LĐTĐ) Năm 2024, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, kịp thời, đồng bộ của Ban Thường vụ Tỉnh ủy Hưng Yên, Ban Chỉ đạo tỉnh, các cấp ủy, chính quyền các cấp, Ban Chỉ đạo cấp huyện cùng sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị, sự ủng hộ của Nhân dân và sự nỗ lực của các chủ đầu tư các dự án trọng điểm, việc triển khai thực hiện các dự án trọng điểm của tỉnh đã đạt một số kết quả quan trọng. Đặc biệt, là dự án đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô qua địa bàn tỉnh.
Quân đội nhân dân Việt Nam - Niềm tự hào dân tộc

Quân đội nhân dân Việt Nam - Niềm tự hào dân tộc

(LĐTĐ) Với những chiến công chói lọi, cùng những đóng góp to lớn vào sự nghiệp giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa trong suốt 80 năm qua, với bản chất cách mạng và truyền thống “Bộ đội cụ Hồ”, quân đội ta xứng đáng là quân đội anh hùng của dân tộc Việt Nam anh hùng, là niềm tự hào của Đảng, Nhà nước, nhân dân Việt Nam và nhân dân yêu chuộng hòa bình, tự do và công lý trên toàn thế giới. Báo Lao động Thủ đô trân trọng giới thiệu bài viết của đồng chí Tô Lâm - Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam - Bí thư Quân ủy Trung ương với tiêu đề: “Quân đội nhân dân Việt Nam - Niềm tự hào dân tộc”:
Thủ tướng yêu cầu xử lý nghiêm đối tượng đốt quán cà phê trên đường Phạm Văn Đồng

Thủ tướng yêu cầu xử lý nghiêm đối tượng đốt quán cà phê trên đường Phạm Văn Đồng

(LĐTĐ) Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu Bộ trưởng Bộ Công an chỉ đạo các lực lượng chức năng phối hợp Ủy ban nhân dân (UBND) thành phố Hà Nội tập trung khắc phục hậu quả vụ cháy quán cà phê tại số 258 Phạm Văn Đồng; khẩn trương điều tra vụ án, xử lý nghiêm đối tượng vi phạm theo quy định của pháp luật để răn đe, phòng ngừa.
Bí thư Thành ủy Bùi Thị Minh Hoài thăm hỏi nạn nhân vụ cháy quán cà phê đường Phạm Văn Đồng

Bí thư Thành ủy Bùi Thị Minh Hoài thăm hỏi nạn nhân vụ cháy quán cà phê đường Phạm Văn Đồng

(LĐTĐ) Sáng nay 19/12, Bí thư Thành ủy Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài đến động viên, thăm hỏi các nạn nhân vụ cháy tại quán cà phê (đường Phạm Văn Đồng, quận Bắc Từ Liêm) đang điều trị tại Bệnh viện E.
Xem thêm
Phiên bản di động