Giữ gìn văn hóa lễ hội

Tưng bừng mùa lễ hội

 Lễ hội là cầu nối văn hóa giữa xưa và nay, giữa quá khứ và hiện tại, là nét văn hóa độc đáo không thể thiếu trong mỗi dịp tết đến xuân về. Miền Bắc chiếm đa số lễ hội trên cả nước từ những lễ hội nhỏ như ở làng, xã, đến lễ hội lớn hơn cấp quốc gia. Mùng 6 tháng Giêng, nhiều lễ hội lớn của miền Bắc bắt đầu tưng bừng khai hội. Lễ hội chùa Hương – Hà Nội, nơi được xem là quần thể văn hóa - tôn giáo lớn của Việt Nam với hàng chục ngôi chùa thờ Phật có lịch sử lâu đời... là lễ hội thu hút được nhiều nhất sự quan tâm của du khách thập phương. Hội chùa Hương khai hội từ mùng 6 tháng Giêng và kéo dài đến hết tháng 3. Nét độc đáo của lễ hội chùa Hương chính là du khách được lênh đênh trên dòng suối Yến, hòa mình vào sông nước mênh mông, ngắm cảnh núi non tiên bồng. Mặc dù thời tiết mưa xuân và rét nhưng du khách đến chùa Hương năm nay vẫn tăng hơn năm trước. Chỉ riêng ngày khai hội đã thu hút hơn 5 vạn khách, tăng 6000 lượt người so với cùng kỳ năm 2013.

Lễ hội chùa Bái Đính – Ninh Bình cũng khai hội vào ngày mùng 6 tháng Giêng và kéo dài đến hết mùa xuân. Chùa Bái Đính nằm trên ngọn núi Đính ở xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Ngôi chùa có lịch sử hơn 1.000 năm tuổi. Từ ngày khai hội đến nay, chùa Bái Đính đã tiếp đón hàng vạn du khách thập phương về dâng hương, chiêm bái cảnh quan ngôi chùa lớn nhất khu vực Đông Nam Á. Đặc biệt chùa Bái Đính hiện đang lưu giữ nhiều kỷ lục Việt Nam như chuông đồng lớn nhất, nặng 30 tấn; pho tượng Phật Thích ca Mâu ni bằng đồng nặng 150 tấn; bộ tượng Tam thế bằng đồng lớn nhất, mỗi pho nặng 50 tấn; có hành lang La hán dài nhất với 500 vị...

“Dù ai đi ngược về xuôi. Nhớ ngày giỗ Tổ mùng 10 tháng 3.” Trong gần 8.000 lễ hội, linh thiêng nhất với người Việt chính là Lễ hội Đền Hùng, hay còn gọi là Giỗ tổ Hùng Vương. Lễ hội diễn ra ở đền Hùng, Phú Thọ, kéo dài từ ngày mùng 8 đến ngày 11 tháng Ba âm lịch. Lễ hội Đền Hùng là quốc lễ của dân tộc Việt Nam. Tín ngưỡng thờ Hùng Vương đã được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể của nhân loại. Vào ngày chính hội mùng 10 tháng 3, nhân dân cả nước đều được nghỉ làm, nghỉ học để tưởng nhớ đến các vua Hùng đã có công dựng nước. Đây không chỉ là một nét đẹp truyền thống không một quốc gia nào có được, mà còn là một kho tàng di sản văn hóa quý giá đối với mỗi người dân Việt.

Ngoài ý nghĩa tôn vinh, lễ hội còn thể hiện tinh thần chống giặc ngoại xâm, và thể hiện mong ước quốc thái dân an của người Việt như lễ hội Cổ Loa – độc đáo với những màn thi bắn cung nỏ; Lễ hội Gióng – Sóc Sơn tưởng nhớ công lao của vị anh hùng Thánh Gióng; đến Lễ hội đền Trần – Nam Định để được xin ấn; Lễ hội Yên tử - Quảng Ninh cầu quốc thái dân an; Lễ hội Đồ Sơn – Hải Phòng là lễ chọi trâu lớn nhất cả nước; Lễ hội Lim – Bắc Ninh đằm thắm với những câu hát quan họ giao duyên của các liền anh, liền chị... Mỗi lễ hội có nét đặc trưng riêng, tạo nên bản sắc văn hóa của từng vừng, miền.

Để lễ hội giữ được bản sắc văn hóa

Từ bao đời nay, lễ hội đã trở thành nét đẹp văn hóa không thể tách rời với người dân Việt. Tuy nhiên, với sự gia tăng quy mô và số lượng, ý nghĩa linh thiêng đã dần bị suy giảm bởi nhiều yếu tố tiêu cực cần nhanh chóng được giải quyết. Lễ hội Chùa Hương, Lễ hội Bái Đính năm nay thu hút hàng vạn khách thập phương hành hương dự lễ. Tình trạng chen lấn, đeo bám khách tuy đã giảm nhưng vẫn cần được ban tổ chức chấn chỉnh, rút kinh nghiệm xử lý. Đáng nói nhất là tình trạng “chặt chém” khách mọi lúc mọi nơi. Hiện tượng chèo kéo khách ở bến đò, tranh giành bãi để xe, nơi mua vé của khu di tích chùa Hương Sơn như một thứ luật bất thành văn giữa các chủ đò. Ngoài tiền vé, du khách còn phải trả thêm cho lái đò một số tiền nhất định từ 300.000 đến 500.000 tùy vào đoàn đi đông hay ít người. Gía cáp treo được niêm yết 140.000/người nhưng cò vé vẫn chào bán từ 150.000 – 200.000. Sở dĩ có tình trạng này vì du khách phải xếp hàng mua vé cáp treo quá đông và rất mất thời gian. Các quầy hàng bán đồ lưu niệm vẫn bày bán công khai các đồ chơi bạo lực.
Tồn tại lớn nhất của mùa lễ hội là ý thức người dân còn kém. Họ đi lễ mà không hiểu ý nghĩa của lễ hội để có ứng xử hợp lý. Đó cũng là nguyên nhân năm nào lễ hội đền Trần cũng xảy ra hiện tượng chen lấn, xô đẩy để “cướp ấn” hòng mong được thăng quan, tiến chức. Việc rải tiền lẻ, đặt lễ, đốt vàng mã không đúng nơi quy định, hiện tượng xả rác, ăn uống bừa bãi, diện đồ phản cảm vẫn luôn là vấn đề nhức nhối làm đau đầu các ban quản lý lễ hội. Các tệ nạn “ăn theo” như cờ bạc, trộm cắp, đánh nhau... vẫn tiếp diễn.

Lễ hội sẽ mãi là nét đẹp văn hóa nếu như ban quản lý tổ chức lễ hội cũng như người hành hương tham dự lễ hội phải thực sự am hiểu giá trị và ý nghĩa của lễ hội để tự điều chỉnh hành vi, cách ứng xử của mình sao cho phù hợp. Có như vậy, lễ hội mới được gìn giữ nguyên nguồn gốc và phát huy bản sắc văn hóa.

Nguyễn Hoài