Xem xét lộ trình tăng thuế tiêu thụ đặc biệt với thuốc lá

Hai phương án về lộ trình tăng thuế với thuốc lá

Theo dự án Luật, thuế suất với thuốc lá theo quy định của Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá như sau: Giữ nguyên mức thuế suất 75% và bổ sung mức thuế tuyệt đối theo lộ trình tăng từng năm trong giai đoạn từ năm 2026 đến năm 2030, để góp phần đạt mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nhóm nam từ 15 tuổi trở lên xuống dưới 36%, trong giai đoạn 2026 - 2030 theo Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá, và hướng tới đạt tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá theo khuyến nghị của WHO (75%) với 2 phương án.

Lực lượng chức năng kiểm tra cơ sở kinh doanh thuốc lá. Ảnh: Minh Phương

Phương án 1: Đối với thuốc lá điếu: 2.000 đồng/bao (từ năm 2026), 4.000 đồng/bao (từ năm 2027), 6.000 đồng/bao (từ năm 2028), 8.000 đồng/bao (từ năm 2029), 10.000 đồng/bao (từ năm 2030).

Đối với xì gà: 20.000 đồng/điếu (từ năm 2026), 40.000 đồng/điếu (từ năm 2027), 60.000 đồng/điếu (từ năm 2028), 80.000 đồng/điếu (từ năm 2029), 100.000 đồng/điếu (từ năm 2030).

Đối với thuốc lá sợi, thuốc lào, hoặc các dạng khác dùng để hút, hít, nhai, ngửi, ngậm: 20.000 đồng/100g hoặc 100ml (từ năm 2026), 40.000 đồng/100g hoặc 100ml (từ năm 2027), 60.000 đồng/100g hoặc 100ml (từ năm 2028), 80.000 đồng/100g hoặc 100ml (từ năm 2029), 100.000 đồng/100g hoặc 100ml (từ năm 2030).

Phương án 2: Đối với thuốc lá điếu: 5.000 đồng/bao (từ năm 2026), 6.000 đồng/bao (từ năm 2027), 7.000 đồng/bao (từ năm 2028), 8.000 đồng/bao (từ năm 2029), 10.000 đồng/bao (từ năm 2030).

Đối với xì gà: 50.000 đồng/điếu (từ năm 2026), 60.000 đồng/điếu (từ năm 2027), 70.000 đồng/điếu (từ năm 2028), 80.000 đồng/điếu (từ năm 2029), 100.000 đồng/điếu (từ năm 2030).

Đối với thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác dùng để hút, hít, nhai, ngửi, ngậm: 50.000 đồng/100g hoặc 100ml (từ năm 2026), 60.000 đồng/100g hoặc 100ml (từ năm 2027), 70.000 đồng/100g hoặc 100ml (từ năm 2028), 80.000 đồng/100g hoặc 100ml (từ năm 2029), 100.000 đồng/100g hoặc 100ml (từ năm 2030).

Theo Chính phủ, cả hai phương án về lộ trình tăng mức thuế tuyệt đối tại dự thảo Luật đã được cân nhắc, tính toán trên cơ sở các yếu tố như giá thuốc lá tại Việt Nam đang ngày càng rẻ so với thu nhập, dẫn đến sức mua thuốc lá tăng; gánh nặng chi phí y tế liên quan đến bệnh tật do thuốc lá gây ra...

Chính phủ nghiêng về phương án 2, vì theo phương án này, có khả năng giảm tiêu thụ nhanh hơn, sớm hơn và ở mức độ lớn hơn, để gần tiếp cận đến mục tiêu giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá trong nhóm nam từ 15 tuổi trở lên đề ra tại Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của thuốc lá (xuống dưới 36% trong giai đoạn 2026 - 2030), và hướng tới đạt tỷ trọng thuế trên giá bán lẻ thuốc lá theo khuyến nghị của WHO (75%).

Cân nhắc, tính toán lộ trình tăng cho phù hợp

Thảo luận tại tổ về dự án Luật, đại biểu Thái Thị An Chung (Đoàn tỉnh Nghệ An) cho rằng, việc tăng thuế là cần thiết, nhưng cần cân nhắc, tính toán lộ trình tăng cho phù hợp với mục tiêu đề ra.

Đại biểu Đặng Bích Ngọc (Đoàn tỉnh Hòa Bình) cho rằng, tại Điều 2 dự thảo Luật về đối tượng chịu thuế đang dẫn chiếu đến Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá, nhưng không quy định cụ thể liên quan đến thuốc lá điện tử, thuốc lá mới. Còn tại Điều 12 dự thảo Luật về tổ chức thực hiện thì quy định các sản phẩm thuốc lá mới sẽ chịu thuế tiêu thụ đặc biệt như các loại thuốc lá tại Điều 2...

Đại biểu cho rằng, nếu quy định như dự thảo Luật thì chưa rõ ràng và chưa thật sự bảo đảm đầy đủ cơ sở pháp lý cho việc quản lý các loại thuốc lá, nhất là thuốc lá mới. Vì vậy, Ban soạn thảo cần rà soát, bảo đảm tính đồng bộ của hệ thống pháp luật cũng như quy định thật chặt chẽ, tránh khoảng trống pháp lý đối với loại thuốc lá này.

Theo Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, sử dụng thuốc lá được WHO đánh giá là nguyên nhân gây nên 28 nhóm bệnh, chưa kể làm tăng chi phí y tế và tổn thất kinh tế. Theo ước tính thì tổn thất hằng năm lên đến 108.000 tỷ đồng, và tỷ lệ nam giới hút thuốc lá ở nam giới ở Việt Nam vẫn còn cao...

Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá tại Việt Nam hiện nay còn rất thấp, chiếm 34-38%, trong khi đó ở các nước trên thế giới, trung bình khoảng 62%. Có những nước như Thái Lan 81%, Indonesia là 72,9%, Singapore là 66,3%.

Chính phủ đang đề xuất 2 phương án trong dự thảo, nhưng Bộ Y tế nghiêng về phương án 2, để làm sao đẩy nhanh hơn tăng thuế thuốc lá, nhằm giảm bớt người nghiện hoặc sử dụng thuốc lá. Tuy nhiên, theo khuyến cáo của WHO, Việt Nam cần tăng thuế lên tới 65%.

Cũng theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, hiện nay, Luật Phòng chống tác hại thuốc lá chưa quy định về các sản phẩm thuốc lá mới, bao gồm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Do đó, việc đưa các sản phẩm này vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt trong khi chưa có cơ sở pháp lý là không phù hợp.

Hiện, Bộ Y tế đã có báo cáo Chính phủ đề xuất giao Bộ Y tế xây dựng Nghị quyết của Quốc hội quy định cấm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác, để bảo đảm đáp ứng nhu cầu cấp bách trong việc ngăn chặn tác hại của các sản phẩm này, tránh có thêm nhiều người trong tương lai nghiện nicotine và nguy hại đến sức khoẻ, tính mạng.

Bộ trưởng cho biết, đây đang là vấn đề nóng, cử tri cả nước và nhân dân rất quan tâm, bởi các sản phẩm thuốc lá mới độc hại, gây bệnh, gây nghiện nhanh, đặc biệt đối tượng học sinh, sinh viên. Về lâu dài, Bộ Y tế sẽ sửa đổi, bổ sung Luật Phòng chống tác hại thuốc lá để bổ sung quy định này vào Luật, bảo đảm tính ổn định trong triển khai thực hiện.

Phương Thảo