Cần tăng tính hấp dẫn của chính sách

	Mở rộng chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH bằng thẻ
	Quy định những khoản phải đóng BHXH

Chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện được triển khai từ năm 2008. Sau 10 năm triển khai đến nay, số người tham gia BHXH vẫn khiêm tốn. Theo số liệu thống kê từ BHXH Việt Nam, tính đến hết tháng 12/2017, cả nước có 224.243 người đang tham gia BHXH tự nguyện, so với khoảng 35 triệu lao động khu vực phi chính thức thì số người đang tham gia BHXH tự nguyện quá khiêm tốn, chỉ chiếm 0,6%. Đáng nói là, trong số những người tham gia BHXH tự nguyện có đến 60% đã tham gia BHXH bắt buộc trước đó, đóng tiếp để đủ thời gian hưởng hưu trí. Điều này đồng nghĩa với trên 99% lao động phi chính thức nằm ngoài lưới an sinh xã hội.

Về nguyên nhân việc thực hiện các mục tiêu phát triển đối tượng đến năm 2020 theo tinh thần Nghị quyết số 21-NQ/TW đề ra còn khó khăn, ông Điều Bá Được - Trưởng Ban Thực hiện Chính sách BHXH - Bảo hiểm xã hội Việt Nam cho rằng: Về góc độ chính sách: Luật BHXH chưa bao phủ hết đối tượng có khả năng tham gia BHXH bắt buộc; quy định điều kiện về thời gian tối thiểu đóng BHXH để hưởng lương hưu quá dài (đủ 20 năm); từ 1/1/2018 mới bắt đầu thực hiện chính sách hỗ trợ đóng BHXH cho người tham gia BHXH tự nguyện, tuy nhiên mức hỗ trợ chưa thực sự khuyến khích người dân tham gia BHXH tự nguyện; điều kiện hưởng BHXH một lần được quy định một cách rộng rãi, dẫn đến số người nhận một lần có xu hướng gia tăng làm giảm diện bao phủ BHXH...

Cần tăng tính hấp dẫn của chính sách đối với lao động khu vực phi chính thức. Ảnh: L.N

Từ phía doanh nghiệp, theo ông Được, tính tuân thủ pháp luật về BHXH của người lao động, chủ sử dụng lao động chưa cao, nhiều doanh nghiệp cố tình trốn đóng, đóng không đủ số người thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Theo số liệu thống kê của cơ quan thuế cung cấp thì hiện nay toàn quốc có trên 500.000 doanh nghiệp đang hoạt động, nhưng cơ quan BHXH mới chỉ đang quản lý thu đối với trên 230.000 doanh nghiệp. Trong đó, số doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ chiếm tỷ trọng lớn.

Từ phía người lao động, người dân, nhận thức của một bộ phận người lao động về quyền lợi BHXH còn hạn chế; chưa có nhiều thông tin về tình hình thực hiện chính sách BHXH. Bên cạnh đó, thu nhập của đại bộ phận người nông dân thấp, không ổn định, chỉ đủ trang trải sinh hoạt hàng ngày, không có tích lũy để tham gia đóng BHXH tự nguyện. Người dân chưa có thói quen tham gia BHXH lúc trẻ để hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động. Một bộ phận người dân không quan tâm nhiều đến chính sách BHXH tự nguyện.

Đồng quan điểm về nguyên nhân này, đại diện Tổng Công ty Bưu điện Việt Nam cho rằng, một trong những nguyên nhân chính của việc triển khai chính sách chưa hiệu quả là do nhiều người vẫn chưa hiểu và nhận thức đầy đủ về chính sách BHXH tự nguyện. Thậm chí, một bộ phận người dân còn chưa biết đến chính sách BHXH tự nguyện, do công tác tuyên truyền về chính sách này chưa thật sự sâu rộng. Cùng với đó, người lao động ở Việt Nam chưa có thói quen tham gia BHXH khi trẻ để hưởng lương hưu khi tuổi già, thu nhập của người lao động ở nông thôn còn thấp, bấp bênh, không ổn định.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng, chính sách BHXH tự nguyện chưa thật sự hấp dẫn người lao động khi mới thiết kế hai chế độ là hưu trí và tử tuất. Trong khi, người lao động rất cần thụ hưởng các chế độ về thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp chỉ có ở BHXH bắt buộc. Đặc biệt, việc người tham gia tự nguyện phải đóng 22% mức thu nhập khai đóng BHXH tự nguyện. Và nếu đóng theo mức thấp nhất là mức chuẩn nghèo nông thôn thì mức đóng góp ít, thời gian tham gia dài... cho nên chưa tạo sức hấp dẫn.

Tại Hội thảo, các chuyên gia đến từ các bộ, ngành cho rằng, để mở rộng diện bao phủ BHXH, đặc biệt là đối với lao động khu vực phi chính thức, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để hướng đến cả 2 mục tiêu: Phát triển thêm đối tượng mới gắn liền với duy trì, hạn chế đối tượng đang tham gia rời khỏi hệ thống.

Theo đó, cần tăng cường công tác tuyên truyền để người dân nhận thức đúng về bản chất của chính sách BHXH và những lợi ích mà chính sách này đem lại. Bên cạnh đó, cần sớm nghiên cứu và cải cách làm tăng tính hấp dẫn của chính sách BHXH tự nguyện. Cải cách thủ tục hành chính trong thực hiện chính sách BHXH trên tinh thần bảo đảm tối đa sự thuận lợi cho người dân.

Từ góc độ cơ quan thực thi chính sách, ông Điều Bá Được cho rằng, cần hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật về BHXH và pháp luật liên quan. Theo đó, cần rà soát tổng thể hệ thống pháp luật hiện hành về BHXH, BH thất nghiệp và pháp luật có liên quan: Bộ luật Lao động, Luật BHXH, Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng… thống nhất “diện bao phủ BHXH” theo tinh thần Nghị quyết 28-NQ/TW. Bên cạnh đó cần sửa đổi, bổ sung chính sách, pháp luật về BHXH theo tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW: Nguyên tắc chia sẻ; điều chỉnh lương hưu; công thức tính lương hưu khi giảm thời gian đóng; tăng mức hỗ trợ tiền đóng cho người tham gia BHXH tự nguyện; quy định linh hoạt các chế độ trong BHXH tự nguyện; tăng tuổi nghỉ hưu; quy định chặt chẽ điều kiện hưởng BHXH 1 lần... hướng tới chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế.

Bảo Duy