Mang tranh dân gian vào đời sống hiện đại
Triển lãm tranh Hàng Trống "Những điều xưa cũ mới mẻ" | |
Nỗ lực khôi phục dòng tranh Đỏ | |
Chung tay khôi phục dòng tranh dân gian của Thủ đô | |
Phố Hàng Trống – Truyền thống đậm đà |
Hành trình tìm về tranh Hàng Trống
Sinh ra và lớn lên ở Hà Nội, nhà thiết kế (NTK) Trịnh Thu Trang là người yêu mến và muốn lưu giữ với những giá trị văn hóa truyền thống của một Hà Nội xưa cũ, đã bị mai một rất nhiều, thậm chí mất hẳn. Trong đó có tranh Hàng Trống, dòng tranh đặc trưng của người dân Hà thành xưa song nguy cơ thất truyền rất cao do nhu cầu hưởng thụ văn hóa, đời sống tâm linh đã thay đổi quá nhiều.
Hành trình tìm về tranh Hàng Trống của Trịnh Thu Trang bắt đầu từ một tình cờ gặp gỡ nghệ nhân tranh Hàng Trống cuối cùng Lê Đình Nghiên. “Lần đầu tiên được nhìn thấy những bức tranh thờ, tranh tết Hàng Trống thật ở khổ lớn - có bức lên tới 1,5m - với màu sắc nổi bật, tôi cảm thấy choáng ngợp và ngỡ ngàng trước vẻ đẹp rực rỡ ấy. Nghệ nhân xưa tạo hình rất táo bạo, sử dụng tất cả các màu tương phản rất mạnh, xanh, vàng, đỏ kết hợp với nhau tạo nên tính thẩm mỹ, màu sắc hấp dẫn”, Trịnh Thu Trang nhớ lại.
Nhà nghiên cứu Phan Ngọc Khuê cùng Trịnh Thu Trang và các thành viên của S River. |
NTK Trịnh Thu Trang đánh giá, màu sắc trong tranh Hàng Trống có những nét riêng rất đặc thù so với các dòng tranh dân gian khác. Có lẽ do được vẽ tay nên màu sắc trong tranh Hàng Trống cũng rực rỡ, phóng khoáng hơn dù chỉ có 6 màu cơ bản. Ngoài những màu làm từ tự nhiên, nghệ nhân còn sáng tạo màu mới bằng phẩm màu.
Hai màu đặc trưng của tranh Hàng Trống chính là xanh da trời và hồng điều. Màu phẩm đó đã làm nên một thần thái riêng. Các màu tươi khác như đỏ, cam, vàng thư, xanh lá cây… cũng được vận dụng, kết hợp tài tình với hệ thống nét đen của màu tự nhiên lấy từ than lá tre ủ kỹ, khiến cho các tác phẩm tranh Hàng Trống vô cùng rực rỡ cuốn hút nhưng cũng không kém phần tao nhã, tinh tế.
Ban đầu, Trịnh Thu Trang dành dụm tiền để đặt tranh. Bộ Tố Nữ chính là tranh Tết đầu tiên cô được tiếp cận và cảm thấy quý trọng trước ý nghĩa sâu xa mà gần gũi. Không chỉ đơn giản là bốn cô gái với nhạc cụ trên tay, bộ tranh còn gửi tới người thưởng thức những thông điệp đặc biệt khác.
Theo nhà nghiên cứu Phan Ngọc Khuê, bộ Tố Nữ xuất phát từ tục thờ cúng của người Việt như hát chèo, hát cửa đình để dâng những âm thanh đẹp đẽ lên thần thánh. Còn nghệ nhân Lê Đình Nghiên lại nói về bộ Tố Nữ một cách giản dị mà vô cùng ấm áp. Những âm thanh không chỉ là tiếng đàn, tiếng phách mà còn là những âm thanh vui vẻ trong mỗi gia đình: Tiếng cười con trẻ, tiếng lanh canh dọn mâm cơm, tiếng vợ chồng trò chuyện… Bộ tranh là lời chúc Tết với thông điệp gửi tới mọi gia đình: Năm mới hạnh phúc tràn đầy “tiếng vui”…
Khi đã đặt mua một số lượng tranh nhất định, Thu Trang xin tài trợ địa điểm để tổ chức 2 triển lãm nhỏ, kết hợp dạy trẻ em vẽ tranh Hàng Trống. Cô cẩn thận mời nghệ nhân Lê Đình Nghiên và nhà nghiên cứu Phan Ngọc Khuê tới thuyết giảng cho khách tham quan cái hay, cái đẹp, cái khác biệt của tranh dân gian Hàng Trống; phân tích ý nghĩa một số tranh thờ - tranh tết tiêu biểu; giới thiệu các công đoạn vẽ tranh cơ bản… Thật bất ngờ, đại đa số khách tham quan là người trẻ với khoảng 50% có độ tuổi từ 18-24 tuổi. Một số khách trẻ sau khi đã hiểu biết về tranh Hàng Trống đã tới nhà nghệ nhân đặt mua tranh...
Tiềm năng ứng dụng trong thiết kế đồ hoạ
Trong bối cảnh ngành thiết kế của nước ta đang thiếu những nguyên liệu truyền thống mang bản sắc Việt, lại có tiềm năng ứng dụng rất lớn vào thiết kế đồ họa của tranh Hàng Trống nói riêng và mỹ thuật dân gian Việt Nam nói chung. Trịnh Thu Trang quyết định đúc kết các ý tưởng trên thành một cuốn sách, với mục đích tạo một kho nguyên liệu cung cấp mẫu hoạ tiết ứng dụng cho mỹ thuật và thiết kế hiện đại, vơi hy vọng lan tỏa đến người đọc – nhất là các bạn trẻ.
Năm 2017, Trang quyết định thành lập nhóm S River quy tụ các thành viên trẻ (nhiều bạn mới ngoài 20 tuổi) có cùng cảm hứng để cùng biên soạn quyển Họa Sắc Việt, lấy tranh Hàng Trống là dòng tranh đầu tiên để nghiên cứu. “Từ dự án số hóa những họa tiết, bảng màu tiêu biểu của dòng tranh Hàng Trống để sáng tạo thành thiết kế đồ họa đương đại mang yếu tố văn hóa truyền thống Việt Nam, tôi hy vọng có thể truyền cảm hứng cho người trẻ để họ có thể bắt đầu một dự án cá nhân có liên quan hoặc được lấy cảm hứng từ mỹ thuật dân gian Việt Nam – một kho tàng tư liệu văn hóa đồ sộ, quý giá và đáng trân trọng”, cô bày tỏ.
Cụ thể hơn, dự án là một cách tiếp cận mới về việc duy trì, bảo tồn những giá trị truyền thống. S River không cố gắng bê nguyên chúng đặt vào thực tại, không cố níu kéo những điều thuộc về lịch sử mà chắt lọc những chất liệu dân gian có tiềm năng ứng dụng vào cuộc sống hiện đại, vào công việc hiện tại của những người thiết kế đồ họa, những nhà thiết kế thời trang, nội thất hay giới nghệ thuật khác. Đó là cách S River thực hiện với mong muốn những giá trị dân gian xưa “sống lại”, ở bất cứ đâu trong đời sống đều có thể dễ dàng bắt gặp.
Mục tiêu của dự án là mang sản phẩm đồ họa lấy cảm hứng từ dòng tranh Hàng Trống tiếp cận đông đảo công chúng. Các dữ liệu sẽ được số hóa thành bảng mã màu, họa tiết cùng hướng dẫn kết hợp màu sắc và cách ứng dụng trên thiết kế đồ họa, thời trang, nội thất và thủ công mỹ nghệ.
“Tôi mong muốn giá trị thẩm mỹ, yếu tố tinh thần của tranh Hàng Trống sẽ đi vào đời sống của người dân và có sức sống, tính cuốn hút của riêng mình. Và trong thời đại của công nghiệp và công nghệ số tranh dân gian cần được biến đổi sang dạng thức phù hợp để có thể phát triển, thích nghi với cuộc sống hiện tại. Chúng tôi lựa chọn một vài chi tiết, họa tiết, hình ảnh, bảng màu ưng ý từ một hoặc vài ba bức tranh rồi sáng tạo, tưởng tượng, sắp xếp, phối trộn chúng trở thành giá trị thẩm mỹ mới, đặt trong bối cảnh mới, mang sứ mệnh mới và có khả năng ứng dụng vào thiết kế. Song tôi luôn khẳng định, tất cả những sản phẩm mới kia đều có nguồn gốc từ tranh dân gian Hàng Trống.”- Thu Trang nhấn mạnh.
Phương Bùi
Có thể bạn quan tâm
Nên xem
Quân và dân Nghệ An đã đóng góp to lớn cho chiến thắng Điện Biên Phủ
Du lịch Thủ đô triển khai nhiều hoạt động, chương trình hấp dẫn dịp 30/4 - 1/5
Kỷ niệm 120 năm ngày sinh Tổng Bí thư Trần Phú: Tháng Tư trở về An Thổ
Công viên Nước Hồ Tây sẵn sàng đón khách dịp nghỉ lễ 30/4 - 1/5
Long Biên: Phát động thi đua 95 ngày cao điểm chào mừng 95 năm Ngày thành lập Công đoàn Việt Nam
UDIC lần thứ 6 được vinh danh Top 10 Nhà thầu xây dựng năm 2024
Cứu sống bệnh nhân bị sốc nhiễm trùng do hoại tử ruột
Tin khác
Trưng bày “Khoảng trời mới”: Tái hiện ký ức lịch sử hào hùng
Văn hóa 23/04/2024 18:17
Lặng lẽ xương rồng
Văn hóa 23/04/2024 16:56
Nhà thờ dòng họ của nhà cách mạng Trần Đình San được xếp hạng Di tích lịch sử cấp tỉnh
Văn hóa 23/04/2024 16:54
Điện Biên theo dòng lịch sử qua tài liệu lưu trữ
Văn hóa 22/04/2024 17:37
Đặc sắc Lễ kỷ niệm 1085 năm đức vua Ngô Quyền xưng vương và định đô ở Cổ Loa (939-2024)
Văn hóa 20/04/2024 07:41
Miệt mãi giữ nghề xưa trên phố
Văn hóa 19/04/2024 22:30
Đường Trường Sơn - Đường Hồ Chí Minh huyền thoại: Kỳ tích về sức mạnh chiến đấu của dân tộc
Văn hóa 19/04/2024 13:55
Khơi dậy niềm đam mê, hứng thú đọc sách trong mỗi người dân
Xã hội 18/04/2024 17:08
Tôn vinh nền Văn hóa Đông Sơn qua trưng bày "Tiếng vọng"
Văn hóa 18/04/2024 17:02
Những kỷ vật truyền lửa tới thế hệ mai sau
Văn hóa 18/04/2024 12:32