Bưởi Diễn trước nguy cơ vang bóng một thời

Chặt bưởi để xây nhà trọ

Giờ này, đến thăm những xã có truyền thống trồng bưởi Diễn hẳn nhiều người sẽ không khỏi giật mình khi những vườn bưởi xum xuê quả ngày nào đã được gia chủ dành đất xây nhà SV (nhà cho sinh viên thuê). Thi thoảng còn vườn bưởi Diễn xơ xác, lưa thưa quả đứng trơ trọi bên những dãy nhà trọ san sát. Khu đất trồng bưởi trước kia trên cánh đồng làng Đình Quán, Đức Diễn, Phú Diễn đang được các đơn vị thi công san lấp để xây dựng khu đô thị mới, làm cho vùng bưởi hẹp dần. Các vườn bưởi xóm Chùa, xóm Đản cũng được người dân phá bỏ thay thế vào đó là những dãy nhà trọ cho thuê mọc nên khắp nơi.

Ông Nguyễn Xuân Lý, thôn Ngọa Long, xã Minh Khai, huyện Từ Liêm, là một trong số ít người dân tại địa phương có thâm niên trồng bưởi Diễn cũng không còn mặn mà với nghề truyền thống. Do bưởi thường mất mùa, năm được năm không nên ông quyết định phá vườn hơn một sào đã canh tác hơn 30 năm để xây 20 phòng trọ cho thuê.

Những gốc bưởi Diễn còn sót lại bên những dãy nhà trọ san sát

Ông Lý cho biết, tổng thu nhập trước đây (khoảng năm 2010) từ vườn bưởi khoảng 90 triệu đồng/ năm (Đấy là tính với bưởi lâu năm ngon, ngọt, chứ bưởi nhạt, mất mùa thì không được nhiều thế). Cũng theo tính toán của ông Lý, với 20 phòng trọ bình quân 1,5 triệu/ phòng/tháng, một năm gia đình thu được khoảng 360 triệu, gấp trên 3 lần lợi nhuận từ trồng bưởi.

“Để trồng một sào bưởi, người dân phải chờ ít nhất ba năm mới được thu hoạch, mỗi năm một vụ. Những năm gần đây hiệu quả thu nhập từ trồng bưởi kém, người dân thi nhau chuyển sang nghề khác hoặc xây nhà trọ cho thuê” – ông Lý cho hay.

Chị Nguyễn Thị Bình, thôn Nguyên Xá, xã Minh Khai có gần 2 sào bưởi. Gia đình chị đã có kinh nghiệm hơn 40 năm trồng bưởi Diễn. Có cây bưởi chỉ cao khoảng đầu người nhưng tuổi thọ 30-40 năm. Với hơn 2 sào bưởi cách đây vài năm, mỗi vụ gia đình thu về cả trăm triệu đồng. Nhưng ba vụ vừa qua, bưởi liên tục mất mùa. Do đất đai cằn cỗi, ô nhiễm môi trường, cộng với quá trình đô thị hóa... khiến bưởi ra hoa mà không đậu quả, nên gia đình chị đã phá vườn bưởi để xây 60 phòng trọ lớn nhỏ. Thu nhập khoảng 50 triệu đồng một tháng, 600 triệu/năm.

Bưởi Diễn sẽ chỉ là dĩ vãng?

Trước đây bưởi Diễn được trồng nhiều ở xã Phú Diễn, Minh Khai, Kiều Mai (Từ Liêm) nhưng hiện nay diện tích đất bị thu hẹp, những hộ còn trồng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Vài năm trở lại đây quá trình đô thị hóa kéo theo ô nhiễm môi trường, sâu bệnh, mất mùa nên diện tích trồng bưởi thu hẹp dần. Chỉ trong 5 năm, diện tích trồng bưởi xã Phú Diễn giảm tới 40 ha. Đến năm 2012 này chỉ còn 60 ha và nay đứng trước nguy cơ vang bóng một thời.

Hiện nay bưởi Diễn còn được trồng ở nhiều nơi khác như Hà Tây (cũ), Phú Thọ, Hưng Yên… Thương lái thu gom bưởi từ những nơi này mang về Hà Nội, để lẫn với bưởi Phú Diễn để bán càng làm cho thương hiệu bưởi Diễn phai mờ.

Theo lời của nhiều người dân thì bưởi ngon nhất là được trồng ở đất thổ cư, đưa bưởi ra trồng ngoài đồng cũng đã không ngon bằng chứ đừng nói là trồng ở các vùng khác. Sở dĩ bưởi Diễn chính gốc được nhiều người chọn mua vì bưởi có mùi  thơm, mọng nước, vị ngọt đậm và khi bóc ra tôm bưởi có màu vàng.
Lo ngại mua phải bưởi Diễn “nhái” nên nhiều người phải cất công đến tận vườn để đặt mua. Vườn bưởi ngày càng teo tóp nên giá bưởi Diễn gần đây liên tục tăng. Theo nhiều nhà vườn, thời điểm này, nhiều khách quen đã tới tận vườn để đặt trước. Giá bưởi lâu năm hiện trung bình 80.000 đồng/quả, bưởi 6-7 năm tuổi 60.000 - 70.000 đồng/quả, bưởi cành 50.000 - 60.000 đồng/quả. Riêng giá bưởi tết được dự đoán ở mức 90.000 - 100.000 đồng/quả.

Đại diện UBND xã Phú Diễn cho hay, trước đây xã đã có chủ trương xây dựng vùng chuyên canh trồng bưởi 50 ha và đăng ký thương hiệu độc quyền bưởi Diễn nhưng đất không còn. Chúng tôi sợ, một ngày không xa bưởi Diễn có số phận như húng Láng, đào Nhật Tân sẽ chỉ còn là dĩ vãng.

Ông Nguyễn Văn Việt, Trưởng ban Tuyên giáo Huyện ủy Từ Liêm thừa nhận không ít hộ phá vườn, chặt bưởi để xây nhà trọ và chuyển nghề khác. Theo ông Việt, người dân phá vườn làm nhà trên đất thổ cư là quyền của người dân, chính quyền không thể cấm được. Tuy nhiên, chủ trương của huyện là luôn vận động người dân giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống. Chính quyền địa phương cũng đã vận động tuyên truyền người dân giữ lại gốc bưởi để nhân giống; đồng thời huyện cũng chỉ đạo chính quyền xã xây dựng khu chuyên canh giống bưởi Diễn để bảo tồn giống bưởi quý.

Ông Việt kiến nghị, để thương hiệu bưởi Diễn không bị mất, cần có sự quan tâm hỗ trợ của TP Hà Nội, chí ít cũng phải bảo tồn một vài vườn bưởi tiến vua trên đất Diễn.

Phương Linh